به گزارش ایسنا، در دنیای امروز، آب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر حیات، نقش بی‌بدیلی در اقتصاد، سیاست و امنیت کشورها ایفا می‌کند. کاهش منابع آبی، سبب تنش‌ها و منازعاتی در سطح جهانی شده و تهدیدی جدی برای ثبات و توسعه کشورها به شمار می‌آید. به‌ویژه در مناطقی که منابع آب مشترک دارند، مدیریت و استفاده بهینه از این منابع اهمیت بسیاری دارد. کمبود آب می‌تواند به درگیری‌های منطقه‌ای منجر شود و بر روابط بین‌المللی تأثیر منفی بگذارد.
این تهدیدات به‌خصوص برای کشورهای خشک و نیمه‌خشک، که به منابع آب محدود خود وابسته هستند، بسیار نگران‌کننده است. ایران یکی از این کشورهاست که با مشکل کاهش منابع آبی و مدیریت چالش‌های آن روبروست. سدسازی‌های ترکیه بر رودهای دجله و فرات، که جریان‌های آبی مهمی برای ایران و عراق محسوب می‌شوند، از جمله مسائلی است که ضرورت تحقیق درباره آن را افزایش داده است. این سدسازی‌ها می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای بر امنیت ملی، اقتصادی و زیست‌محیطی ایران داشته باشد.
دکتر مهناز گودرزی، دانشیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان) با همراهی محققان دانشگاه اصفهان، تحقیقی جامع درباره تاثیرات سدسازی‌های ترکیه بر امنیت ملی ایران انجام داده‌اند. این تحقیق، به بررسی اثرات این سدسازی‌ها بر منابع آبی مشترک منطقه و پیامدهای آن بر امنیت و ثبات ایران پرداخته است.
پژوهش فوق به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده است. در این مطالعه، محققان تلاش کرده‌اند تا با بررسی دقیق اطلاعات و داده‌های موجود، به این پرسش پاسخ دهند که سدسازی‌های ترکیه بر رودهای دجله و فرات چه تأثیراتی بر امنیت ملی ایران دارد. با این روش، محققان با تحلیل داده‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، روند تغییرات منابع آبی و تأثیرات آن بر امنیت ملی را مورد بررسی قرار داده‌اند.
یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهند که سدسازی‌های ترکیه، مشکلات جدی برای کشورهای همسایه، به‌ویژه عراق و ایران، ایجاد کرده است. به دلیل وجود مرزهای طولانی و منافع مشترک میان این کشورها، کاهش جریان آب در رودهای دجله و فرات، امنیت ملی ایران را تحت تأثیر قرار داده است. از جمله نتایج این پژوهش، تأکید بر ضرورت اتخاذ موضع مشترک توسط ایران و عراق در برابر ترکیه است.
این پژوهش نشان داده است که عدم همکاری کشورهای منطقه و فقدان اراده جمعی، به ترکیه اجازه داده تا بهره‌برداری حداکثری از منابع آبی را بدون توجه به حقوق کشورهای همسایه انجام دهد. این وضعیت، علاوه بر تأثیرات منفی زیست‌محیطی، می‌تواند به تنش‌های بیشتر در منطقه و تهدید امنیت ملی ایران منجر شود. بنابراین، این تحقیق به شدت بر لزوم اتخاذ تدابیر مناسب برای مقابله با این تهدیدات تأکید دارد.
بر این اساس، سدسازی‌های ترکیه در تلاش برای دستیابی به هیدروهژمونی منطقه‌ای، تأثیرات قابل توجهی بر محیط‌زیست و منابع آبی منطقه داشته است. کاهش شدید جریان رودهای دجله و فرات، منجر به تخریب اکوسیستم‌های طبیعی، گسترش بیماری‌ها، بیکاری و مهاجرت‌های ناخواسته شده است. این اقدامات ترکیه، به عنوان یک تهدید وجودی برای کشورهای متاثر تلقی می‌شود و نیازمند اقدامات فوری و جمعی است.
با توجه به تاثیرات گسترده و تهدیدات زیست‌محیطی ناشی از سدسازی‌های ترکیه، اولین و مهم‌ترین پیشنهاد، محکومیت قاطع سیاست‌های ترکیه در مسدودسازی جریان طبیعی رودهای بین‌المللی است. کشورهای ذینفع در منطقه، از جمله ایران و عراق، باید با اتخاذ موضعی جمعی و یکسان، با بهره‌گیری از دیپلماسی سازنده و تأکید بر منافع مشترک، ترکیه را متقاعد به رعایت حقوق و حق‌آبه کشورهای پایین‌دست کنند. تلاش‌های جمعی برای تدوین و تصویب قوانین و مقررات بین‌المللی جامع در خصوص نحوه و میزان بهره‌برداری از رودهای بین‌المللی، می‌تواند از بروز بحران‌های آینده جلوگیری کند.
همچنین، تشکیل نهادهای مدنی و کمپین‌های دفاع از حقوق محیط‌زیست ساکنان منطقه، به منظور برجسته‌سازی مخاطرات زیست‌محیطی ناشی از سدسازی‌های بی‌رویه، ضرورت دارد. این نهادها می‌توانند با تلاش‌های جمعی، ترکیه را به رعایت اصول بین‌المللی و آزادسازی حق‌آبه تالاب‌های میان‌رودان برای احیای اکوسیستم‌های تضعیف شده، وادار کنند. در صورت عدم موفقیت دیپلماسی، کاهش سطح روابط کشورهای زیان‌دیده با ترکیه، یکی دیگر از تدابیر اضطراری است که باید مورد توجه قرار گیرد.
قابل ذکر است این یافته های علمی پژوهشی در فصل‌نامه «امنیت ملی» وابسته به دانشگاه عالی دفاع ملی منتشر شده اند. این نشریه به بررسی موضوعات مهم امنیتی و ملی می‌پردازد و از اعتبار علمی بالایی در زمینه مطالعات امنیتی برخوردار است.
انتهای پیام