مفهوم سواد از گذشته تاکنون به خصوص طی یک قرن اخیر دچار تغییرات بسیاری شده و تاکنون چهار مفهوم برای سواد توسط یونسکو به صورت رسمی اعلام شده است.
اولین تعریف:
اولین تعریف از سواد، توانایی خواندن و نوشتن بود که اوایل قرن بیستم ارائه شد، طبق این تعریف فردی باسواد تلقی می‌شد که توانایی خواندن و نوشتن زبان مادری خود را داشت و بسیاری از مردم به دلایل مختلف از داشتن این سواد محروم بودند.
دومین تعریف:
دومین تعریف از سواد، علاوه بر توانایی خواندن و نوشتن، توانایی استفاده از رایانه و تسلط بر یک زبان خارجی دیگر بود.
این تعریف در اواخر قرن بیستم توسط سازمان ملل ارائه شد که طبق این تعریف، فردی با سواد تلقی می‌شد که ضمن توانایی خواندن و نوشتن، توانایی درک مطلب به زبان خارجی و همچنین کار با رایانه را نیز داشته باشد.
سومین تعریف:
بعد از ارائه تعریف سوم، ماهیت سواد به طور کل تغییر یافت، در دهه‌ی دوم قرن ۲۱ مهارت‌هایی اعلام شد که داشتن این توانایی‌ها مصداق باسواد بودن قرار گرفت.
طبق این تعریف کسی که ۱۲ مهارت زیر را داشته باشد باسواد تلقی شده و کسی که موفق به دریافت مدرک دکترا در دانشگاه شده، فقط ۵ درصد با سواد است.
این مهارت‌ها عبارت اند از:
-سواد عاطفی: توانایی برقراری رابطه عاطفی با اطرافیان (به خصوص خانواده و دوستان)
- سواد ارتباطی: توانایی برقراری ارتباط مناسب با دیگران و دانستن آداب اجتماعی
- سواد مالی: توانایی مدیریت مالی خانواده، دانستن روش‌های پس انداز و توازن دخل و خرج
- سواد رسانه‌ای: توانایی تشخیص رسانه‌ی معتبر از نامعتبر
- سواد تربیتی: توانایی تربیت شایسته‌ی فرزندان
- سواد رایانه‌ای: دانستن مهارت‌های رایانه‌ای
- سواد سلامتی: دانستن اطلاعات مهم درباره تغذیه سالم و کنترل بیماری‌ها
- سواد نژادی و قومی: شناختن نژادها و قومیت‌ها و عدم تبعیض
- سواد بوم‌شناختی: دانستن راه‌های حفاظت از محیط زیست
- سواد تحلیلی: توانایی شناخت، ارزیابی و تحلیل نظریه‌های مختلف و ایجاد استدلال‌های منطقی بدون تعصب و پیش‌فرض
- سواد انرژی: توانایی مدیریت مصرف انرژی
- سواد علمی: علاوه بر سواد دانشگاهی، توانایی بحث یا حل‌وفصل مسائل با راهکارهای علمی و عقلانی مناسب
طبق این تعریف کسی باسواد تلقی می‌شد که این مهارت‌ها را بلد باشد و در همین راستا باید سیستم آموزشی کشورها نیز تغییر رویه می‌دادند، متأسفانه ما در زمینه‌ی آموزش مهارت‌های ذکر شده عملکرد مطلوبی نداشته‌ایم.
چهارمین و جدیدترین تعریف:
علم با عمل معنا می‌شود.
به تازگی یونسکو یک تعریف دیگری از سواد را ارائه کرده است، طبق این تعریف توانایی ایجاد تغییر ملاک باسوادی قرار گرفت یعنی شخصی باسواد تلقی می‌شود که بتواند با بهره‌گیری از دانسته‌ها و مهارت‌های خود، تغییری در زندگی خود ایجاد کند.
در واقع این تعریف مکمل تعریف قبلی است؛ زیرا صرفاً دانستن یک موضوع به معنای عمل به آن نیست. درصورتی‌که مهارت‌ها و دانش‌آموخته شده باعث ایجاد تغییر معنادار در زندگی شود، آنگاه می‌توان گفت این فرد انسانی باسواد است.
انتهای پیام