روز مجلس که به یاد شهید آیت‌الله سیدحسن مدرس در تقویم ایران ثبت شده است، فرصتی مغتنم برای بازنگری در جایگاه و اهمیت مجلس شورای اسلامی در نظام جمهوری اسلامی ایران است. مجلس به‌عنوان تجلی اراده ملت، نقشی بی‌بدیل در مسیر قانون‌گذاری و نظارت بر امور اجرایی دارد. این روز یادآور مسئولیت خطیر نمایندگان در صیانت از حقوق مردم و پیشبرد توسعه کشور است.
مجلس شورای اسلامی یکی از دو رکن قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران است. در فرمان مشروطیت از مجلس ایران هم به عنوان مجلس مقدس شورای ملی و هم مجلس شورای اسلامی نام برده شده است. در قانون اساسی مشروطه و قانون اساسی جمهوری اسلامی پیش از بازنگری نام این نهاد مجلس شورای ملی بوده است.
۳۱ تیر ۱۳۵۹ نمایندگان مجلس این نهاد را «مجلس شورای اسلامی» نامگذاری کردند. طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مجلس شورای اسلامی بدون شورای نگهبان جایگاه قانونی ندارد. مصوبات مجلس شورای اسلامی اگر مورد تأیید شورای نگهبان قرار گیرند، برای اجرا به قوه مجریه و قوه قضائیه ابلاغ می‌شوند.
تاریخچه و جایگاه مجلس در ایران
اولین مجلس شناخته‌شده در تاریخ ایران، مربوط به زمان اشکانیان است. در این دوران، مجلسی موسوم به مهستان از میان بزرگان و اشراف ایرانی تشکیل شده است. در دوره قاجار و مشخصا زمان ناصرالدین شاه نیز اولین تلاش‌ها برای ایجاد مجالس مشورتی انجام شد، که بیشتر جنبه تشریفاتی داشتند. تشکیل اولین مجلس ملی کشور به انقلاب مشروطه بازمی‌گردد که فرمان تشکیل آن در روز ۱۴ مرداد سال ۱۲۸۵ توسط مظفرالدین شاه به امضا رسید.
مجلس در ایران، ریشه در انقلاب مشروطه دارد؛ حرکتی مردمی که هدف آن ایجاد نهادی برای محدود کردن قدرت و تضمین حقوق مردم بود. با پیروزی انقلاب اسلامی، مجلس شورای اسلامی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی نظام شکل گرفت و تاکنون نقشی مؤثر در هدایت کشور داشته است. مجلس نماد حاکمیت ملت و محوری‌ترین ابزار برای پیگیری مطالبات عمومی است.
مشروطه‌خواهان پس از برقراری حکومت به تسویه حساب با مخالفان پرداختند. طرفداران استبداد یعنی شاه و درباریان وحشت زده هر کدام به جایی پناه بردند. اما مشروعه شیخ فضل‌الله نوری بعد از گذشت نزدیک به یک قرن به صورت بنیاد برای تدوین متن قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و اساسنامه مجلس شورای اسلامی ایران بعد از انقلاب اسلامی بهمن ۱۳۵۷ ایران قرار گرفت.
مسئولیت‌های کلیدی مجلس
مجلس سه وظیفه اصلی دارد که این وظایف شامل قانون‌گذاری، نظارت و هدایت است در حوزه قانون‌گذاری تصویب قوانین در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که رفاه عمومی و عدالت اجتماعی را تضمین می‌کند بر عهده مجلس است.
بررسی دقیق عملکرد دولت و دستگاه‌های اجرایی و جلوگیری از انحراف در مسیر اجرای قوانین و تعیین سیاست‌های کلان کشور از طریق تصویب برنامه‌های توسعه و بودجه ازدیگر وظایف مجلس است.
انتظارات مردم از مجلس
مردم از مجلس انتظار دارند که نمایندگان‌شان، فراتر از جناح‌بندی‌های سیاسی، به مشکلات واقعی جامعه توجه کنند. اشتغال‌زایی، حمایت از تولید داخلی، بهبود معیشت مردم و مقابله با فساد از جمله مطالبات مهم مردم از مجلس است.
مردم از مجلس انتظار دارند که در راستای تحقق عدالت اجتماعی، ایجاد شفافیت در نظام اداری و بهبود وضعیت اقتصادی تلاش کند. نمایندگان باید فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی، به مطالبات اساسی جامعه مانند کاهش تورم، ایجاد اشتغال، حمایت از تولید داخلی و مقابله با فساد پاسخ دهند.
مردم انتظار دارند که مجلس نقش مؤثری در ارتقاء عدالت اجتماعی ایفا کند. این به معنای تصویب قوانین منصفانه در حوزه‌های مختلف از جمله آموزش، بهداشت و مسکن است تا همه اقشار جامعه از امکانات و خدمات یکسان بهره‌مند شوند. در این راستا، نمایندگان باید با درک صحیح از نیازهای روز جامعه، به مسائل مختلف اجتماعی توجه کنند و از سیاست‌های اجرایی که موجب افزایش نابرابری‌ها می‌شود، جلوگیری کنند.
علاوه بر این، مردم از مجلس انتظار دارند که به شفافیت و پاسخگویی بیشتر در تصمیم‌گیری‌های خود پایبند باشد. در دنیای امروز، مردم به اطلاعات دقیق و روشن نیاز دارند تا بتوانند از عملکرد نمایندگان خود آگاه شوند. این شفافیت نه تنها به اعتماد عمومی کمک می‌کند، بلکه به نمایندگان نیز این فرصت را می‌دهد که از نظارت دقیق مردم بهره‌مند شوند و در نتیجه، تصمیمات بهتری اتخاذ کنند.
همچنین، یکی دیگر از انتظارات مردم از مجلس، توجه به مسائل زیست‌محیطی و توسعه پایدار است. در شرایطی که بحران‌های محیط‌زیستی همچون تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و کمبود منابع آبی رو به افزایش است، مردم خواستار آن هستند که مجلس قوانین و برنامه‌های مشخصی برای حفاظت از محیط‌زیست و استفاده بهینه از منابع طبیعی تصویب کند. این امر نه تنها برای حفظ سلامت جامعه ضروری است، بلکه به توسعه پایدار کشور در بلندمدت کمک خواهد کرد.
مجلس می‌تواند با تقویت رویکردهای علمی و برنامه‌ریزی مدون، نقش مؤثری در تحقق اهداف چشم‌انداز توسعه کشور ایفا کند. قوانین هوشمندانه، نظارت دقیق و استفاده از ظرفیت‌های ملی، کلید موفقیت مجلس در این مسیر است.
مجلس و نقش آن در تقویت اقتصاد ملی
یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که مجلس می‌تواند تأثیر مستقیمی بر آن داشته باشد، اقتصاد کشور است. نمایندگان مجلس با تصویب قوانین حمایتی برای تولید داخلی، بهبود فضای کسب‌وکار و جذب سرمایه‌گذاری می‌توانند به رشد اقتصادی کمک کنند. در شرایطی که تحریم‌ها و مشکلات بین‌المللی فشار زیادی بر اقتصاد وارد کرده است، مجلس باید سیاست‌هایی اتخاذ کند که به اشتغال‌زایی، کاهش وابستگی به واردات و افزایش صادرات منجر شود. همچنین، نظارت دقیق بر تخصیص و هزینه‌کرد بودجه عمومی می‌تواند مانع از هدررفت منابع شود.
نقش مشارکت مردم در تقویت جایگاه مجلس
مردم به‌عنوان اصلی‌ترین پشتوانه مجلس، نقشی حیاتی در تقویت جایگاه این نهاد دارند. آگاهی عمومی نسبت به وظایف نمایندگان و مشارکت در انتخابات آزاد و آگاهانه، مهم‌ترین ابزار برای تضمین کارآمدی مجلس است. نمایندگان نیز باید با گزارش‌دهی مستمر به مردم و برقراری ارتباط نزدیک با جامعه، اعتماد عمومی را تقویت کنند. ارتباط مؤثر میان مجلس و مردم می‌تواند منجر به شناسایی دقیق‌تر مشکلات و اولویت‌بندی نیازها شود.
چشم‌انداز مجلس در مسیر توسعه پایدار
مجلس شورای اسلامی با بهره‌گیری از تجربیات گذشته و نگاه به آینده، می‌تواند در تحقق اهداف کلان کشور نقش‌آفرین باشد. قانون‌گذاری در حوزه‌های محیط زیست، توسعه فناوری، آموزش و پرورش و عدالت اجتماعی باید به‌صورت ویژه در دستور کار قرار گیرد. تقویت استقلال مجلس و حفظ جایگاه آن به‌عنوان نهادی فراتر از جناح‌بندی‌های سیاسی، می‌تواند این نهاد را به موتور محرک توسعه پایدار کشور تبدیل کند. روز مجلس، نمادی از اهمیت نقش این نهاد در ساختن آینده‌ای روشن برای ایران است.
و در پایان باید گفت که روز مجلس فرصتی برای بازنگری در عملکرد این نهاد و تقدیر از تلاش نمایندگانی است که در راستای رفاه مردم گام برداشته‌اند. نمایندگان باید با درک صحیح از مسئولیت خود و تعامل سازنده با سایر نهادها، مسیر توسعه و پیشرفت کشور را هموار کنند. امید است که مجلس شورای اسلامی، به‌عنوان تجلی اراده ملت، همچنان در مسیر اعتلای ایران اسلامی بدرخشد.
یادداشت از: زهرا فتحی
انتهای پیام