به گزارش ایسنا همه ساله صدها هزار پرنده آبزی تابستان‌گذران در جزایر ایرانی خلیج فارس تخم‌گذاری و جوجه‌آوری می‌کنند. پرندگان آبزی به دلیل محدودیت وجود زیستگاه‌های مناسب و مواد غذایی قابل دسترس اغلب به‌صورت دسته‌ها و اجتماعات بزرگ تولید مثل می‌کنند. جزایر غیر مسکونی خلیج‌ فارس از مهمترین مناطق جوجه اوری پرندگان مهاجر آبری است که علت قرار گرفتن در آب‌های کم‌عمق و سرشار از مواد غذایی ارزش فزاینده‌ای یافته‌اند. این زیستگاه‌ها از لحاظ بوم‌شناختی مناطق بسیار آسیب‌پذیری هستند و به ‌شدت در معرض مداخلات انسانی، فشار توسعه و خطرات ناشی از آلودگی نفتی قرار دارند.

وضعیت پرندگان جوجه‌آور سواحل و جزایر خلیج فارس طی مطالعه‌ای با حمایت معاونت محیط‌زیست طبیعی و تنوع‌زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، توسط پژوهشکده محیط‌زیست و توسعه پایدار مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه ی آماری، فرهاد حسینی طایفه- عضو هیات علمی این پژوهشکده - طی فعالیت میدانی یکساله و جمع‌آوری و تحلیل اطلاعات موجود از سال های قبل، وضعیت تغییرات جمعیتی پرندگان را بررسی کرد و به تحلیل داده‌های موجود پرداخت.

نتایج مطالعات میدانی کارشناسان ستادی و استانی سازمان حفاظت محیط زیست نشان داد که بیش از ۲۰۰ هزار جفت جوجه آور از ۱۱ گونه از پرندگان آبزی در جزایر خلیج فارس آشیانه‌سازی و تخم‌گذاری می‌کنند. شمارش جمعیت‌های جوجه‌آور بر اساس شمارش آشیانه‌های فعال (جفت جوجه‌آور) برآورد شده است. جزایر قبر ناخدا و دارا در استان خوزستان، جزایر نخیلو، ام‌الگرم و خان در استان بوشهر و جزایر شیدور و بنی فارور در استان هرمزگان از مهمترین زیستگاه‌های جوجه آوری پرندگان آبزی هستند. بیشترین جمعیت جوجه‌آور در جزایر بنی فارور و نخیلو به ترتیب با شمارش ۶۸ هزار و ۷۴۶ از چهار گونه و ۴۹ هزار و ۸۵۹ آشیانه از شش گونه بود. آشیانه‌سازی و تخم‌گذاری گونه‌های مختلف پرندگان آبزی از فروردین‌ آغاز می‌شود و جوجه‌ها پس از رشد و پروازی شدن تا پایان تابستان جزایر را ترک و به سوی زیستگاه‌های زمستان‌گذران مهاجرت می‌کنند.

فراوان‌ترین گونه جوجه آور جزایر ایران با مجموع ۱۱۱ هزار و ۶۸۶ آشیانه (جفت جوجه آور) متعلق به پرستوی دریایی پشت تیره بود که حدود ۵۵ درصد پرندگان جزایر ایرانی خلیج فارس را شامل می‌شود. پرستوی دریایی کاکلی کوچک نیز بیش از ۳۰ درصد جمعیت پرندگان جوجه‌آور جزایر را با ۶۲ هزار و ۹۷ آشیانه به خود اختصاص داد.  سلیم خرچنگ خوار با بیش از ۲۰ هزار آشیانه  در رتبه بعدی بیشترین جمعیت جوجه آور پرندگان خلیج فارس قرار دارد. 

جزایر ایرانی خلیج فارس برای تولید مثل و بقای جمعیت جهانی سلیم خرچنگ خوار از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد از جمعیت جهانی این گونه در جزایر خلیج فارس جوجه‌آوری می‌کنند. تحلیل روند آماری پرندگان جوجه‌آور جزایر ایرانی خلیج فارس حاکی از پایداری در جمعیت و عدم نوسان شدید در دو دهه گذشته بود.

تغییرات جمعیت جوجه‌آور پرندگان آبزی در سواحل و جزایر تحت تأثیر شرایط بوم شناسی جوجه آوری آن‌ها است. پرندگان آبزی زیستگاه‌هایی را برای جوجه‌آوری انتخاب می‌کنند که وضعیت مطلوبی برای بقاء و جوجه‌آوری آن‌ها فراهم می‌آورد. بهبود شرایط زیستی سبب افزایش جمعیت و کاهش کیفیت زیستگاه، آلودگی‌ها و تغییرات بوم‌شناختی در زیستگاه سبب کاهش جمعیت آن‌ها می‌شود. به همین دلیل پرندگان آبزی جوجه آور شاخص مناسبی برای مدیریت زیست محیطی جزایر به شمار می‌روند. در جزایر خلیج فارس زیستگاه‌های مناسب جوجه آور با توجه به وسعت، تنوع و تعدد جزایر عامل محدود کننده نیستند و امکان جابجایی پرندگان در جزایر مختلف در صورت بروز هر گونه تهدید وجود دارد ولی لازم است حفاظت زنجیره‌ای از جزایر در دستور کار قرار گیرد.

جزایر ایرانی خلیج فارس به‌دلیل نقش کلیدی در روند تکامل تولید مثلی برخی از پرندگان آبزی مهاجر علاوه بر قرار گرفتن در زمره مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، در فهرست ۱۰۵ گانه مناطق مهم پرندگان (IBA) با دارا بودن معیارهای مندرج در طبقه دوم قرار دارند. طبقه ۲ مناطقی هستند که هنگام تولید مثل، مهاجرت و زمستان گذرانی محل تجمع شمار قابل ملاحظه‌ای از پرندگان هستند. با توجه به قرار گرفتن این جزایر در معرض تهدیدات محیط‌زیستی، تعیین وضعیت موجود و پیش بینی شرایط آینده به منظور پایش زیست محیطی  این جزایر ضروری است.

تجزیه و تحلیل نتایج سرشماری سالانه پرندگان آبزی جوجه‌آور تابستان‌گذران و بررسی روند تغییرات جمعیت جوجه‌آور جزایر از اهمیت خاصی برخوردار است و مدیران ارشد ستادی و استانی حفاظت محیط زیست می‌توانند در تصمیم‌سازی‌ها و اجرای برنامه‌های مدیریتی از داده‌های جمعیتی و تحلیل‌های ارایه شده استفاده کنند. در حال حاضر تخریب زیستگاه‌های جزایر، گردشگری ناپایدار، تغییر کاربری، از بین رفتن زیستگاه‌های جوجه آوری پرندگان آبزی و ورود گونه‌های غیر بومی از جمله چالش‌های حفاظتی جزایر هستند.

به گزارش روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست، برخی از جزایر خلیج فارس از جمله جزایر بونه در خوزستان، خارک، خارکو و فارسی در استان بوشهر در گذشته از زیستگاه‌های جوجه‌آوری پرندگان در خلیج فارس بودند که امروزه مطلوبیت زیستگاهی خود را از دست داده‌اند. با توجه به انجام مطالعات پایش جمعیت و زیست‌شناسی جوجه‌آوری پرندگان جزایر خلیج فارس، اجرای برنامه‌های کاهش اثرات تهدیدها بر اساس راهبردهای مدیریت زیست ‌بومی جزایر، گردشگری پایدار و توسعه حفاظت مشارکتی در دستور کار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار خواهد گرفت.

انتهای پیام