تینا فلک‌زاده کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به دیابت و جنبه‌های روانشناختی آن اظهار کرد: ارتباط بین روان و بدن، همواره یک موضوع جنجالی و بحث‌انگیز بین فیلسوفان، پزشکان و روانشناسان بوده است. در قرن بیستم رشد قابل ملاحظه یک رویکرد یکپارچه و کل‌نگر در زمینه تندرستی و بیماری ایجاد شد که بر مبنای این باور استوار است که عوامل اجتماعی و روانشناختی در آسیب‌شناسی ماهیت و رشد و ابقای بسیاری از بیماری‌ها ودرمان آن‌ها موثر است.
جنبه‌های روانشناختی دیابت
وی افزود: دیابت قندی یک بیماری روان‌تنی نیست بلکه یک بیماری متابولیکی و حاصل اکسیداسیون ناهنجار کربوهیدرات است که موجب افزایش قند خون وادرار می‌شود. سابقه ارثی و خانوادگی در بروز این بیماری مهم است و افرادی که از لحاظ ژنتیکی و ایمن‌شناختی مستعد دیابت نوع یک هستند، ممکن است پادتن‌هایی علیه سلول‌های جزایر لانگر هانس تولید کنند و در نتیجه سلول‌های بتا آن‌ها نمی‌تواند انسولین کافی ایجاد کند.
کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت خوزستان گفت: شروع ناگهانی دیابت، بیشتر با یک استرس هیجانی در ارتباط است که تعادل حیاتی افراد مستعد را بر هم می‌زند. عوامل روانشناختی موثر در این زمینه عبارتند از عواملی که احساسات ناکامی، تنهایی و غمگینی را بر می‌انگیزانند و این عوامل موجب آغاز دیابت قندی و یا بدتر شدن روند بیماری می‌شود.
دیابت چگونه تحت تاثیر عوامل روانی قرار می‌گیرد؟
فلک‌زاده با بیان اینکه عوامل روانشناختی می‌توانند کنترل دیابت را مختل کنند، عنوان کرد: شرایط استرس‌آمیز می‌تواند مستقیم به تغییرهای غدد درون‌ریز منجر شود و متعاقب آن بسیاری از افراد مبتلا در مراقبت از خود و همکاری در کار درمان کوتاهی می‌کنند و این امر در بروز دیابت‌شکننده اهمیت بیشتری دارد.
وی افزود: دیابت می‌تواند موجب بروز مشکلات روانشناختی مانند اختلال انطباقی، اختلال عملکرد جنسی، اختلالات شناختی نظیر دلیریوم، دمانس و اختلال نسیانی و علائم هذیانی، اضطراب و افسردگی شود و به طور کلی این بیماران در مقایسه با جمعیت عمومی بیشتر به اختلالات روان‌پزشکی مبتلا می‌شوند.
فلک‌زاده گفت: نوجوانان مبتلا به دیابت نیز در معرض خطر بالاتر ابتلا به اختلال‌های روان‌پزشکی، اختلال‌های خوردن و سوء مصرف مواد قرار دارند. آسیب عملکرد در پسرانی که در سنین پایین یعنی زیر پنج سال دچار دیابت شده‌اند و یا دوره‌های شدیدی از کاهش یا افزایش قند خون را تجربه کرده‌اند، مشاهده شده است. علاوه بر تاثیراتی که دیابت بر فرد مبتلا دارد، اثر روانشناختی آن بر افرادخانواده نیز انکارناپذیر است.
مقابله سازگارانه با دیابت
کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت خوزستان گفت: با وجود اینکه بخش عمده مراقبت‌های دیابتی به فرد بیمار و دانش و اطلاعات وی از بیماری بستگی دارد اما سازگاری هیجانی و توانایی در یکپارچه کردن نیازها و فشارهای ناشی از بیماری نیز به همان اندازه ضروری است.
وی با تاکید بر لزوم مقابله سازگارانه با دیابت بیان کرد: فشارهای روانی از طریق تلاش‌های خود فرد کاهش می‌یابند بنابراین تلاش‌ها در این زمینه موجب افزایش اعتماد و مهارت فرد می‌شود و سلامت را تضمین می‌کند در نتیجه مقاومت فرد در برابر فشارهای روانی آینده بیشتر می‌شود.
وی افزود: در طول دوره بیماری، روش‌های دفاعی مانند انکار، رفتارهای وسواس‌گونه، دلیل‌تراشی، پدیده ماتم گرفتن و عزادار شدن به طور معمول از بیماران سر می‌زند و وجود این رفتارها در بیماران نشان‌دهنده این است که فرد هنوز تشخیص بیماری خود را نپذیرفته است.
اثر استرس بر دیابت
فلک‌زاده عنوان کرد: استرس در بسیاری از بیماران فرآیند کنترل قند خون را مختل می‌کند. زمانی که فرد دچار استرس می‌شود غدد فوق کلیوی، اپی نفرین و کورتیزول به داخل جریان خون وارد می‌کند. اپی نفرین، لوزالمعده را به کاهش انسولین وا می‌دارد و کورتیزول با اثر بر روی کبد موجب افزایش تولید قند و کاهش استفاده از آن در بافت‌های بدن می‌شود.
وی بیان کرد: علاوه بر این، استرس می‌تواند موجب پیروی نکردن فرد از برنامه دیابت شود و به شکل غیرمستقیم بر میزان قند خون اثر می‌گذارد.
کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت خوزستان گفت: از عوامل تعدیل‌کننده استرس، حمایت اجتماعی و دیگری احساس کنترل فردی است؛ منظور از حمایت اجتماعی در واقع توجهی است که فرد انتظار دارد دیگران نسبت به او داشته باشند و حس ارزشمندی و تعلق به یک شبکه اجتماعی. احساس کنترل فردی یعنی احساس اینکه فرد قادر به تصمیم‌گیری و اقدام موثر برای رسیدن به نتیجه مطلوب و اجتناب از نتیجه نامطلوب است.
لزوم پذیرش بیماری از سوی بیمار
وی ادامه داد: کسانی که معتقدند کنترل کمی دارند عادت‌های بهداشتی ضعیف‌تری دارند، بیشتر بیمار می‌شوند و هنگام ابتلا به بیماری در درمان خود فعال نیستند.
کارشناس سلامت روان مرکز بهداشت خوزستان عنوان کرد: اولین گام در کنترل و درمان دیابت، پذیرش بیماری از سوی بیمار است. بیمار دیابتی باید بپذیرد که مبتلا به بیماری است و ممکن است دچار عوارض مربوط به این بیماری شود. با پذیرش بیماری توسط خود فرد درمان‌های دارویی و غیر دارویی به بهترین نحو انجام و موثر واقع می‌شود.
درمان‌های غیر دارویی دیابت
وی گفت: درمان حمایتی، درمان شناختی – رفتاری، آموزش حل مساله و آموزش تنش‌زدایی انواع روان‌درمانی موثر بر استرس و کنترل دیابت است.
فلک‌زاده بیان کرد: برای جلب همکاری بیمار در معالجه پزشکی این بیماری پیچیده، روان‌درمانی حمایتی ضروری است و روان‌درمانگر باید بیمار را تشویق کند تا حد امکان زندگی طبیعی خود را در پیش بگیرد و در عین حال بداند که به یک بیماری مزمن و غیرقابل کنترل دچار است.
وی افزود: به طور کلی بهبود عملکرد روانی بیمار با حفظ یا تقویت توانایی‌های او برای برخورد با مسائل زندگی، افزایش اعتماد به نفس فرد تا حد امکان، آشنا کردن بیمار با واقعیت‌ها و محدودیت‌های موجود، جلوگیری از وخیم شدن وضعیت و مداخله در الگوهای نابهنجار رفتار، هدف‌های درمان هستند. همچنین هدف دیگر فراهم کردن زمینه‌ای است تا بیمار بتواند در حد نیاز از حمایت‌ها استفاده کند و از وابستگی‌های بی‌مورد او نیز جلوگیری شود.
انتهای پیام