این بخشی از صحبت‌های یکی از فعالان اجتماعی شهر اصفهان است. کار کودکان از جمله معضلات و آسیب‌های اجتماعی به شمار می‌آید که امروزه گریبان‌گیر شهرهای بزرگی چون اصفهان شده است. در این سال‌ها، خیریه‌ها و مؤسسات مردم‌نهاد بسیاری با هدف ریشه‌کن‌کردن پدیدهٔ کار کودک در کلان‌شهرها بنا شده‌اند. آنچه در گفت‌وگوی پیش رو می‌خوانید، مروری بر اهداف و برنامه‌های یکی از این خیریه‌ها است که آن را پروانه زینلی از فعالان اجتماعی شهر اصفهان مدیریت می‌کند.
چند سال است که خیریه شما در حوزه کودکان کار و بدسرپرست فعالیت می‌کند؟
ما از سال ۱۳۹۳ فعال بوده‌ایم، یعنی حدود ۱۰ سال است که فعالیت‌های عام‌المنفعۀ خود را زیرنظر سازمان بهزیستی با موضوع کودکان کار و بدسرپرست اجرا می‌کنیم.
تاکنون چه تعداد کودک را تحت پوشش این خیریه قرار داده‌اید؟
ما همواره به‌طور میانگین حدود ۱۱۰ کودک را تحت پوشش داشته‌ایم. همیشه عده‌ای از کودکان به ما ملحق و عده‌ای هم ترخیصی می‌شوند. بنابراین، جمعیت در اینجا ثابت نبوده است. باید بگویم که این روند همواره مثل یک رودخانه جاری بوده است؛ افراد به‌مدت دو تا پنج سال اینجا توقف کرده‌اند و پس از دیدن آموزش‌های مختلف و دریافت مشاوره‌های متعدد از این مجموعه رفته‌اند. به‌طورکلی، در این ۱۰ سال حدود ۴ هزار نفر به خیریۀ ما ملحق و سپس ترخیص شده‌اند. ما علاوه بر بچه‌ها، با خانواده‌های آن‌ها مثل مادران و خواهران و برادرانشان نیز در تعامل هستیم.
کودکان چه زمانی از خیریه ترخیص می‌شوند؟
ما بچه‌های هفت تا ۱۸ سال را پذیرش می‌کنیم. ۱۸ سالگی زمان ترخیص و خروج کودکان از مؤسسۀ ماست. دستورالعمل اولیه این بود که به‌مدت پنج سال از هر کودک کار حمایت کنیم، اما بعداً مدت توقف مددجو در خیریه به دو سال کاهش یافت. البته دو سال زمان کمی برای فعالیت‌های کیفی و فرهنگی است. حتی به‌نظرم پنج سال هم زمان کمی است و خانواده‌ها به حمایت و پشتیبانی بیشتری نیاز دارند. در هنگام ترخیص، مادران و بچه‌ها واقعاً ناراحت هستند، زیرا با محیط مؤسسه انس گرفته‌اند. چند نفر از بچه‌های ما در کنکور موفق و دانشجو شده‌اند و امسال هم تعدادی از بچه‌ها کنکوری هستند.
کودکان کار را چگونه شناسایی می‌کنید یا به عبارت دیگر چگونه کودکان کار به شما ملحق می‌شوند؟
پذیرش ما از طریق تیم شناسایی انجام می‌گیرد. به محض اینکه کسی کودک کاری را به ما معرفی کند یا تیم‌های گشت‌زنی ما با کودک کاری برخورد کنند، تیم شناسایی وارد عمل و در محل زندگی آن کودک حاضر می‌شود. پس از آن، فرم‌های مخصوصی را پر می‌کنیم. اگر این کودک و خانواده‌اش حائز شرایط لازم باشند، تحت حمایت ما قرار می‌گیرند و برایشان در مؤسسه پرونده هم تشکیل می‌شود.
خیریۀ شما شامل چه بخش‌هایی است؟
خیریۀ ما ۴ واحد اصلی به نام‌های واحد مددکاری، مشاوره، بهداشت و سلامت و آموزش دارد. هرکدام از این واحدها زیرمجموعه‌ای دارد که افرادی در آن مشغول به فعالیت هستند.
دورنمای شما چیست؟
ما با هدف ریشه‌کن‌کردن کار کودکان این مجموعه را بنیان گذاشتیم، اما وقتی فعالیت‌مان را آغاز کردیم، پی بردیم که عوامل متعددی مثل فقر، اعتیاد و ورود بی‌رویۀ اتباع در مسئله کار کودک دخیل و کنترل آن‌ها از دست ما خارج است. ما نهایتاً بتوانیم ساعت حضور بچه‌ها را در چهارراه‌ها کمتر کنیم.
لطفاً فعالیت‌های واحد آموزش را شرح دهید؟
در واحد آموزش حمایت تحصیلی کودکان کار مدنظرمان است. درواقع، اگر به هر دلیلی موفق به ادامه‌تحصیل نشدند، ثبت‌نام و تحصیل آن‌ها را پیگیری می‌کنیم. برای درس‌هایی که بچه‌ها ضعفی دارند، به‌طور رایگان کلاس‌های کمک‌آموزشی ترتیب می‌دهیم. کلاس‌های موسیقی، هنری و حرفه‌ای چون عروسک‌دوزی، میناکاری، فیروزه‌کوبی، خیاطی، سفال‌گری و نقاشی نیز از دیگر کلاس‌های آموزشی ما هستند. کلاس میناکاری یکی از قدیمی‌ترین کلاس‌های ما محسوب می‌شود. هم‌اکنون، هنرجویان ما تولیدات خود را در این رشته از صنایع‌دستی به فروش می‌رسانند و به مرحلهٔ گرفتن سفارش رسیده‌اند.
واحد بهداشت و سلامت چه مسئولیتی در خیریه شما به عهده دارد؟
بچه‌ها به محض ورود به خیریۀ ما از نظر انواع بیماری چون ایدز با کیت‌های مخصوص، به‌دست مسئول بهداشت و سلامت غربالگری می‌شوند. پزشک عمومی مجموعهٔ ما، بچه‌ها را به‌صورت کلی و عمومی چکاپ می‌کند. اگر بچه‌ها بیماری‌های خاص یا مشکلات دندان‌پزشکی داشته باشند، درمان آن‌ها حتماً پیگیری خواهد شد. پزشکان، دندان‌پزشکان و جراحان دوست و خیرخواهی هستند که در این سال‌ها خیریۀ ما را باور کرده‌اند و در این مسیر با ما همکاری می‌کنند. ما در این سال‌ها چندین مورد جراحی انحراف ستون فقرات، قلب باز و پا داشته‌ایم که به‌همت خیرین و بخش بهداشت عملی شده و خروجی خوبی هم داشته است. آموزش بهداشت فردی محور بعدی فعالیت‌های بخش بهداشت و سلامت است که در مدت‌زمان حضور بچه‌ها در مؤسسه به آن‌ها و خانواده‌هایشان ارائه می‌شود.
واحد مددکاری چه فعالیت‌هایی انجام می‌دهد؟
واحد مددکاری نیز با خانواده کودکان تحت پوشش خیریه ارتباط مداومی دارد و در جریان مشکلات آن‌ها قرار می‌گیرد. در این واحد با هدف رفع مشکلات خانوادگی کودکان تلاش می‌شود. برای مثال واحد مددکاری، پدر معتاد به موادمخدر را در کمپ‌های ترک اعتیاد بستری می‌کند یا به خانواده‌ای که پدرش در زندان به سر می‌برد، رسیدگی می‌کند.
واحد مشاوره و روان‌شناسی چگونه فعالیت‌هایی دارد؟
در واحد مشاوره و روان‌شناسی که بخش بسیار مهمی در مجموعهٔ ماست، تک‌تک بچه‌ها مشاورۀ فردی دریافت می‌کنند. مادران بچه‌ها در کارگاه‌های عمومی ما شرکت می‌کنند. کارگاه‌هایی نیز مخصوص دختران و پسران نوجوان با توجه به گروه سنی و جنسیتشان برگزار می‌کنیم. در برخی موارد، نمی‌توانیم کار را از کودک بگیریم، اما حداقل می‌توانیم مهارت‌هایی همچون «نه گفتن» و «کنترل خشم» را به او آموزش دهیم تا در محل کار از آن‌ها استفاده و از سوءاستفاده‌ها جلوگیری کند. همین که در مؤسسه یک مشاور به‌عنوان گوش شنوا دارند که درکشان کند و به آن‌ها راهکار ارائه دهد، حس مثبتی دریافت می‌کنند. همچنین در صورت لزوم و نیاز به مصرف دارو آن‌ها را به روان‌پزشک ارجاع می‌دهیم. حتی گاهی ممکن است این کودکان در بیمارستان فارابی هم بستری شوند.
آیا کمک‌های مالی و مردمی هم برای انتقال به خانواده مددجویان دریافت می‌کنید؟
وقتی چراغی به نام خیریه روشن و سقفی برپا می‌شود، افرادی که به انجام کار خیر علاقه‌مندند زیر آن سقف جمع می‌شوند. ما با اعلام فراخوان‌های متعدد از سوی خیرین و دوستداران این عرصه حمایت می‌شویم. در طول سال، چهار طرح اصلی داریم. یکی از طرح‌های ما فراخوان شروع سال تحصیلی است و خیرین کمک می‌کنند تا برای دانش‌آموزان لوازم تحریر و پوشاک مدرسه تهیه کنیم. طرح بعدی ما مربوط به شب یلداست که به بچه‌ها لباس گرم می‌دهیم. طرح سوم مربوط به نوروز است و در آن برای بچه‌ها لباس نو خریداری می‌کنیم. آخرین طرح هم در شب ۲۱ ماه رمضان اجرا می‌شود. در این شب، مواد غذایی خشک را در کیسه‌های اقلام می‌گذاریم و به درِ منازلشان می‌بریم. همهٔ این طرح‌ها با کمک مردم و خیرین اجرا می‌شوند.
به‌غیراز نمونه‌های یادشده چه طرح‌های دیگری در خیریه اجرا می‌شود؟
یکی دیگر از طرح‌های ما به روز مقابله با کار کودک مربوط می‌شود که طرح چهارراه مهربانی را اجرا می‌کنیم. در این طرح، تیم مؤسسه با پوشیدن جلیقه‌های مخصوصی سر چهارراه‌ها مستقر می‌شوند و با اهدای گل و توزیع تراکت برای آگاه‌سازی مردم در موضوع کار کودک تلاش می‌کنند. پنجشنبه‌ها نیز با کمک خیرین فضایی برای ناهار دورهمی داریم. در این رویداد بچه‌هایی که نوازندگی آموخته‌اند، ساز می‌زنند و سپس دورهم ناهار می‌خورند. این رویداد به تعمق روابط بچه‌ها و مؤسسه کمک بسزایی کرده است. خیرین هم گاهی برای ما مواد غذایی می‌آورند. گاهی اوقات ما در جلسه تصمیم می‌گیریم که برای مثال طبق برآوردهای واحد بهداشت، به علت تمرکز پایین بچه‌ها، بین آن‌ها صبحانه توزیع کنیم. روز بعد خیرین برای ما گردو می‌آورند. خوشبخناته خداوند زمینه‌ساز است و از جایی کمک می‌رسد که اصلاً گمان نمی‌کنیم.
ارودهای تفریحی هم برگزار می‌کنید؟
بله، اردوهای باغ، شهربازی و سینما هم داریم.
با توجه به مهارت‌هایی که آموزش می‌دهید، برای مددجویان بازاریابی هم می‌کنید؟
ما سالی دو مرتبه در این خیریه بازارچه برگزار می‌کنیم. در اسفندماه بازارچۀ نوروزی و در شهریورماه بازارچۀ سال تحصیلی برگزار می‌شود. بچه‌ها و مادرانشان طبق مهارت‌هایی که در مجموعهٔ ما آموخته‌اند، محصولاتی ارائه می‌کنند و به فروش می‌رسانند. میناکاری، چرمدوزی، عروسک بافتنی و پارچه‌ای، لیف بافتنی، تریکوبافی و فیروزه‌کوبی ازجمله هنرهای صنایع‌دستی است که در این بازارچه توسط مددجویان عرضه می‌شود. البته چندین غرفه هم به افراد خارج از مؤسسه اختصاص داده می‌شود.
آیا برای مددجویان اشتغال‌زایی هم کرده‌اید؟
ما این امکان را در اختیار همه می‌گذاریم که در بازارچۀ مؤسسه شرکت کنند، اما خیلی از مددجویان ما امکان شرکت در آن را ندارند. حتی برای اولیای بچه‌ها کار پیدا می‌کنیم، اما عمدتاً تک‌والد هستند و این والدان ترجیح می‌دهند که در خانه فعالیت کنند. وام‌هایی در اختیار افراد قرار می‌دهیم که از طریق آن مثلاً چرخ خیاطی تهیه می‌کنند و کسب‌وکاری برای خودشان راه می‌اندازند. مثلاً مادر و پسری بودند که با وام ما چرخ خیاطی خریدند و الان به مرحله‌ای رسیده‌اند که از کارخانه‌های بزرگ سفارش کار می‌گیرند. حتی فردی بود که با این وام، مرغ و خروس تهیه و کارش رشد کرد. فرد دیگری تنور نانوایی خرید و نان‌های تولیدشده را از طریق ارتباط با سوپری‌ها به فروش می‌رساند. تلاش کرده‌ایم که چشم مددجویان به دست خیرین نباشد و خودکفا شوند و تا حدی هم موفق بوده‌ایم. همواره سعی‌مان را کرده‌ایم، اما گاهی این تلاش‌ها برای برخی از افراد مؤثر واقع نشده است.
انتهای پیام