دیرینه این هنر_صنعت را می‌توان در دو فرهنگ چین و هند پیدا کرد، ریشه سازهای موسیقی را می‌توان در آثار و نقوش تاریخی مشاهده کرد از جمله جام ارجان که تصویر گروهی از نوازندگان و مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است.
سازسازی در ایران نیز قدمت بسیار دارد به طور مثال سازهای سرنای، چنگ، رباب، شیپور، چغانه، تنبور، بربط و ارغنون قدمتی ۳۰۰۰ ساله دارند، سازها به سه دسته سازهای کوبه‌ای، بادی و زهی تقسیم می‌شوند و از نظر جنس نیز به سه گروه چوبی، فلزی و سفالی طبقه بندی می‌شوند.
از مواد اولیه دیگر در ساخت ساز که به صورت محدود استفاده می‌شود پوست حیوانات مانند بره، شاخ حیوانات مانند قوچ، استخوان حیوانات مانند شترمرغ، یال اسب، صدف دریایی و ... است.
آمارها نشان می‌دهد بیش از ۲۰۰ کارگاه ساز در سطح شهرستان ملایر وجود داشته و در این کارگاه‌ها، تارسازی بر سایر سازها غلبه دارد، در هر کارگاه بطور میانگین سه تا چهار نفر مشغول بکار بوده و در مجموع حدود ۱۰۰۰ هنرمند در این حوزه فعالیت می‌کنند.
رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ملایر گفت: در شهرستان ملایر انواع سازهای سنتی مانند تار، سه تار، سنتور و... با استفاده از چوب‌های گردو، شمشاد و... ساخته می‌شود، البته بهترین چوب برای ساخت تار، سه تار و سنتور، چوب درخت توت است.
ابراهیم جلیلی در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا، با بیان اینکه در این زمینه چوب توت سیاه از همه بهتر است برای تکمیل آن از سیم‌های فلزی و استخوان شتر و پوست حیوانات استفاده می‌شود، افزود: این هنر چوبی، بعد از منبت ومروار از مهمترین هنرهای چوبی شهرستان به شمار می‌رود.
وی با اشاره به اینکه هنرمندان این رشته در جای جای شهرستان پراکنده هستند، افزود: فعالیت آنها به صورت ویژه در روستای ازناو، سطح شهر ملایر و شهرک صنعتی به صورت پراکنده درحال انجام است، همچنین از شهرستان ملایر استاد ایرج کلهر در ساخت تار دو نشان اصالت یونسکو اخذ کرده است و اخیرا همراه فرزندش در نمایشگاه صنایع دستی تهران شرکت کردند.
رئیس میراث فرهنگی ملایر صدور مجوز برای هنرمندان از جمله حوزه موسیقی و سازسازی، بیمه حمایتی، ارائه تسهیلات از منابع مختلف همچون مشاغل خانگی، تبصره ۱۶ و ۱۸ و برندسازی را از جمله موارد حمایتی از هنرمندان خواند و گفت: تاکنون ۱۶۰۰ نفر از هنرمندان بیمه شده‌اند.
جلیلی با بیان اینکه ملایر در زمینه تار، مُهر اصالت دارد، اظهارکرد: سازنده‌های سازهای سنتی از هر نوع، مجوزشان را از اداره صنایع‌دستی می‌گیرند، صنایع دستی ملایر بعد از کشاورزی، بیشترین اشتغال این شهرستان را به خود اختصاص داده است.
علم ریاضیات، راه را برای کشف سازهای جدید باز کرد
استاد پیشکسوت سازنده تار در ملایر با بیان اینکه در ساخت تار به مدت ۳۷ سال که فعالیت دارم، گفت: در ابتدا به صورت خودجوش فعالیت خود را در زمینه تارسازی شروع کرده و کم‌کم به اصفهان رجوع کردم و در ابتدا استادی نداشتم.
ایرج کلهر در گفت‌و گو با خبرنگار ایسنا، افزود: بعدها به تهران رفتم و با استاد مجید واصفی و استاد رضا وهدانی و استاد محمدرضا لطفی آشنا شدم و فعالیت‌های متعددی داشتم.
وی اظهارکرد: استاد رضا وهدانی در مورد تارسازی به من توصیه کرد «این تار جوابگو صدای واقعی موسیقی نیست و جا دارد که بتوانید بهتر ازاین را بسازید» این برای من یک زنگ خطری بود که باید به فکر تاری تکمیل‌تر و رساتر باشم و تاری با صدایی آرامشتر و دلنشین‌تر داشته باشد.
کلهر ادامه داد: دقیقاً همین صحبت‌ها را استاد محمدرضا لطفی هم برای من بازگو کرد و اصرار داشت که «اگر توانستید تار جدید بسازید حداقل این تار را پیشرفته تر کنید...» اما در این مسیر آنها نمی‌دانستند که نقطه ضعف تار کجاست و متأسفانه این استادان به رحمت خدا رفتند.
وی با بیان اینکه این صحبت‌ها و نظرات ارزشمند استادان در ذهن من ماندگار شد، اظهارکرد: اکنون بعد از ۱۵ سال تحقیق، جستجو و بررسی در ریاضیات متوجه شدم که تمامی تار سازهای قدیم، با خطا و آزمون تار می‌ساختند و از یک میل تا دوسانت کم و زیاد داشتند و همین امر دور از واقعیت هم نیست.
این استاد پیشکسوت سازنده تار در ملایر خاطرنشان کرد: بنده با ۱۵ سال تحقیق توانستم با استفاده از علم ریاضیات و نظریه دانشمندانی چون فیبوناچی و نیکلا تسلا، تاری پیشرفته تر و بهتر و در واقع تار درمانگر را بسازم و کم و کاستی تار را برطرف کنم و این موضوع به اینجا خطم نمی‌شود بلکه باعث شد من به ساخت سازهایی جدید فکر کنم.
کلهر با بیان اینکه علم ریاضیات راه را برای کشف سازهای جدید باز می‌کند، گفت: پیشنه تارسازی در ملایر به ۳۰۰ سال پیش می‌رسد، اما با کاوش‌هایی که در زمین کردند حرفه‌و هنر سازسازی کلا در ایران به دوره ایلامیان یعنی ۵۰۰۰ سال پیش در دوران ایران باستان برمی‌گردد.
وی به حضور خود در نمایشگاه‌ها بین‌المللی متعدد اشاره کرد و افزود: به تازگی در نمایشگاه صنایع دستی تهران شرکت کردم و تجربه خوبی داشتم، البته اگر نمایشگاه مخصوص سازسازی و با حضور فروشنده‌ها و لوازم موسیقی برپا شود، به‌طور قطع بهتر هست؛ چون هنرمندان موسیقی و هنرآموزان و اساتید بهتر یکدیگر را شناسایی می‌کنند و این باعث تبادل اطلاعات بیشتری می‌شود.
کلهر با بیان اینکه بنده در حال حاضر در ملایر در شهرک صنعتی مبل ملایر(۲) حاجی‌آباد ملایر فعالیت دارم و تاکنون نزدیک به ۱۵ شاگرد آموزش داده‌ام، تصریح کرد: متأسفانه در این حرفه، تارساز بی تجربه زیاد شده و از تمام چوب‌ها برای ساخت تارهای ارزان و بی‌کیفیت استفاده و به بازار عرضه می‌کنند و از سوی دیگر این افراد، شاگردی نکردند و جواز هم ندارند.
این استاد پیشکسوت سازنده تار در ملایر با اشاره به وجود و مشکلاتی از قبیل گرانی چوب و کمیابی و کسادی بازار در این حرفه، افزود: متأسفانه حمایت مادی، وام و تسهیلاتی برای هنرمندان وجود ندارد، بنده هنوز بعد از ۳۷ سال، بیمه هنرمندان ندارم این در صورتی هست که در سال‌ها پیش هنرستان هنرهای زیبا داشتیم و همه بیمه بودند، در این رشته دغدغه و مشکلات زیادی برای هنرمندان به وجود دارد که انتظار رسیدگی داریم.
فعالیت ۴ آموزشگاه موسیقی در ملایر
رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی ملایر نیز اعطای هنر کارت و برگزاری نمایشگاه‌ها را از اقدامات حمایتی وزارخانه در راستای حمایت از هنرمندان حوزه موسیقی برشمرد و گفت: شهرستان ملایر دارای چهار آموزشگاه موسیقی همراز، آوانا، آوای هنر و ایران مهر است.
فرشاد کشاورزیان با بیان اینکه بسیاری از هنرمندان ساز و موسیقی ملایر در سطح کشوری و جهانی شناخته شده و دارای مُهر اصالت هستند، خاطرنشان کرد: اگر یک تابلو نقاشی یا یک اثر خوشنویسی یا یک منظره را با موسیقی تماشا کنید، لذت بیشتری خواهد داشت اما موسیقی برای معرفی خود نیاز به هنر دیگری ندارد و مستقل است.
این مقام مسئول با اشاره به نقش موسیقی برای روحیه بخشی به رزمندگان در زمان دفاع مقدس،اظهارکرد: صوت خوش بلال‌حبشی موقع گفتن اذان یا تبلیغ دین اسلام با استفاده از یاران خوش صدای پیامبر اسلام(ص) نشان دهنده اهمیت موسیقی از صدر اسلام تاکنون است.
کشاورزیان افزود: با توجه به تعداد زیاد کارگاه‌ها و سازگرهای بسیار، این شهرستان مانند مبلمان منبت می‌تواند قطب سازگری باشد، از سوی دیگر این اداره در راستای رسالت خود، مهر ماه سال گذشته نمایشگاه تخصصی تارها و سازهای چوبی دست‌ساز را برپا کرد که با استقبال علاقمندان مواجه شد.
وی با بیان اینکه باید در این زمینه برندسازی کنیم، تصریح کرد: هدف ما بسط و گسترش چنین نمایشگاه‌هایی است و با برگزاری نمایشگاه‌های متعدد از هنرمندان این رشته حمایت می‌کنیم و روند برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی ساز در این شهرستان ادامه دارد.
حمایت از سازگرها و هنرمندان موسیقی ملایر
نماینده انجمن موسیقی ملایر نیز با اشاره به برگزاری نخستین نمایشگاه ساز شهرستان ملایر در مهر ماه سال گذشته، گفت: بر اساس اعلام آمادگی هنرمندان، ۱۵ غرفه برای عرضه سازهای موسیقی در آن نمایشگاه برپا شد.
رضا قدسی معرفی و حمایت از سازگرها و هنرمندان موسیقی ملایر، آشنایی نسل جوان و نوجوان با حوزه موسیقی و سازهای ایرانی، برندسازی، فروش اینترنتی و طراحی سایت را از جمله اهداف برگزاری آن نمایشگاه برشمرد و ادامه داد: هدف نهایی ما در برپایی این دست نمایشگاه‌ها، حمایت دستگاه‌های متولی، ملایر به عنوان پایلوت سازسازی ایران بود.
وی برگزاری دوره آموزشی برای برندسازی، اجرای برنامه با حضور ۱۵ نفر از تک‌نوازان آموزشگاه همراز با حضور خانواده‌ها و برگزاری نخستین همایش هنرجویی آموزشگاه همراز با حضور ۱۰۰ نوازنده و خواننده در قالب ۳۰ تک‌نواز و ۷۰ گروه‌نواز را از برنامه‌های جنبی آن نمایشگاه عنوان کرد.
انتهای پیام