در تعریف گرمخانه آمده است «به افراد بی‌پناه، کارتن‌خواب و آسیب‌دیدگان اجتماعی پناهگاه و غذای رایگان می‌دهد که هزینه‌های آن از راه دولتی و خدمات گروه‌های اجتماعی تامین می‌شود»، جایی به نام «گرمخانه» که حتی نامش هم امیدبخش است.
گرمخانه‌های مرکز استان مازندران این سال‌ها با مشکلات متعددی ازجمله نبود امکانات و همکاری نهادهای متولی روبرو بوده‌اند. در گفت‌وگوی پیش‌رو «مرتضی عطایی» معاون خدمات شهری شهرداری ساری از گرمخانه‌های این شهر، خدمات و مشکلات آشکار و پنهان آنها می‌گوید.
۹۹ درصد معتاد هستند
مرکز گرمخانه مردانه ساری سال ۱۳۹۶ در فضایی به مساحت ۹۰۰ مترمربع تاسیس شد. مدیریت آن در گذشته برعهده پیمانکار بود و در حال حاضر، در اختیار شهرداری قرار دارد. این مرکز که از سرویس بهداشتی برای استحمام، سالن استراحت، امکانات ورزشی و سالن غذاخوری برخوردار است، سه ماه پیش و در آستانه فصل سرما دوباره بهسازی شد. در گرمخانه ۱۵ پرسنل در سه شیفت ۴۸ / ۲۴ ساعت مشغول کار و ارائه خدمات به کسانی هستند که از ۵ عصر تا ۸ صبح فردا مهمان آنها خواهند بود.
معاون خدمات شهری شهرداری ساری درباره پذیرش افراد در گرمخانه مردانه می‌گوید: در گرمخانه افراد بی‌سرپناه، کارتن‌خواب و درراه‌مانده که مددجو به شمار می‌آیند، اسکان داده می‌شوند. ظرفیت گرمخانه مردان۵۰ نفر است و پذیرش آنها از ساعت ۵ عصر آغاز می‌شود. از ۸ صبح و با خروج از گرمخانه مجدد به کار روزانه می‌پردازند و شب دوباره برمی‌گردند. در ۶ ماهه امسال ۱۴۳ نفر مددجو داشتیم که حدود ۳ هزار و ۴۸۷ نفر شب ماندگاری داشتند.
به گفته وی تعداد این افراد در روزهای بارانی بیشتر می‌شود: در روزهای بارانی پذیرش همه ساعته است و حتی کف‌خوابی داریم. تعداد بالا یعنی مشکلات بیشتر، به‌عنوان مثال در یکی از مراکز، مددجو بعد از مصرف مواد مخدر توهم زد و بالای تلویزیون رفت و باعث شد تلویزیون که تنها وسیله سرگرمی مرکز بود، پرت شود و بشکند. وقتی شهرداری مدیریت گرمخانه را برعهده گرفت هیچ نوع بی‌احترامی به مددجوها نمی‌شود، اما با درگیری لفظی که بین خود مددجویان اتفاق می‌افتد مواجه هستیم؛ چراکه ۹۹ درصد این افراد معتاد به مواد مخدر هستند.
معاون خدمات شهری شهرداری ساری شیوه پذیرش در گرمخانه‌ها را این گونه توضیح می‌دهد: افراد پس از شناسایی طی گشت‌زنی، به گرمخانه منتقل می‌شوند. در مرحله بعد تشکیل پرونده و تکمیل اطلاعات صورت می‌گیرد. درصورت نیاز با خانواده‌ها برای برگشت فرد گفت‌وگو می‌کنیم و چنانچه شرایط بازگشت وجود نداشته باشد، بعد از استحمام برای اسکان به سالن استراحت هدایت می‌شوند. بعد از وعده صبحانه بیرون می‌روند و تا عصر دوباره به مرکز می‌آیند، برگشت آنها تصمیم خودشان است.
گرمخانه زنانه نداریم
به گفته عطایی شهرستان ساری از گرمخانه زنانه بی‌بهره است، او با بیان این که تنها گرمخانه مردانه مرکز استان در کیلومتر ۷ جاده دریا واقع شده می‌گوید: متاسفانه در مرکز استان گرمخانه زنان نداریم و اگر متقاضی باشد، در مرکز متکدیان اسکان داده می‌شود. این مرکز با ظرفیت ۱۰ تا ۱۵ نفر درحقیقت محل جمع‌آوری و اسکان متکدیان است. در این حوزه با بهزیستی همکاری می‌کنیم و برای تسهیل امور چند خودرو ون در اختیار بهزیستی قرار گرفته‌است. زنان طردشده از طرف خانواده، براساس آسیبی که از لحاظ روحی و روانی دیده‌اند، ابتدا به مرکز متکدیان معرفی و بعد برای درمان روانی آنها اقدام می‌شود.
این مسئول با اشاره به همکاری ۱۱ نهاد در زمینه جمع‌آوری متکدیان می‌گوید: در بحث متکدیان ۱۱ نهاد شامل دادگستری، ناجا، فنی و حرفه‌ای، کمیته امداد، سازمان، تامین اجتماعی، بهزیستی و اداره کار، تعاون و رفاه و برخی دیگر نهادهای همکار ما هستند با این حال، فعالیت قابل‌توجهی در این بخش ندارند.
یک شهر و یک موتور
گشت‌زنی و شناسایی؛ آن هم در سرمای پاییز و زمستان کار دشواری است، به‌ویژه اگر تنها وسیله حمل‌ونقل مددجویان یک موتور باشد. عطایی با بیان این که برای شناسایی کل شهر تنها یک موتور در اختیار ما قرار دارد، درباره مشکلات این حوزه می‌گوید: یک موتور داریم که با همان گشت‌زنی و شناسایی و انتقال به گرمخانه انجام می‌شود. اگر یک خودرو ون در اختیارمان بود کارمان راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌شد اما در این بخش محدودیت داریم.
وی با تاکید بر لزوم همکاری بین‌دستگاهی در این حوزه می‌افزاید: لازم است سه نهاد علوم پزشکی، بهزیستی و شهرداری در رسیدگی به گرمخانه‌ها اهتمام داشته باشند اما شهرداری با کدخدامنشی کار دو نهاد دیگر را انجام می‌دهد. برخی افراد به درمان بیمارستانی و اورژانس نیاز دارند که ارگان متولی پذیرش نمی‌کند اما همه این‌ها متوجه دیوار کوتاه شهرداری است. دانشگاه علوم پزشکی باید نسبت به اعزام پزشک؛ دستکم هفته‌ای دو بار همت کند. اما باوجود مکاتبات انجام‌شده همکاری با شهرداری ندارند و این موضوع به فرمانداری هم اعلام شد. خودمان برای مددجویان روانشناس می‌آوریم اما طی این سه سال حتی سایه هیچ پزشکی را به خود ندیده‌اند.
مسئول پذیرش بالای ۶۰ سال بهزیستی است
سن پذیرش در گرمخانه‌ها از ۱۸ تا ۶۰ سال است، بنا بر گفته عطایی افراد بالای ۶۰ سال باید توسط بهزیستی مورد حمایت و اسکان قرار گیرند: پذیرش سن آیین‌نامه خاص خودش را دارد. افراد کمتر از ۱۸ سال و بالای ۶۰ سال و افراد دارای زخم باز، در گرمخانه پذیرش نمی‌شوند چراکه مبتلایان زخم باز به دارو، جابجایی و پرستاری نیاز دارند. مسئولیت پذیرش افراد بالای ۶۰ سال و کمتر از ۱۸ با بهزیستی است.
او می‌افزاید: بهزیستی برای انجام وظایفش بودجه دارد اما در شهرداری روال به گونه دیگری است، درحقیقت بهزیستی وظیفه‌ای دارد که انجام نمی‌دهد. شهرداری مسئول جمع‌آوری کودک کار نیست، اما براساس تفاهم‌نامه‌ای که با بهزیستی داریم و انتظاراتی که از شهرداری وجود دارد؛ یک ساختمان و یک ون برای استفاده در اختیار بهزیستی قرار دادیم. در مانورها شاهد عدم‌همکاری بهزیستی هستیم، کیس‌های گرمخانه را پرسنل شهرداری برای درمان به بیمارستان می‌برند در حالی که کیس متعلق به بهزیستی بوده و از مسئولیت ما خارج است. کیسی داشتیم که ناشنوا و ناگویا بود و در تماس‌های مکرر متوجه رهاشدگی این فرد در خیابان شدیم. چند کیس بالای ۶۰ سال داشتیم که یک نفر در خانه سالمندان امیرکلای بابل پذیرش شد و کیس دیگر به دلیل محدودیت فضایی، از طرف بهزیستی پذیرش نشد. این فرد همین الان باوجود آن که پذیرش افرادی بالای ۶۰ سال وظیفه شهرداری نیست، در گرمخانه اسکان داده شده‌است، حتی در گرمخانه یک نابینا داریم که لازم است زیر پوشش بهزیستی باشد.
معرفی به دادسرا برای پایان تکدی‌گری است
انتقال مددجویان به مراکز و چگونگی شناسایی آنها توسط پرسنل شهرداری انجام می‌شود، عطایی در این‌باره اظهار می‌کند: پرسنل شهرداری در دو گروه آقا و خانم در سطح شهر به صورت شیفتی از ۸ تا ۱۲ شب گشت‌زنی می‌کنند و پس از شناسایی و حصول اطمینان، متکدیان را به مرکز متکدیان انتقال می‌دهند. این فقط برای بار اول است و در مراحل بعدی به دادسرا معرفی می‌شوند.
ورود به دادسرا اما تنها برای تشکیل پرونده نیست، به گفته معاون خدمات شهری ساری معرفی متکدیان به دادسرا گامی برای رهایی آنها از تکدی‌گری است: پس از ورود و معرفی به دادسرا، چنانچه متکدیان نیاز به اشتغال داشته باشند با همکاری این نهاد و شهرداری، سازوکار شغل برای آنها فراهم می‌شود. به عبارت ساده‌تر معرفی به دادسرا می‌تواند راهی برای پایان دادن به تکدی‌گری باشد.
متکدیان در قالب باند هدایت و مدیریت می‌شوند
بیشتر متکدیان خانوادگی فعالیت می‌کنند و به همین دلیل برای ماموران چهره‌هایی شناخته‌شده هستند؛ اما این مقوله با کودکان کار متفاوت است. این مسئول در توضیح این مساله اظهار می‌کند: تکدی‌گری شغل متکدی است، همان‌طور که دیگر افراد جامعه دارای شغل هستند این افراد هم تکدی‌گری را به‌عنوان شغل‌شان پذیرفته‌اند. اکثر افراد گروه‌های خانوادگی هستند که در سطح شهر فعالیت دارند.
عطایی درباره شبکه منسجم و یکپارچه متکدیان و فعالیت سازمان‌یافته آنها می‌گوید: دست‌های پشت پرده‌ای هم برای اداره متکدیان وجود دارد که نشان می‌دهد در قالب باند هدایت و مدیریت می‌شوند. سرگروه همین باندها با نیروهای شهرداری درگیر می‌شود و نیروی انتظامی هم فقط با دستور قضایی با ما همکاری می‌کند.
متکدیان محافظ و حمل‌ونقل ویژه دارند
جمع‌آوری متکدیان یک روی سکه است و مدیریت آنها زیر نظر باندهای پشت پرده روی دیگر، شهرداری برای حل این معضل ماهانه اقدام به برگزاری ۶ مانور و جمع‌آوری متکدیان از سطح شهر می‌کند با این حال؛ آنها همیشه یک گام جلوترند، معاون خدمات شهری شهرداری مرکز استان درباره چرایی این مساله اظهار می‌کند: مانور از وظایف شهرداری است و در این بخش شهرداری کارش را خوب انجام می‌دهد اما متکدیان محافظ و حتی حمل‌ونقل ویژه دارند.
او ادامه می‌دهد: آنها تکدی را به عنوان شغل‌شان پذیرفته‌اند، اگر این افراد جویای شغل بودند از طریق سازمان مشاغل می‌توانند شغلی با درآمد ماهانه ۱۵ میلیون تومان داشته باشند اما قبول نمی‌کنند، چون هر متکدی اذعان دارد که حداقل درآمد ماهانه آنها ۳۰ میلیون تومان است.
عطایی با اشاره به دو مورد اخیر جمع‌آوری در پوشش تکدی‌گری می‌افزاید: اخیرا خانم و بچه‌ای را به‌عنوان متکدی جمع‌آوری کردیم، شوهر این خانم با دنا پلاس دنبال همسر و فرزندش آمد، یا خانم دیگری که دستمال کاغذی می‌فروخت را جمع‌آوری کردیم، این خانم پرونده زندان داشت و در حال حاضر هم در کنار خیابان موادفروش است.
شاید بتوان گفت بخشی از بار رشد تکدی‌گری بر دوش جامعه است، آنجا که به متکدی به‌عنوان نیازمند فاقد توانایی درآمدزایی نگاه می‌کند، عطایی با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی در این زمینه اظهار می‌کند: اگر مردم یاد بگیرند که متکدی بیچاره و مستضعف نیست، نه کودکی به بردگی می‌رود و نه سرقتی صورت می‌گیرد. متکدیان به قانون واقف هستند و شغلِ پوششی دارند. با جمع‌آوری آنها و ارجاع به کلانتری تحت عنوان گلفروش، قاضی موظف به آزاد کردن فرد می‌شود و عملا شهرداری با هزینه‌ای که می‌کند به چرخه باطل برمی‌گردد، اگر همه ارگان‌ها پای کار نیایند ما نمی‌توانیم در جمع‌آوری متکدیان موفق باشیم.
بازدید مسئولان اثرگذار نیست
معاون خدمات شهری شهرداری ساری درباره اهم مشکلات گرمخانه ساری اظهار می‌کند: در حال حاضر برای تهیه اقلام مصرفی با محدودیت مواجه هستیم و حتی خرید وسایل مورد نیاز هرچند ماه یک بار امکان‌پذیر است.
او با گلایه از نبود حمایت همه‌جانبه در جهت برطرف کردن مشکلات گرمخانه ساری خاطرنشان می‌کند: برخی مسئولان از این مرکز بازدید می‌کنند اما اثرگذار نیست، به نوعی عکس یادگاری است.
انتهای پیام