هر منطقه‌ای به تناسب محیط جغرافیایی، زبان و ادبیات دارای افسانه‌ها، داستان‌ها و اسطوره‌های بومی است. از افسانه‌های گیلان می‌توان به سیاگالش اشاره کرد که در هر منطقه از گیلان با روایت‌های مختلفی از آن یاد می‌شود.
سیاگالش در فرهنگ گیل و دیلم حافظ دامداری و جنگل‌هاست؛ نام آن از گذشته تا به امروز به صورت سینه به سینه نقل شده و داستانش برگرفته از نیاکانی است که شغل دامداری را در جنگل‌های گیلان حفظ کرده‌اند و همواره در سخت‌ترین شرایط در گرما و سرما، زمستان و تابستان در جنگل‌ها و کوهستان مشغول دامداری هستند.
افسانه سیاگالش در باورهای مردم گیلان به ویژه دامداران جایگاه خاصی دارد و بنابر روایتی بازمانده اسطوره‌های اقوام گیل و تالش است. در این راستا با میثم نوائیان، پژوهشگر باستان شناس و کارشناس مرمت آثار باستانی و محمود فرضی نژاد گیلان پژوه، کارگردان و خواننده گفت‌وگو کردیم.
میثم نوائیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص باور سیاگالش در بین مردم گیلان، اظهار کرد: سیاگالش موجود نامیرا و همیشه زنده بوده، در کوه‌های البرز زندگی می‌کند حافظ نظام دامداری و منافع جنگل نشینان است به عنوان مثال هم تنبیه می‌کند و هم تشویق.
وی افزود: همه شکارچیان می‌دانند که در فصل بهار نباید شکار کنند به این دلیل که فصل تولیدمثل حیوانات و طبیعت است، در باور مردم کسی که در فصل بهار اقدام به شکار کند مورد خشم سیاگالش قرار می‌گیرد. حتی در فصل زمستان که شکارچیان برای شکار به جنگل می‌رفتند به اطراف امامزاده می‌رسیدند تفنگ را برعکس می‌کردند تا در آن محال شکار نکنند و حتی دور امامزاده به نیت احترام می‌چرخیدند.
مدیر موزه رشت تصریح کرد: سیاگالش به کسی که حیوان آزاری نمی‌کند برکت می‌بخشد، باوری در منطقه تالش وجود دارد که اگر سیاگالش به کسی نظر داشته باشد به وی ریسمانی از جنس دُم بز می‌دهد که به آن «چتو» می‌گویند آن فرد نباید این را به کسی بگوید، هر کسی که سیاگالش را ببیند رمه، گاو و گوسفندانش زیاد می‌شود.
مسئول امور موزه‌های استان گیلان بیان کرد: سیاگالش مردی میانسال سیاه چرده قد بلند و لاغر است که چوقا و شولا پوشیده نماد آرمانی یک سرگالش است کسی که وی را ببیند، زندگیش سرشار از برکت می‌شود. برعکس کسانی که نسبت به حیوانات خانگی نظیر گاو و گوسفند رحم ندارند آنها را تنبیه می‌کند.
نوائیان اضافه کرد: اگر دام چوپانی تلف شود، نشانه این است که سیاگالش از وی رو برگردانده و هرگاه به شمار مال و رمه چوپانی افزوده شود، آن را نشانه مهر و توجه سیاگالش می‌دانند. در همین راستا رفتارهایی است که گالش‌ها انجام نمی‌دهند چون معتقدند مورد خشم سیاگالش قرار می‌گیرند به عنوان مثال می‌توان به بد و بیراه گفتن به گاوی که کم شیر می‌دهد یا ریختن شیر بر زمین یا فروش محصولات دام و شیر در شب اشاره کرد.
وی ادامه داد: سیاگالش الزاما سیاه پوست نیست، واژه «سی» در برگرداندن فارسی به «سیاه» تعبیر شده در حالی که سی به معنای «کوه» بوده، سیاگالش هم به معنای زندگی در کوه است.
محمود فرضی‌نژاد، گیلان پژوه و فعال فرهنگی گیلان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در خصوص باور به وجود سیاگالش، گفت: در فرهنگ شبانی مناطق کوهستانی و کوهپایه‌ای البرز اسطوره‌ای به نام «سیاگالش» داریم، در بین ساکنین این مناطق سه عنوان «گالش، سرگالش و سیاگالش» وجود دارد که گالش جزو عوام محسوب می‌شده، سرگالش به لحاظ امانتداری و جایگاه در سطح بالاتری از گالش بوده اما سرگالش‌ها در باور خود یک ایزدی به نام «سیاگالش» دارند.
وی افزود: سیاگالش را بین احشام حلال گوشت می‌بینیم و حافظ و پاسدار حیوانات حلال گوشت اهلی و وحشی است. سرگالش به سبب مسئولیتی که دارد می‌تواند با الهه دام «سیاگالش» ارتباط بگیرد، البته برای هرکسی قابل رویت نیست و برای کسانی قابل مشاهده است که مراحل اجتماعی عزت و احترام را در جامعه شبانی طی کرده باشد؛ اگر سرگالشی سیاگالش را ببیند نباید جایی عنوان کند.
فرضی‌نژاد بیان کرد: اینها از داشته‌ها و بنیان‌های فرهنگی ماست که مملو از ارتباطات انسانی و صمیمانه است، از بستر این فرهنگ می‌توانیم خلاقیت و نوآوری دیگری داشته باشیم.
این فعال فرهنگی تاکید کرد: این افسانه‌ها فقط به خاطرحفظ طبیعت از گذشتگان نسل به نسل به ما رسیده حال چه افسانه باشد یا حقیقت، مهم این است که در ذات آن نگهبانی از طبیعت تاکید شده است.
انتهای پیام