تار و پود هنر قالیبافان خراسان شمالی اصالت دارد و بوی فرهنگ و تمدن اقوام مختلف از فرش‌های کردی، قالیچه‌های تمام‌ابریشم دو رویه دویدوخ، فرش و پشتی‌های ترکمن از رج به رج‌شان به مشام می‌رسد، هنری که به سختی خلق می‌شود و به دشواری می‌تواند جایگاهی در بازار استانی و ملی پیدا کند و باز هم از قافله بازار جهانی به علت وجود مشکلات مختلف در این استان عقب می‌افتد.
مشکلات صنعت فرش خراسان شمالی زیاد است، حلقه و زنجیره کامل تولید پشم به فرش در استان وجود ندارد و این امر سبب شده تا بسیاری از تولیدکنندگان فرش به کارهای دیگر از جمله ساخت و ساز و ... رو آورند. دستمزد بافندگان فرش نیز که پایین است و برای پیدا کردن کاری با دستمزد بهتر به تهران رفته یا در همین استان به کارگری مشغول شده‌اند.
نیاز ماهانه ۳۰ تن نخ برای تولید فرش در استان
حسین تازیکی مدیر اداره فرش اداره مل صمت خراسان شمالی در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که تولید فرش در آن از رونق زیادی برخوردار است در این استان فرش‌هایی با طرح‌های نایین و مشهدی و همچنین فرش‌های ترکمن، پشتی‌های ترکمن بافته می‌شود. علاوه بر آن قالیچه‌های تمام ابریشم و یا نیمه ابریشم هم در این استان در حال تولید است.
وی افزود: ماهانه ۵۰۰۰ متر مربع فرش دستباف در این استان توسط ۲۷ هزار بافنده تولید می‌شود که متاسفانه بسیاری از حلقه‌های زنجیره این صنعت در این استان تکمیل نشده که یکی از آن‌ها واحد ریسندگی است.
تازیکی ادامه داد: از۵۰۰۰ متر مربع فرش بافته شده، ۲۰۰ متر مربع فرش ابریشم، ۳۰۰ متر مربع کرک و ابریشم و ۲۰۰۰ متر مربع درشت بافت است و فرش تجاری ۲۵ تا ۴۰ رج، ۳۰۰ متر مربع گبه و ۱۰۰ متر مربع نیز تابلو فرش هم در این استان تولید می‌شود.
وی بیان کرد: در این استان در ارتباط با فرش دستبافت هشت اتحادیه صنفی، ۱۱ شرکت تعاونی فعال فرش دستبافت و یک تشکل مردم نهاد به عنوان کانون فرش دستبافت فعال است.
این مقام مسئول تصریح کرد: تقریبا در صنعت فرش استان فقط حلقه بافت فرش فعال است و مابقی وجود ندارند. یکی از مواد اولیه مورد نیاز تولید فرش، نخ است. برای تولید هر متر مربع فرش، حدود ۶ کیلوگرم نخ لازم است، برای تولید ۵۰۰۰ متر مربع فرش در ماه در این استان به ۳۰ تن نخ نیاز است که ۱۸ تن از این مقدار مربوط به نخ‌های پشمی، ۲۰ تن نخ پنبه ای و دو تن نخ ابریشمی است اما ۹۰ درصد از نخ‌های مورد نیاز از شهرهای تبریز، نیشابور، خمینی شهر و مشهد وارد استان می‌شود و همین امر موجب شده تا هزینه تولید فرش در استان افزایش یابد.
وی خاطرنشان کرد: این در حالی است که در خراسان شمالی دامپروری انجام و سالانه ۳۰۰۰ تن پشم در استان تولید می‌شود اما بیشتر پشم‌های تولیدی در این استان به علت اینکه رنگی و از سوی دیگر بالاتر از ۳۰ میکرون هستند، نمی‌شود در صنعت نساجی از آن استفاده کرد و می‌توان از این پشم در بخش‌هایی دیگر بهره برد.
مدیر اداره فرش اداره کل صمت خراسان شمالی گفت: اما از ۳۰۰۰ تن پشم تولیدی در استان حدود ۱۵ درصد از نوع سفید بوده که می‌توان آن را در صنعت نساجی استفاده کرد و این پتانسیل در استان وجود دارد که برای ۱۵ درصد مذکور یک واحد ریسندگی با ظرفیت ۶ دستگاه ایجاد کرد که برای راه اندازی این واحد تولیدی به ۱۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز است و این واحد می تواند برای ۲۰ نفر اشتغال ایجاد کند.
به گفته وی، این ۶ دستگاه می‌تواند ۳۶۰ تن پشم و ۱۸۰ تن پنبه را در استان تبدیل به نخ کرد.
کاهش هزینه‌های ۴۰ درصدی تامین نخ در صورت تکمیل حلقه‌های مفقوده
حسین ایزانلو رئیس اتحادیه صنایع دستی خراسان شمالی در ادامه در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: فروشندگان نخ، نخ‌های مورد نیاز فرش دستباف را به صورت بقچه‌ای خریداری می‌کنند که وزن هر بقچه ۴.۵ کیلوگرم است که قیمت هر بقچه نخ از ضعیف‌ترین نخ تا باکیفیت‌ترین نخ از ۲۵۰ هزار تومان تا دو میلیون تومان است.
وی افزود: به تفکیک قیمت‌ها، قیمت هر بقچه نخ چله یا تُن از ۳۰۰ هزار تا دو میلیون ۵۰۰ هزار تومان، قیمت نخ خام که مورد رنگ رزی قرار می‌گیرد از ۲۵۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان است که اگر این نخ‌ها در استان تولید حداقل تا ۴۰ درصد کمتر از قیمت فعلی به دست تولید کننده فرش خواهد رسید.
خام فروشی پیله‌های ابریشم در استان
محمد محمدزاده رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، گفت: اما طی چند سال اخیر و قرار گرفتن توسعه صنعت نوغانداری به عنوان یکی از پروژه‌های اقتصاد مقاومتی، دوباره این صنعت جان گرفته و توستان‌های زیادی ایجاد شدند.
وی افزود: خراسان شمالی در ۱۰سال اخیر در بهره وری تولید پیله ابریشم رتبه یک و از لحاظ میزان تولید در سال گذشته رتبه سوم را دارد و میزان تولید در سال گذشته ۲۸۷ تن و امسال بیش از ۳۳۰ تن بود.
محمدزاده ادامه داد: در حال حاضر در بخش جرگلان فقط ۲۵۰۰ خانوار و در مجموع در خراسان شمالی بیش از ۳۸۱۲ نفر از جامعه روستایی این خطه به فعالیت نوغانداری مشغولند و بیشترین فعالیت حرفه نوغانداری به ترتیب در شهرستان‌های راز جرگلان، مانه و سمقان و بجنورد است.
وی بیان کرد: این استان در ارتباط با زنجیره نوغانداری با مشکلات دیگری مانند نبود صنایع نخ‌ریسی و ابریشم‌کشی صنعتی مواجه است. این کار اکنون به‌شکل نیمه‌صنعتی و سنتی انجام می‌شود.
این مقام مسئول تصریح کرد: اولین حلقه صنعت نوغانداری، ایجاد توتستان‌هاست که در حال حاضر در این استان ۳۱.۳ هکتار توتستان وجود دارد، سه توتستان در شهرستان راز و جرگلان و دو توتستان در شهرستان بجنورد ایجاد شده است. امسال ۶۲ هزار اصله نهال توت میان نوغانداران برای غرس در باغ‌ها توزیع شده است.
وی بیان کرد: علاوه بر آن یک باب گلخانه ۱۰۰۰ مترمربعی در استان برای تولید نهال درخت توت در حال ساخت است که بخشی از زیرساخت‌های لازم این گلخانه ایجاد شده است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی اظهار کرد: از دیگر زنجیره‌های استان رنگرزی و نخ ریسی است که در این استان وجود ندارد و تمام پیله‌های ابریشم تولیدی به شهر صومعه سرای گیلان ارسال و در آنجا عملیات نخ ریسی و رنگ رزی انجام می‌شود.
وی گفت: در این استان از هر جعبه تخم نوغان حدود ۴۰ کیلوگرم پیله ابرشم تولید می‌شود و در سال گذشته از پیله‌های ابریشم تولیدی ۴۱ تن نخ ابریشم تولید شده بود.
محمدزاده ادامه داد: یکی از انواع فرش ابریشم بافته شده در این استان قالیچه‌های تمام ابریشم دویدوخ است، در خراسان شمالی ۲۶ هزار بافنده فرش فعال هستند که از این تعداد ۸۰۰ بافنده در شهرستان راز و جرگلان مشغول کار هستند و ۵۰۰ نفر از آن ها فرش دو رویه ابریشم دویدوخ را تولید می‌کنند و ماهانه ۲۰۰ متر مربع فرش ابریشم در استان تولید می‌شود.
۸۰ درصد نخ‌های ابریشم مصرفی در قالیبافی وارداتی است
تازیکی مدیر اداره فرش اداره کل صمت خراسان شمالی همچنین در گفت و گو با ایسنا، بیان کرد: ماهانه برای بافت فرش‌های ابریشم در این استان به دو تن نخ ابریشم نیاز است. ۸۰ درصد از نخ‌های ابریشم که در کشور مورد استفاده صنعت قالیبافی قرار می‌گیرد وارداتی است و از آنجاییکه الان قیمت نخ ابریشم بالا است نخ‌های مصنوعی جای خود را به نخ های ابریشم داده و فرش‌های ابریشم به فرش‌های طرح ابریشم تبدیل شده اند و در حال حاضر ۸۰ درصد نخ‌های ابریشم مورد نیاز استان نیز وارد می‌شود.
وی گفت: در حال حاضر قیمت هر کیلومتر نخ ابریشم چله فرش سه تا ۴.۵ میلیون و نخ‌های خام ابریشمی(رنگ ها) ۳.۵ تا ۵.۵ میلیون تومان است.
تازیکی افزود: ۴۰ درصد از فرش دستباف تولیدی در این استان توسط صادرکنندگان سایر استان‌ها به کشورهای حوزه خلیج فارس و اروپایی صادر می‌شود.
افزایش بیشتر تولید شیر و گوشت تنها نگاه عملیات اصلاح نژاد دام در استان
شکاری معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: از تولید ۳۰۰۰ تن پشم در این استان خبر داد.
وی بیان کرد: متاسفانه پشم تولیدی در این استان چندان دارای ارزش اقتصادی نیست و فرآوری صنعتی بر روی آن انجام نمی‌شود.
وی گفت: صنعت فرش در این استان از رونق بالایی برخوردار است که نخ‌های پشمی یکی از نیازهای اساسی این صنعت است که می‌توان با ایجاد زیرساخت‌های فرآوری صنعتی، آن را تبدیل به مزیت کرد.
شکاری افزود: یکی از مشکلاتی که در زمینه تولید پشم در این استان و کشور وجود دارد این است که قطر پشم‌های تولیدی ضخیم و بخشی از آن رنگی است که پشم‌های رنگی بعد از تبدیل به نخ هنگام رنگرزی، رنگ پذیری ندارد.
وی با اشاره به اینکه تاکنون سیاست کشور ما در پرورش دام، تولید گوشت بوده و کمتر به تولید پشم توجه داشته است، ادامه داد: بنابراین در عملیات اصلاح نژاد دام علاوه بر اینکه بر تولید گوشت و شیر بیشتر توسط دام‌ها توجه می‌شود، به تولید دام‌هایی با پشم سفید نیز تمرکز شود تا بتوان پشم را نیز تبدیل به مزیت اقتصادی کرد.
این مقام مسئول بیان کرد: در ایران انواع پشم گوسفند مطابق نژاد آن‌ها از جمله کردی، سنجابی، بلوچ، عربی، لری، قره گل، مهربان، افشاری تولید می‌شوند.
وی گفت: در مجموع نژاد گوسفندان مطابق نوع پشم آن‌ها به چند طبقه تقسیم شده‌اند. یکی از ویژگی‌های پرورش گوسفند این است که افزون بر مصرف گوشت و شیر می‌توان از پشم و پوست آن برای صنایع متنوع بهره برد. تفاوت پشم این حیوانات به حدی زیاد است که از لحاظ ظرافت، تهیه پشم و الیاف به چند دسته گوسفند در دنیا طبقه بندی می‌شوند.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: پشم به گونه ای آلیاف گفته می‌شود که برای صنعت نساجی کارایی دارد. در مجموع پشم این حیوانات توسط یک گونه فولیکول در درون پوست بدن رشد می‌کنند که شامل پروتئین و درصدی چربی است. به دلیل تفکیک پذیر بودن آن در زیستگاه و حتی خاصیت متنوعی نظیر حرارت زیاد در تولید اقسام پارچه، لباس زمستانی و همچنین صنایع نساجی جهت تولید فرش، گلیم، نمد کارایی دارد.
پیدا کردن بازارهای جدید برای پشم‌های رنگی
دکتر حسن علمی محقق علوم دامی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی نیز بر لزوم پیدا کردن بازارهای جدید برای پشم‌های رنگی تولیدی در این استان تاکید کرد.
وی با اشاره به اینکه در این استان ۳۰۰۰ تن در سال پشم تولید می شود، اظهار کرد: پشم‌های تولیدی در این استان از کیفیت بالایی برخوردار نیست. پشم‌های مورد نیاز برای تولید فرش دستباف، پشم‌های سفید هستند این در حالی است که بیشتر پشم‌های تولیدی در استان از نوع رنگی است.
وی افزود: حدود ۱۵ درصد از پشم‌های تولیدی در این استان، از نوع سفید است.
علمی ادامه داد: از سوی دیگر طول میکرون پشم‌های تولیدی در این استان بیشتر و بالای ۳۰ میکرون است و در آن ژارو (خر مو) وجود دارد که خاصیت نخ را خراب می‌کند. بنابراین باید دنبال بازارهای جدید برای پشم‌های رنگی این استان بود.
وی بیان کرد: در پشم‌های تولیدی این استان ماده ای به نام لانونین وجود دارد که می‌توان در تولید لوازم آرایشی و بهداشتی استفاده کرد. از سوی دیگر از این ماده می‌توان در تولید چسب مورد نیاز در صنعت مهمات سازی استفاده کرد.
این مقام مسئول تاکید کرد: از این ماده می‌توان در تولید کودهای آلی بیولوژیک، لباس های آتش نشانی و همچنین کف پوش‌های خودرو استفاده کرد.
وی در ارتباط با پشم‌های سفید نیز بیان کرد: در پشم‌های سفید یک سری حباب چه‌هایی وجود دارد که خاصیت رنگ پذیری دارند و به همین دلیل است که فرش‌های دستباف ایران هر چه بیشتر پا بخورد، خوش رنگ‌تر می‌شود و جلوه بیشتری پیدا خواهد کرد.
نبود کارگاه‌های رنگرزی سدی بر سر راه تولید تابلوفرش
حامد چمن رخ، یکی از تولیدکنندگان فرش نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، بیان کرد: نبود کارگاه‌های رنگرزی سدی بر سر راه تولید فرش و تابلوفرش در این استان است. ظرفیت و تولید تابلوفرش در این استان بالاست، اما کیفیت این نوع تابلوهای بافته‌شده اندک است.
وی با بیان اینکه این امر در فرهنگ بافندگان این استان ریشه دارد، افزود: بیشتر بافندگان در عرصه تولید فرش فعال بوده‌اند و این موضوع بر کیفیت تابلوفرش تاثیر گذاشته است.
چمن رخ اظهار کرد: خراسان شمالی یکی از معدود استان‌هایی است که بافنده فارسی و ترکی بافت را کنار یکدیگر دارد. این در حالی است که این دو سبک از یکدیگر جدا هستند. از سوی دیگر، این استان به دلیل داشتن اقوام ترک، کرد و ترکمن، سه نوع بافت را انجام می‌دهند که آن یک پدیده بی‌نظیر در کشور است.
وی با بیان اینکه مهمترین فاکتور در بافت تابلوفرش تامین مواد اولیه، نقشه و رنگرزی است، گفت: رنگرزی در تابلوفرش حرف اول و آخر را می‌زند و رنگ نخ‌هاست که موجب نمود و زیبایی آن می‌شود. در خراسان شمالی به علت نبودن رنگرزی فعال، تولیدکنندگان تابلوفرش نیز نتوانسته‌اند به صورت فعال وارد این عرصه شوند.
انتهای پیام