به گزارش ایسنا، چابک‌سازی و کاهش بروکراسی اداری یکی از چالش‌های همیشگی سیستم دولتی و بدنه اداری آن است. در حوزه فرهنگ و هنر، بزرگترین بروکراسی موجود متعلق به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که وزرای مختلف ارشاد در طول دوران مدیریت‌شان، بارها و بارها از آن گله کرده‌اند؛ حتی برخی از مدیران دولتی معتقدند که بروکراسی اداری سنگین و تعدد وظایف متفاوت و بعضا کم‌ارتباط با یکدیگر، در این وزارتخانه مثال‌زدنی است تا جایی که بسیاری معتقدند که وزیر ارشاد در اکثر دوره‌ها نتوانسته است که به صورت متوازن، به مشکلات همه حوزه ها رسیدگی کند و ناخودآگاه بخش‌هایی از وزارتخانه مورد غفلت واقع شده است. موضوع وقتی مهم‌تر می‌شود که صحبت‌های چند هفته قبل حسین انتظامی، معاونت توسعه مدیریت و منابع جدید وزارت ارشاد که به نوعی پیشنهادات مربوط به کوچک و چابک‌سازی را ارائه می‌دهد، بازنشر شد که در آن به صراحت از چند معاونت و بخش برای کوچک‌سازی یاد کرد؛ هرچند پیشنهاد او درباره ادغام معاونت قرآن وزارت ارشاد در سازمان اوقاف یا سازمان تبلیغات نه تنها با اما و اگرهای فراوان روبرو است بلکه وضعیت این معاونت را بدتر می‌کند.
معاونت قرآن وزارت ارشاد چه زمانی تاسیس شد و قرار بود چه کند؟
تاسیس این معاونت براساس تصمیم هیئـت وزیران در جـلسه مورخ ۱۳۹۱/۰۴/۱۸ به اسـتناد تبصره (۳) ماده (۵۷) قانون برنامـه پنجساله پنـجم توسعه جمـهوری اسلامی ایران ـ مصوب ۱۳۸۹ ـ تصویب شد.
پس از آن به ترتیب آقایان حجت الاسلام والمسلمین حمید محمدی (۱۸ آذر ۱۳۹۱)، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی (۲۴ آذرماه ۱۳۹۲)، عبدالهادی فقهی‌زاده (۷ آبان ۱۳۹۶)، اصغر امیرنیا، سرپرست (۱۲ آبان ۱۴۰۰) و علیرضا معاف (۹ بهمن ماه ۱۴۰۰) در سمت معاون قرآن و عترت فعالیت کردند.
با مروری بر فعالیت‌های این معاونت متوجه می‌شویم که این معاونت در حوزه چاپ و نشر قرآن کریم، تبلیغ و ترویج قرآن، ارتباطات با جامعه قرآنی، آموزش قرآن کریم، برگزاری نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های قرآن و عترت و همچنین تجلیل از خادمان قرآن کریم فعال بوده است. جدای از کیفیت فعالیت‌های این معاونت که در طول ۱۲ سال گذشته تلاش‌های زیادی در حوزه‌های مختلفی داشتند، سوال این است که آنچه این معاونت به خاطر آن تاسیس شد، تا پیش از آن توسط هیچ سازمان یا نهادی دیگر انجام نمی‌شد؟ جدای از آنکه هرچند عملکرد پرفراز و نشیب این معاونت در تکریم قرآن و برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها در مواقعی مناسب به نظر می‌رسد اما آیا این معاونت توانسته که تمهیدی برای ایجاد روح قرآنی در تولیدات مرتبط با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته باشد؟ بدون شک پاسخ به این سوال «خیر» است!
نهادهای موازی قرآنی و کارهایی که کسی گردن نمی‌گیرد!
سازمان تبلیغات اسلامی ابتدا بخش قرآن را در سال ۱۳۶۱ با حضور جمعی از چهره‌های قرآنی و انقلابی کشور ـ در مرکز ـ و به تبع آن کانون‌های قرآن را در دفاتر استانی خود با هدف نهادینه کردن و استانداردسازی، گسترش و تعمیق فعالیت‌ها و فرهنگ قرآنی در سطح جامعه تأسیس کرد. بخش قرآن با ابداع و خلق فعالیت‌های نو و منحصر به فرد مانند «تصحیح قرآن و نظارت بر چاپ و نشر آن»، «برگزاری دوره‌های تربیت معلم و مدرس قرآن کریم»، «اعزام قاریان قرآن به اقصی نقاط کشور و سایر کشورها»، «استانداردسازی آموزش قرآن در کلیه سطوح» و اجرای گسترده «قرآن آموزی» در سطح کشور در قالب طرح‌هایی مانند «بسیج قرآن آموزی» و «طرح رمضان» و…، پایه‌گذار بسیاری از فعالیت‌های اثرگذار قرآنی در کشور شد و پس از چندی در سال ۱۳۷۶ به علت رشد و گسترش فعالیت‌هایش، رده تشکیلاتی آن به «اداره کل» ارتقاء یافت.
در ادامه و در سال ۸۱، برای گسترش فعالیت‌های این اداره کل، پیشنهاد ارتقای ساختار و تشکیل «سازمان دارالقرآن کریم» به عنوان زیر مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی مطرح و تصویب شد. در آن زمان وزارت ارشاد هنوز ساختاری به نام معاونت قرآن و عترت نداشت و به نوعی اکثر فعالیت‌های قرآنی کشور ذیل سازمان دارالقرآن کریم ساماندهی می‌شد.
البته حتی در آن شرایط هم، بزرگترین و مهمترین نمادِ قرآنی کشور که همان مسابقات بین‌المللی قرآن کریم است که روزگاری با شور و اشتیاق فراوانی برگزار می‌شد، توسط سازمان اوقاف و امور خیریه کشور مدیریت و ساماندهی می‌شد. جدای از آن مجموعه سازمان تبلیغات اسلامی در تمامی دستگاه‌های کشور متناسب با آن مجموعه فعالیت‌های قرآنی رقم می‌خورد که برای نمونه می‌توان به مسابقات قرآن ارتش، آموزش و پرورش و... اشاره کرد که سال‌های سال است برگزار می‌شود.
احتمالا باید تنها تمایز مهم معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد با سازمان‌های موازی آن را در برگزاری نمایشگاه قرآن کریم دانست. در سایر وظایف هم این معاونت شباهت زیادی با نهادهای موازی خود دارد. نکته مهم‌تر اما پاسخ به این سوال است که آیا این معاونت توانسته است در تولیدات وزارتخانه متبوع خود تاثیرگذار باشد و در سیاست‌گذاری‌ها، معاونت‌های دیگر و سایر مدیران وزارتخانه را مجاب کنند که روح قرآن را در تولیدات فرهنگی و هنری جاری و ساری کنند؟
اجرای سیاست‌های برنامه هفتم توسعه در حوزه قرآن برعهده کیست؟
باید تاکید کرد که معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد، بخش قرآنی سازمان اوقاف و سازمان دارالقرآن الکریم تنها موسسات و سازمان‌های موازی در حوزه فرهنگ و هنر نیستند و این حوزه، از این دست موسسات موازی فراوان دارد. وجود موسسات موازی نه‌تنها باعث عدم پیگیری دقیق سیاست‌های کلی نظام در حوزه فرهنگی و هنری می‌شود بلکه پاسخگو کردن تک تک نهادها را با مشکل جدی مواجه می‌کند؛ در مقابل نیز فعالیت مثمرثمر یک نهاد در موضوع وظایف‌ها، می‌تواند آنچنان که باید دیده و تکریم نشود.
به عنوان مثال، آیا سیاست‌های بالادستی درج شده در برنامه هفتم توسعه کشور در ذیل فعالیت‌های قرآنی که منطقا باید نقشه‌راه ۵ سال آتی این حوزه باشد، توسط کدام نهاد باید پیگیری شود؟ وزارت ارشاد مسئول مستقیم اجرایی شدن این سیاست‌هاست یا سازمان تبلیغات اسلامی؟ در شرایطی که بسیاری از کارشناسان نقشه راه قرآنی کشور در برنامه هفتم توسعه را به خودی خود را ایده‌ال‌گرایانه می‌دانند، حتی اجرای بخش‌هایی از آن نیز بدون همکاری دقیق همه نهادهای موازی در این حوزه جای ابهام دارد.
به نظر می‌رسد وزارت ارشاد به عنوان یک نهاد بالادستی می‌تواند با پیش‌قدم شدن، زمینه‌های ایجاد یک کارگروه مشترک قرآنی را برای اجرای هر چه بهتر سیاست‌های ابلاغی در برنامه هفتم توسعه فراهم کند.
انتهای پیام