یکی از چالش‌های اساسی در دنیای امروز، کمبود منابع آبی به‌ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک است؛ در کشورهایی مانند ایران که در معرض بحران آبی قرار دارند، تامین آب برای بخش‌های کشاورزی و صنعت طی سال‌های اخیر با چالش همراه بوده است. نبود وحدت رویه مدیریتی در موضوع مدیریت منابع آبی باعث شده تا دولت‌ها برای تامین آب بخش کشاورزی و صنعت، بیش از مقدار مجاز به آب‌های سطحی و زیرزمینی دست‌درازی کنند که این موضوع منجر به فرونشست زمین، خشک شدن تالاب‌ها، بیابان‌زایی، وقوع پدیده گرد و غبار و در نهایت تغییرات اقلیمی شده است؛ یکی از دلایل تغییر اقلیم افزایش دماست و در تابستانی که گذشت این افزایش سبب استفاده بی‌رویه آب بود که لرستان نیز از وجود این گرما مستثنی نبود و در مواردی شاهد تنش آبی، کم‌آبی و یا خشکی برخی از رودخانه‌های استان بوده و هستیم، با این اوصاف نیاز است برای برون‌رفت از این مسائل جایگزینی در نظر گرفته شود تا بتوان منابع آبی را مدیریت کرد تا در فصل خشکسالی برای آبیاری زمین‌های کشاورزی با مشکلاتی مواجه نشویم؛ کارشناسان معتقدند استفاده از پساب می‌تواند جایگزینی موثر در امر مدیریت منابع آبی در کشور و به ویژه لرستان باشد.
پساب منبع قابل اعتمادی برای تأمین آب کشاورزی در فصل خشک است
در خصوص استفاده از پساب تصفیه شده در حوزه کشاورزی، معصومه بیاتی یکی از دانشجویان رشته کشاورزی به ایسنا، گفت: با تصفیه پساب و استفاده آن در موضوع مهم کشاورزی می‌توان به مدیریت منابع آبی لرستان کمک شایانی کرد.
وی اضافه کرد: امروز سطح آگاهی به حدی فرا رفته است که کشاورزان از ارزش غذایی پساب برای آبیاری، کاهش هزینه‌های مصرف کودهای شیمیایی و نیز کاهش هزینه پمپاژ آب‌های زیرزمینی آگاه هستند و می‌توان با همکاری آنان در حوزه کشاورزی به مدیریت منابع آبی استان کمک کرد.
احسان مرادی یکی دیگر از دانش‌آموختگان حوزه کشاورزی بیان کرد: پساب منبع قابل اعتمادی برای تأمین آب کشاورزی در فصل خشک است و به دلیل کم‌هزینه بودن استفاده از پساب و نقش موثر آن در باروری محصولات عیان است و چنانچه کشاورزان توجیه شوند قطعا از این رویکرد استقبال خواهند کرد.
وی اضافه کرد: در شرایط کم‌آبی و خشکسالی کنونی بهره‌برداری از پساب در کشاورزی، می‌تواند راهکاری جهت جلوگیری از تغییرات بیش از حد اقلیمی، مقابله با خشکسالی و همچنین، مانع از تخلیه غیراصولی آب‌های زیرزمینی به وسیله حفر چاه‌های غیرمجاز شود؛ البته به عنوان یکی از دانش‌آموختگان این رشته اشراف کافی به قضایا دارم اما برای توجیه کشاورزانی که به صورت سنتی اقدام به کشاورزی می‌کنند باید از سوی دستگاه‌های ذیربط کلاس‌های ترویجی برگزار شود تا رغبت آنان به استفاده از پساب به جای کودها و سموم شیمیایی بیشتر شود.
مرادی افزود: برای مدیریت منابع آبی لرستان و حفظ وضعیت موجود چاره‌ای جز استفاده از راهکارهای جایگزین نداریم تا از تنش آبی که ممکن است بحران‌های اجتماعی را ایجاد کند جلوگیری کنیم.
اقتصاد پساب رویکردی نوین در مدیریت منابع آب
نوشین بیرجندی، استادیار محیط زیست دانشگاه لرستان درباره اقتصاد پساب و جایگزینی آن در بخش‌های مختلف به ویژه به ایسنا، اظهار کرد: در بسیاری از مناطق جهان منابع ناکافی برای تأمین آب همراه بـا نزول آن نشانگر نگرانی‌های جـدی اسـت کـه گریبـانگیـر جوامـع شهری، بخش صنعت، کشاورزی و محیط زیست است.
وی ادامه داد: در بروز ایـن مشکلات چندین عامل دخالت دارند، از جمله به رشد بی‌رویه جمعیت در مناطق شهری، آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی، توزیع نـابرابر منابع آبی، خشکسالی متنـاوب ناشـی از تغییـر الگـوی آب و هـوایی جهان می‌توان اشاره کرد.
این عضو هیات علمی گروه محیط‌زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان بیان کرد: اکنون بیش از یک ربع قرن است که برنامه تکراری در مهندسی محیط‌زیست و منابع آبی مطـرح اسـت و آن این است که می‌توان فاضلاب‌ها را تا آن درجه از کیفیت تصـفیه کرد که بتوان به عنوان یک منبع پر منفعـت از آن اسـتفاده کـرد نـه اینکه آن را بی‌جهت هدر داد.
بیرجندی اقتصاد پساب را به عنوان رویکردی نوین در مدیریت منابع آب که می‌تواند به طور خاص در بخش‌های صنعت و کشاورزی تأثیرات مثبتی داشته باشد، برشمرد و با بیان اینکه با اتخاذ این رویکرد، نه تنها می‌توان به حفظ منابع طبیعی و کاهش آلودگی کمک کرد، بلکه می‌توان به افزایش سودآوری و رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی نیز دست یافت، گفت: البته این تغییرات نیازمند همکاری و هماهنگی بین دولت، صنایع و کشاورزان است تا به نتایج مطلوب دست یابند.
وی با تاکید بر اینکه بخش کشاورزی نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در بسیاری از کشورها، پتانسیل زیادی برای بهره‌گیری از پساب‌ها دارد، تاکید کرد: استفاده از پساب‌های تصفیه شده در آبیاری زمین‌های کشاورزی می‌تواند به عنوان راه‌حلی برای مقابله با کمبود آب و افزایش بهره‌وری کشاورزی مطرح شود؛ در این راستا باید به کیفیت و نوع پساب توجه ویژه‌ای شود تا از سلامت محصولات کشاورزی و محیط زیست محافظت شود.
این استادیار گروه محیط‌زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان بیان کرد: با توجه به مشکل کمبود آب در کشور، تأمین آب از اهمیت فراوانی برخوردار است. در چنین شرایطی استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده (پساب) می‌تواند به عنوان یکی از راه‌های غلبه بر مشکل کم‌آبی تلقی شود؛ از این رو استفاده از منابع آبی غیرمتعارف (از جمله پساب تصفیه‌خانه‌ها) در کشور روز به روز از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود؛ کاربرد این گونه آب‌ها مـی‌توانـد در تأمین آب فضای سبز شهرها، کشت محصولاتی که به صورت خام مصرف نمی‌شوند و تغذیه مصنوعی دشـت‌هـایی کـه سـطح آب زیرزمینی در آنها به شدت کاهش یافته است، سیاست راهبردی به منظور کاهش فشار بر منابع آب متعارف باشد.
بیرجندی گفت: کاربرد پساب به عنوان یک منبع دائمی آب در کشاورزی علاوه بر تأمین بخشی از نیازهای آبی این بخش، باعث صرفه‌جویی و دوام منابع آبی موجود نیز می‌شود؛ علاوه بر این وجود عناصر غذایی گیاهی در پساب تصفیه‌خانه‌ها، مصرف کودهای شیمیایی و بالطبع اثرات زیست‌محیطی استفاده از آنها را کاهش می‌دهد.
استفاده از پساب‌های تصفیه شده برای آبیاری کمکی در کاهش مصرف آب شیرین
وی با بیان اینکه استفاده از پساب‌های تصفیه شده برای آبیاری می‌تواند منجر به کاهش مصرف آب شیرین شود و به تأمین آب در مناطق خشک و نیمه‌خشک کمک کند، تصریح کرد: این کار همچنین می‌تواند به بهبود کیفیت خاک و افزایش تولید محصولات کشاورزی منجر شود؛ پساب‌ها معمولاً حاوی مواد مغذی مانند نیتروژن و فسفر هستند که می‌توانند به عنوان کود طبیعی عمل کرده و نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش دهد که این موضوع در مجموع می‌تواند کاهش هزینه‌های تامین آب و کودهای شیمیایی را برای کشاورزان به دنبال داشته باشد.
عضو هیات علمی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان گفت: صنایع با تصفیه پساب‌های خود می‌توانند آب تصفیه شده را مجدداً در فرایندهای تولید به کار گیرند و این اقدام نه تنها به کاهش هزینه‌های مرتبط با تامین آب کمک می‌کند، بلکه با بازچرخانی پساب، آلودگی‌های محیطی به حداقل می‌رسد و ریسک آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی کاهش می‌یابد. برای نمونه صنایع شیمیایی و پتروشیمی، فولاد و تولید کاغذ از جمله صنایعی هستند که مصرف آب بالایی دارند و می‌توانند با بهینه‌سازی مصرف آب و استفاده مجدد از پساب، بهره‌وری مصرف آب را بهبود بخشند.
بیرجندی اضافه کرد: گرچه اقتصاد پساب مزایای زیادی دارد، اما چالش‌ها و محدودیت‌هایی نیز در پی دارد؛ برای استفاده از پساب در بخش‌های حساسی مانند کشاورزی، کیفیت پساب باید به‌دقت کنترل شود تا از سلامت محصولات و عدم آلودگی خاک اطمینان حاصل شود.
اقتصاد پساب راهکاری پایدار برای مدیریت منابع آب است
این استادیار گروه محیط‌زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه لرستان خاطرنشان کرد: همچنین استفاده از پساب‌ها به‌ویژه در کشاورزی ممکن است با واکنش منفی مردم مواجه شود که این موضوع نیازمند شفاف‌سازی، آموزش و آگاهی‌بخشی همگانی با استفاده از قالب‌های مختلف تبلیغاتی و خبری است؛ علاوه بر این، توسعه زیرساخت‌های تصفیه و بازچرخانی پساب نیازمند سرمایه‌گذاری است که این مهم با توجیه سرمایه‌گذاران و حتی الزام صنایع و واحدهای کشاورزی به ایجاد زیرساخت‌های مرتبط از طریق وضع قوانین میسر است.
وی بیان کرد: روی هم‌رفته اقتصاد پساب به‌عنوان یک راهکار پایدار برای مدیریت منابع آب و کاهش فشار بر منابع‌طبیعی در بخش‌های صنعت و کشاورزی مطرح است.
بیرجندی گفت: با توجه به بحران‌های آبی موجود، جایگزینی پساب می‌تواند به‌عنوان یک استراتژی کلان ملی در دستور کار قرار گیرد و با وجود چالش‌ها، توسعه فناوری‌های تصفیه و بازچرخانی پساب، همراه با سیاست‌گذاری‌های حمایتی، از این طریق می‌شود مسیر پایداری را برای این رویکرد نوین فراهم کند.
به گزارش ایسنا، استفاده مجدد از فاضلاب می‌تواند به طور قابل توجهی از میزان برداشت آب‌های منابع زیرزمینی و سطحی بکاهد، کارشناسان بر این باورند که تصفیه و استفاده مجدد از فاضلاب به مراتب ارزان‌تر از شیرین کردن آب دریا یا استحصال آب از منابع دیگر است و استفاده مجدد از فاضلاب، از آلودگی منابع آبی و خاکی ناشی از دفع فاضلاب خام جلوگیری می‌کند؛ موضوعی که باید در بین صنوف مناطق مختلف و به ویژه کشاورزان از طریق کارشناسان خبره این حوزه ترویج تا این امر فرهنگ‌سازی شود.
انتهای پیام