شهرام عیدی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا خراسان رضوی درباره نقش سرمایه‌گذاری فیزیکی در رشد اقتصادی اظهار کرد: عوامل تولید شامل سرمایه، نیروی کار، زمین، مدیریت، تکنولوژی و ... است. سرمایه فیزیکی یکی از عوامل تولید به شمار می‌رود که در آن کالای ملموس، ساخت دست بشر و خدمت را می‌توان مشاهده کرد.
مدیر مرکز مطالعات و پژوهش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به رابطه میان سرمایه‌گذاری فیزیکی، تولید ناخالص داخلی و رشد اقتصادی بیان کرد: در ادبیات اقتصادی تولید ناخالص داخلی از ۴ عامل چون مخارج بخش خصوصی، سرمایه‌گذاری، مخارج بخش دولتی و خالص صادرات نشأت می‌گیرد. این ۴ عامل باعث می‌شود که تولید ناخالص داخلی یک کشور با روش‌های ارزش افزوده، درآمد و هزینه محاسبه شود و در نهایت کشورها با یکدیگر مقایسه شوند.
وی ادامه داد: بنابراین یکی از عواملی که بر روی تولید ناخالص داخلی تأثیر می‌گذارد، سرمایه‌گذاری فیزیکی است. لذا سرمایه‌گذاری به معنای تکرار و تداوم سرمایه فیزیکی لحاظ می‌شود. اگر تولید ناخالص داخلی طی ۲ الی ۳ سال افزایش یابد، رشد اقتصادی اتفاق افتاده است.
رشد اقتصادی پایین و با نوسان در اقتصاد ایران
عیدی‌زاده با اشاره به رشد اقتصادی بلندمدت یادآور شد: رشد اقتصادی بلند مدت کشورها باید یکنواخت و پایدار باشد. چنانکه ثبات رشد تولید (تولید ناخالص داخلی) اگر در دوره‌های زمانی مد نظر چند ساله به صورت مکرر اتفاق بیفتد، آن زمان رشد اقتصادی وجود دارد؛ اما در اقتصاد ایران، همیشه رشد اقتصادی پایین و با نوسان همراه بوده است. با توجه به ۶۰ سال گذشته در ایران، رشد اقتصادی یک سال مثبت و سال دیگر منفی بوده است. مگر می‌شود کشور توسعه یافته اقتصادی وجود داشته باشد و آمار رشد سالانه آن چنین پیش رود؟
مدیر مرکز مطالعات و پژوهش اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به رشد پایین کشور و نوسانات بالای آن تصریح کرد: این آمار نشان می‌دهد که رشد اقتصادی کشور متکی بر منابع است و صادرات نفت و رشد اقتصادی در کشور افزایش یافته است. بنابراین اولین نکته درباره رشد اقتصادی ایران، رشد پایین و نوسانات بالا لحاظ می‌شود. بر این اساس میانگین ۶۰ ساله رشد سالانه کشور برابر با ۳.۸ درصد بوده است، در حالی‌که بسیاری از کشورهای کره جنوبی و ژاپن در طول این دوره زمانی نسبت به کشور ما سالانه ۲ تا ۳ برابر بیشتر رشد داشته‌اند.
وی درباره کیفیت پایین رشد در کشور گفت: نکته دوم در رشد اقتصادی، کیفیت پایین رشد است. یعنی در رشد اقتصادی ایران، کیفیت لازم وجود نداشته است. بدین‌جهت در طول دوره‌های زمان، تعداد بیکاران افزایش و تعادل بین عرضه و تقاضای نیروی کار دچار اختلال شده است که هیچ بر تأثیر این موضوع در رشد اقتصاد دقت نشده است. لذا زمانی در جامعه‌ای رشد اقتصادی افزایش پیدا می‌کند که از طرف دیگر تعادل نیروی کار وجود دارد، حال آنکه در کشور ما رشد اقتصادی وجود دارد، اما تعداد و نرخ بیکاری افزایش پیدا کرده است. رشد اقتصادی از کیفیت لازم برخوردار نیست و از دانش نیروی کار و تکنولوژی آن‌ها استفاده نشده است. بدین ترتیب که از منابع کشور بیشتر برداشت شده و تولید طی چند سال با افزایش همراه بوده است.
سهم نیروی کار در رشد اقتصادی بسیار کم بوده
مدیر مرکز مطالعات اتاق بازرگانی با اشاره به وابستگی زیاد به موجودی سرمایه گفت: نکته سوم در رشد اقتصادی، وابستگی زیاد به موجودی سرمایه لحاظ می‌شود. در منابع نفتی سرمایه‌گذاری بسیاری صورت گرفته و سهم نیروی کار در این دوره‌های زمانی در رشد اقتصادی، بسیار کم بوده است.
وی یادآور شد: همیشه رشد کشور ما وابسته به موجودی سرمایه بوده است. چنانکه در دهه ۱۳۹۰ در سال‌هایی که فروش نفت کم بود، رشد ما کم و منفی شد. در ۲ تا ۳ سال اخیر، رشد کشور نسبت به دهه ۹۰ که اندکی فروش نفت افزایش یافته منجر به افزایش رشد اقتصادی شده است.
عیدی‌زاده اظهار کرد: نکته چهارم در رشد اقتصادی، بهره‌وری پایین عوامل تولید است. به فرض اگر رشد منابع محور کشور کنار گذاشته شود و نیروی کار باعث رشد اقتصادی شود، باز هم سرمایه‌گذاری (نیروی کار) بهره‌وری لازم را نخواهد داشت؛ به دلیل اینکه تکنولوژی روز دنیا در کشور استفاده نمی‌شود و نیروی کار ما آموزش‌های لازم را ندیده و مطالب ارائه شده در سیستم آموزشی کشور بسیار قدیمی است.
نقش سرمایه‌های انسانی در سرمایه‌گذاری فیزیکی مولد
مدیر مرکز مطالعات و پژوهش اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی در پاسخ به این پرسش که سرمایه‌گذاری فیزیکی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا در رشد اقتصادی مؤثر واقع شود، عنوان کرد: در نظریات جدید اقتصادی، تنها زمانی سرمایه‌گذاری فیزیکی باعث رشد اقتصادی می‌شود که متکی به سرمایه‌های انسانی باشد؛ یعنی اگر نیروی انسانی آموزش دیده باشد که توسعه و گسترش فعالیت‌های اندیشه و تفکر آن‌ها در فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی نمود پیدا کند، آن زمان سرمایه‌گذاری فیزیکی مولد خواهد شد.تنها زمانی سرمایه‌گذاری فیزیکی باعث رشد اقتصادی می‌شود که متکی به سرمایه‌های انسانی باشد؛ یعنی اگر نیروی انسانی آموزش دیده باشد که توسعه و گسترش فعالیت‌های اندیشه و تفکر آن‌ها در فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی نمود پیدا کند، آن زمان سرمایه‌گذاری فیزیکی مولد خواهد شد.
وی با بیان اینکه طی سال‌های متعدد فقط صرف سرمایه فیزیکی در کشور تجربه شده است، گفت: در گذشته تصور می‌شد که با انواع سرمایه‌گذاری‌ها در کشور تولید و رشد اقتصادی اتفاق می‌افتد که در نهایت با مشاهده نتیجه، این اقدام به سرانجام نرسید. بنابراین، سرمایه‌گذاری فیزیکی زمانی می‌تواند کارآمد باشد که در کنار سرمایه انسانی، نیروی کارآمد با تفکر توسعه‌یافته‌ای وجود داشته باشد و با تکنولوژی روز همراه باشد. بر این اساس است که آن سرمایه‌گذاری فیزیکی، کارآمد خواهد شد.
عیدی‌زاده با اشاره به عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری فیزیکی، افزود: عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری فیزیکی بسیار متعدد است. فراوانی منابع طبیعی یکی از این موارد است که ارتباط میان سرمایه‌گذاری و تولید را تعیین می‌کند.
مدیر مرکز مطالعات و پژوهش اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی گفت: یکی دیگر از عوامل مؤثر بر سرمایه‌گذاری فیزیکی، رشد جمعیت است. آیا یک کشور جمعیت نیروی کار خود را می‌تواند به سادگی فراهم کند. این نیروی کار چقدر ماهر است، نیروی کار چقدر می‌تواند خود را با شرایط کاری وفق دهد.
اهمیت ترکیب سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی
عیدی‌زاده با اشاره به پیشرفت تکنولوژی به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر بر سرمایه‌گذاری فیزیکی افزود: درصد و پیشرفت تکنولوژی در کشورها به سرمایه‌گذاری فیزیکی بستگی دارد. همچنین موضوع ترکیب سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی مهم است. در کشورهای توسعه یافته به این نتیجه رسیده‌اند که دولت‌ها کارآمد نیستند، لذا همیشه سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی (تامین جاده، انرژی و ...) توسط دولت صورت می‌گیرد و ادامه سرمایه‌گذاری‌ها توسط بخش خصوصی انجام می‌شود؛ اما در کشور ایران و کشورهای کمتر توسعه‌یافته و درحال توسعه، بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری‌ها در اختیار دولت است. بنابراین، ترکیب سرمایه‌گذاری بسیار مهم است که دولت در آن کشوری که سرمایه‌گذاری می‌کند، چقدر نفوذ دارد و تا کجا می‌تواند ورود پیدا کند.
مدیر مرکز مطالعات و پژوهش اتاق بازرگانی خراسان‌رضوی، با اشاره به مدیریت و مهارت سازمان‌ها توضیح داد: عوامل دیگر سرمایه‌گذاری فیزیکی، مدیریت و مهارت سازمان‌ها است. فردی که در سازمانی می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند، باید از دانش، مهارت و مدیریت سازمانی در موضوعات قیمت و صنعتی کردن برخوردار باشد.
موانع سرمایه‌گذاری مولد
وی در خصوص اینکه چگونه سرمایه‌گذاری مولد در مسیر درست هدایت شود، اظهار کرد: در مسیر سرمایه‌گذاری موانعی وجود دارد که باید برطرف شود. جدا از شرایط تحریمی، انتقال تکنولوژی، ورود ماشین‌آلات و گرانی تامین مواد اولیه و ... تحریم‌های متعددی نیز وجود دارد. خود تحریم‌ها شامل بخش‌نامه‌های مجدد، بروکراسی و زمانی که در مسیر سرمایه وجود دارد، می‌شود.
عیدی‌زاده درباره موانع پیش روی سرمایه‌گذار گفت: در کشوری مانند سنگاپور، اگر فردی یک فعالیت اقتصادی را شروع کند، ظرف مدت ۴۰ ساعت می‌تواند مجوز کار خود را بگیرد، اما در ایران فردی که می‌خواهد یک سرمایه‌گذاری را شروع کند، باید زمین شرکت شهرک‌ها، تامین برق و آب، مجوز سازمان‌ها را دریافت کند؛ این موارد یک بروکراسی طولانی است که زمان بسیار زیادی را خواهد گرفت. فردی که می‌خواهد یک سرمایه‌گذاری را شروع کند، باید زمین شرکت شهرک‌ها، تامین برق و آب، مجوز سازمان‌ها را دریافت کند؛ این موارد یک بروکراسی طولانی است که زمان بسیار زیادی را خواهد گرفت. فرض کنید فرد وارد فرآیند سرمایه‌گذاری شده، اما باز هم موانعی همچون اداره مالیات و تامین اجتماعی پیش روی فعالان و تولیدکنندگان اقتصادی وجود دارد، حتی اگر صادرات محور باشد، رفع تعهد ارزی و موضوعات مرتبط با ارز وجود خواهد داشت.
وی ادامه داد: مشکلات دیگری در سرمایه‌گذاری فیزیکی مانند تعهد ارزی، تورم‌های دو رقمی مزمن در کشور، فضای انحصاری و غیر رقابتی بخش خصوصی، بخش‌نامه‌های متعدد و موازی، بروکراسی دست و پاگیر، زیرساخت‌های پشتیبان (قطعی برق)، قیمت‌گذاری دستوری توسط دولت و ... وجود دارد.
زنگ خطر پیشی گرفتن استهلاک سرمایه از سرمایه‌گذاری جدید
عیدی‌زاده با اشاره به وضعیت کنونی سرمایه‌گذاری فیزیکی در رشد اقتصادی کشور بیان کرد: طی سال‌های اخیر استهلاک سرمایه از سرمایه‌گذاری جدید پیشی گرفته است که زنگ خطر محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال اگر در سنوات اخیر، چند میلیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌شد، در حال حاضر آن عدد به قدری کاهش یافته که نرخ استهلاک ماشین‌آلات و سرمایه کشور از آن میزان سرمایه‌گذاری سبقت گرفته است. بدین لحاظ که سرمایه کشور مستهلک شده و توان رقابت و تولید خود را طی سال‌های آتی از دست خواهد داد.
وی افزود: یکی از دلایل عدم افزایش تولید نفت در کشور، عدم سرمایه‌گذاری عظیمی بوده است که طی سال‌های گذشته باید در بخش نفت انجام می‌شده، اما به سرانجام نرسیده است. همچنین، در سایر موارد طی سال‌های متعدد انحصار وجود داشته است و شرکت‌های خودروساز سرمایه‌گذاری بزرگ، دانش و تکنولوژی عظیمی را نداشته‌اند و با وجود گذشت ۴۰سال در وضعیت خودرو پیشرفت قابل ملاحظه‌ای دیده نمی‌شود.
انتهای پیام