به گزارش ایسنا، در دنیای امروز، هوش مصنوعی به عنوان یکی از پیشروترین فناوری‌ها نقش کلیدی در توسعه جوامع و اقتصاد دارد. ایران به‌عنوان کشوری با پتانسیل بالای نیروی انسانی و ظرفیت‌های علمی، می‌تواند با سرمایه‌گذاری در آموزش و پژوهش در زمینه هوش مصنوعی، به یکی از کشورهای پیشرو در این حوزه تبدیل شود.

دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز اصلی تولید علم و تربیت نیروی انسانی متخصص، در این مسیر نقش محوری دارند. با برگزاری مراسم‌هایی نظیر «روزی با دانشگاه»، آشنایی دانش‌آموزان با رشته‌های تحصیلی و امکانات دانشگاه‌ها افزایش یافته و زمینه‌ساز انتخاب‌های آگاهانه‌تری می‌شود. در عین حال، دانشگاه‌ها با بازنگری و بازطراحی برنامه‌های آموزشی و تقویت زیرساخت‌های پژوهشی و فناوری، می‌توانند نقش مهمی در توسعه هوش مصنوعی ایفا کنند.

از سوی دیگر، با توجه به تاکیدات رهبری بر اهمیت هوش مصنوعی، دانشگاه‌ها باید تلاش کنند تا با توسعه همکاری‌های بین‌المللی، ترویج نوآوری و کارآفرینی، و آموزش نسل جوان در این حوزه، جایگاه کشور را در میان ۱۰ کشور برتر جهان در حوزه هوش مصنوعی تثبیت کنند. این اقدامات نه‌تنها به رشد و پیشرفت علمی کشور کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود تا ایران به‌عنوان یکی از کشورهای پیشرو در حوزه فناوری‌های نوین شناخته شود و بتواند در عرصه جهانی نقش مؤثرتری ایفا کند.
 

*بزنگاه حساس انتخاب رشته 

اما دانشگاه ها در این مدت چه کرده‌اند و قرار است که در مواجهه با هوش مصنوعی که دنیا را احاطه کرده چه چیزی به جوانان و آینده‌سازان کشور ارائه دهند. دانشگاه‌های برتر جهان رشته‌های جدیدی را در زمینه هوش مصنوعی در دوره کارشناسی ایجاد کرده‌اند. برخی از این رشته‌ها هوش مصنوعی، علوم کامپیوتر با هوش مصنوعی، علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی، هوش محاسباتی، یادگیری ماشینی، علم داده، رباتیک، علوم شناختی، شبکه‌های عصبی و بیوانفورماتیک است که در دانشگاه‌هایی نظیر دانشگاه استنفورد، کمبریج، میت، تورنتو، کارنگی ملون ارائه می‌شود. اما دانشگاه‌های ایران در کجای این سیطره قرار گرفته اند؟ برخی دانشگاه‌ها نظیر دانشگاه آزاد اسلامی در این زمینه اقداماتی را انجام داده‌اند و سرفصل برخی از دروس دوره کارشناسی در رشته‌های علوم پایه و مهندسی را برمبنای هوش مصنوعی بازطراحی کرده است. همچنین دانشگاه‌هایی نظیر دانشگاه تهران، امیرکبیر، شریف، صنعتی اصفهان و دانشگاه آزاد در مقطع کارشناسی‌ارشد رشته‌هایی در حوزه هوش مصنوعی ارائه داده‌اند. 

هر ساله با نزدیک شدن به زمان انتخاب رشته‌های دانشگاهی، دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان با چالش مهمی مواجه می‌شوند که می‌تواند تأثیر چشم‌گیری بر مسیر آینده تحصیلی و حرفه‌ای آنان داشته باشد. انتخاب رشته تحصیلی نه‌تنها بر زندگی شخصی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد، بلکه نقش مهمی در توسعه جامعه و ارتقای سطح علمی و فناوری کشور دارد. اکنون که هوش مصنوعی به پای ثابت بسیاری از علوم و مشاغل تبدیل شده است. از این رو، دانشگاه‌ها می توانند با برگزاری مراسم‌هایی با عنوان «روزی با دانشگاه» به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا با رشته‌های مبتنی با تحولات جدید جهانی و امکانات مختلف آشنا شوند و انتخابی آگاهانه‌تر داشته باشند.

*گسترش هوش مصنوعی در ایران چه تأثیری بر آینده آموزش دانشگاهی خواهد داشت؟

بر همین اساس، محققان کشور در یک مطالعه پژوهشی ارزشمند، آینده آموزش دانشگاهی در ایران را از دیدگاه توسعه هوش مصنوعی و رفع موانع موجود در مقابل آن بررسی کرده‌اند. یکی از محققان کشور از موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در پژوهشی که در همین زمینه انجام داده است، آینده نظام آموزش دانشگاهی در ایران را از دیدگاه به کارگیری هوش مصنوعی مورد ارزیابی قرار داده است. 

پرسش اصلی این پژوهش آن بوده است که گسترش هوش مصنوعی در ایران چه تأثیری بر آینده آموزش دانشگاهی خواهد داشت؟ در این مطالعه برای پاسخگویی به این پرسش به چند پرسش دیگر پاسخ داده شده است، از جمله روندهای جهانی هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی چیست؟ دیدگاه دانشگاهیان ایرانی درباره نفوذ هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی چیست؟ عدم قطعیت‌های کلیدی ناشی از نفوذ هوش مصنوعی در آموزش دانشگاهی ایران چیست و سناریوهای پیش روی آموزش دانشگاهی ایران در سایه هوش مصنوعی چیست؟

یافته‌های این پژوهش نشان می دهند که در کشور ایران، هنوز اجماع ملی درباره هوش مصنوعی یا AI شکل نگرفته و به تبع آن، برنامه‌ریزی برای تجهیز زیرساخت قانونی، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری حاصل نشده است. بر این اساس، فرهنگ داده‌مداری و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده باید بهبود یابد و نظام آموزشی با تکیه بر پیشرفت‌های AI بازنگری و کارکردها و اثربخشی AI در آموزش دانشگاهی فهمیده شود.

در این خصوص، محمد حسینی مقدم، محقق موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و مجری این تحقیق می گوید: «هوش مصنوعی زمینه ساز شکل گیری نظمی نوین در جهان شده است. زیست بوم جهان در سایه گسترش و فراگیر شدن این نظم نوین به شکل بنیادین متحول شده است و تمام ساختارهای اقتصادی، سیاسی، امنیتی، فرهنگی، ارزشی، فناورانه و اجتماعی با توجه به نفوذ AI متحول شده اند. در چنین فضایی آمادگی نظام آموزش برای رویارویی با تغییر و شگفتی های حاصل از آن باید به امری عادی و موجه تبدیل و در مقابل، انفعال، سکون، سکوت و بی تفاوتی در برابر تغییر باید امری غیرعادی و غیر موجه دانسته شود».

*اهمیت هوش مصنوعی در دنیای امروز

هوش مصنوعی (AI) به‌سرعت در حال تغییر دادن زندگی و صنایع مختلف است و به پای ثابت بسیاری از علوم و مشاغل تبدیل شده است. از پزشکی گرفته تا اقتصاد، مهندسی، هنر و حتی امنیت، هوش مصنوعی توانسته است تأثیرات عمیقی بر نحوه کارکرد و پیشرفت این حوزه‌ها داشته باشد. با توجه به این تغییرات سریع، این سوال مهم مطرح می‌شود که دانشگاه‌ها چه نقش و وظیفه‌ای در مواجهه با این فناوری ایفا می‌کنند و چگونه می‌توانند جوانان و آینده‌سازان کشور را برای دنیای جدید آماده کنند.

امروزه دیگر نمی‌توان از اهمیت و تأثیرگذاری هوش مصنوعی بر زندگی انسان‌ها چشم‌پوشی کرد. این فناوری با ایجاد تحولات گسترده در صنایع مختلف، نه‌تنها به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها کمک کرده است، بلکه زمینه‌ساز ایجاد مشاغل و حرفه‌های جدیدی نیز شده است. به همین دلیل، آشنایی با مفاهیم و کاربردهای هوش مصنوعی و یادگیری این فناوری از دوران دانشگاه، امری ضروری برای دانشجویان و جوانان است.

در این راستا، دانشگاه‌ها باید به‌سرعت خود را با تغییرات فناورانه همگام کنند و برنامه‌های آموزشی و پژوهشی خود را بازنگری کنند. دانشگاه‌ها نه‌تنها باید سرفصل‌های دروس خود را بر اساس آخرین دستاوردهای هوش مصنوعی به‌روزرسانی کنند، بلکه باید زمینه‌های پژوهشی جدیدی را نیز برای دانشجویان فراهم کنند تا آن‌ها بتوانند با استفاده از فناوری هوش مصنوعی، به حل مشکلات و چالش‌های جامعه بپردازند.

*رهبری و تاکید بر توسعه هوش مصنوعی

اهمیت هوش مصنوعی تا جایی پیش رفته که در آبان ۱۴۰۰، رهبر انقلاب نیز بر لزوم توجه ویژه به این فناوری تاکید کردند. ایشان فرمودند:

«... من پیشنهاد می‌کنم یکی از مسائلی که مورد تکیه و توجه و تعمیق واقع می‌شود، مساله‌ هوش مصنوعی باشد که در اداره‌ آینده‌ دنیا نقش خواهد داشت؛ حالا یا در معاونت علمی رئیس‌جمهور یا در دانشگاه باید کاری کنیم که ما در دنیا حداقل در [بین] ده کشور اول در مورد هوش مصنوعی قرار بگیریم که امروز نیستیم؛... باید کاری کنیم که حداقل به ده کشور اول دنیا در این مساله برسیم...»

این سخنان نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک هوش مصنوعی برای آینده کشور است. با توجه به سرعت پیشرفت این فناوری در سطح جهان، اگر ایران بخواهد در این عرصه حرفی برای گفتن داشته باشد، باید سرمایه‌گذاری‌های اساسی در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی و توسعه‌ای مرتبط با هوش مصنوعی انجام دهد. این مسئله نه‌تنها به‌عنوان یک ضرورت علمی و فناوری، بلکه به‌عنوان یک اولویت ملی مطرح است و دانشگاه‌ها در این زمینه نقش بسیار مهمی دارند.

*نقش دانشگاه در توسعه هوش مصنوعی

در دنیای امروز که فناوری‌های نوین همچون هوش مصنوعی به سرعت در حال تحول و پیشرفت هستند، دانشگاه‌ها به عنوان مراکز تولید علم و تربیت نیروی انسانی ماهر، نقش کلیدی در توسعه و پیشرفت کشور دارند. مراسم‌هایی نظیر «روزی با دانشگاه» می‌توانند دانش‌آموزان و خانواده‌های آن‌ها را با امکانات و فرصت‌های دانشگاهی آشنا کنند و زمینه‌ساز انتخاب‌های صحیح‌تر و آگاهانه‌تر باشند.

از سوی دیگر، با توجه به اهمیت و نقش حیاتی هوش مصنوعی در آینده، دانشگاه‌ها باید تلاش‌های خود را در زمینه آموزش و پژوهش این فناوری دوچندان کنند. با توجه به تاکیدات رهبر انقلاب، هدف‌گذاری برای رسیدن به جایگاه برتر جهانی در زمینه هوش مصنوعی نه‌تنها یک ضرورت علمی، بلکه یک وظیفه ملی است.

دانشگاه‌ها با بازطراحی برنامه‌های آموزشی و ایجاد رشته‌های تخصصی در زمینه هوش مصنوعی، می‌توانند نسل جدیدی از دانشجویان را تربیت کنند که قادر باشند با استفاده از این فناوری به حل چالش‌های مختلف جامعه پردازند و در مسیر پیشرفت و توسعه کشور نقش مؤثری ایفا کنند.

برای دستیابی به این هدف، دانشگاه‌ها باید برنامه‌ریزی‌های جامع و هدفمندی انجام دهند و با تقویت زیرساخت‌های آموزشی و پژوهشی، فضای مناسبی برای دانشجویان علاقه‌مند به هوش مصنوعی فراهم کنند. این فضا باید شامل دسترسی به منابع به‌روز، ابزارهای آموزشی مدرن و امکانات پژوهشی پیشرفته باشد تا دانشجویان بتوانند در مسیر یادگیری و توسعه مهارت‌های خود به بهترین شکل ممکن عمل کنند.

علاوه بر این، دانشگاه‌ها باید ارتباطات خود را با صنایع مختلف تقویت کنند تا بتوانند فارغ‌التحصیلانی تربیت کنند که نیازهای واقعی بازار کار را برآورده کنند. این ارتباطات می‌تواند به شکل پروژه‌های تحقیقاتی مشترک، کارآموزی‌ها و دوره‌های آموزشی تخصصی شکل بگیرد که به دانشجویان اجازه می‌دهد تا علاوه بر کسب دانش تئوری، مهارت‌های عملی مورد نیاز در حوزه هوش مصنوعی را نیز فراگیرند.

نکته دیگری که دانشگاه‌ها باید به آن توجه داشته باشند، ترویج فرهنگ نوآوری و کارآفرینی در میان دانشجویان است. با توجه به پتانسیل بالای هوش مصنوعی در ایجاد کسب‌وکارهای نوپا و فناورانه، دانشگاه‌ها باید از طریق برنامه‌های حمایت از کارآفرینی و ایجاد مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری، دانشجویان را به سمت راه‌اندازی استارتاپ‌های مبتنی بر هوش مصنوعی تشویق کنند. این اقدامات می‌تواند به توسعه اقتصادی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید در کشور کمک شایانی کند.

برای رسیدن به جایگاه برتر جهانی در حوزه هوش مصنوعی، لازم است که دانشگاه‌ها همکاری‌های بین‌المللی خود را افزایش دهند. این همکاری‌ها می‌تواند شامل تبادل دانشجو، برگزاری کنفرانس‌ها و سمینارهای علمی مشترک، و انجام پروژه‌های پژوهشی بین‌المللی باشد. با این رویکرد، دانشگاه‌های ایران می‌توانند از تجربیات و دانش کشورهای پیشرو در زمینه هوش مصنوعی بهره‌برداری کنند و به‌سرعت خود را با استانداردهای جهانی همگام سازند.

*اقدامات دانشگاه‌ها در زمینه هوش مصنوعی

برخی دانشگاه‌های کشور در سال‌های اخیر تلاش کرده‌اند تا خود را با تغییرات جهانی در حوزه هوش مصنوعی همگام کنند. از جمله این دانشگاه‌ها می‌توان به دانشگاه آزاد اسلامی اشاره کرد که در زمینه بازطراحی سرفصل‌های دروس دوره کارشناسی در رشته‌های علوم پایه و مهندسی بر اساس هوش مصنوعی اقداماتی را انجام داده است. این اقدامات نشان‌دهنده اهمیت هوش مصنوعی برای آینده دانشجویان و تلاش دانشگاه‌ها برای تربیت نیروی انسانی ماهر در این حوزه است.

همچنین دانشگاه‌های معتبری نظیر دانشگاه تهران، امیرکبیر، شریف، صنعتی اصفهان و دانشگاه آزاد در مقطع کارشناسی‌ارشد، رشته‌هایی مرتبط با هوش مصنوعی ارائه داده‌اند. این رشته‌ها به دانشجویان این امکان را می‌دهد که در حوزه‌هایی نظیر یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی، بینایی ماشین و دیگر زیرشاخه‌های هوش مصنوعی تخصص پیدا کنند و بتوانند در پروژه‌های پژوهشی و صنعتی مرتبط با این فناوری فعالیت کنند.

این دانشگاه‌ها همچنین تلاش کرده‌اند تا از طریق همکاری با صنعت و سایر نهادهای علمی بین‌المللی، فرصت‌های بیشتری برای دانشجویان خود فراهم کنند. این همکاری‌ها می‌تواند به تبادل دانش، توسعه پروژه‌های مشترک و ایجاد شبکه‌های علمی قوی‌تر کمک کند.

انتهای پیام