به گزارش ایسنا، امروز ۲۴ مرداد چهل و یکمین سالروز صدور پیام امام خمینی و افتتاح اولین دوره مجلس خبرگان رهبری در سال ۱۳۶۲ است.
تقریبا دو سال قبل‌تر از انتخابات مجلس خبرگان رهبری، صدام حسین رئیس رژیم بعث عراق که در تاریخ ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ سراسر نوار مرزی غرب ایران را مورد تاخت و تاز قرار داده و به آتش کشیده بود، در صدد مشروعیت‌زدایی از نظام جمهوری اسلامی برآمد.
رئیس‌جمهور منفور و معزول عراق در پیشنهادی خواستار برگزاری رفراندوم میزان مقبولیت حاکمان دو ملت ایران و عراق برای سنجش محبوبیت خود و امام خمینی شد. در چنین شرایط پر التهاب و حساسی برگزاری اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری پیام قاطعی به دشمنی‌های صدام، رژیم بعث و دهها کشور حامی وی در جنگ تحمیلی داشت.
با گذشت بیش از ۵ سال از تشکیل نظام جمهوری اسلامی ایران و با وجود نوشته شدن قانون و آیین‌نامه اجرایی مجلس خبرگان رهبری، انتخابات این مجلس برگزار نشده و تشکیلات اداری آن شکل نگرفته بود. همین مسئله موجب نارضایتی حضرت آیت‌الله سید روح‌الله موسوی خمینی بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران به مقامات وقت کشورمان شد.
امام خمینی در پیامی که به همین منظور صادر کردند، گفتند: «تبهکاران و جنایت‌پیشگان بیش از هر کس چشم طمع به شما دوخته‌اند و با اشخاص منحرف نفوذی در بیوت شما با چهره‌های صددرصد اسلامی و انقلابی ممکن است خدای نخواسته فاجعه به بار آورند.»
این جمله کافی بود تا نیروهای انقلاب و مقامات وقت شورای نگهبان و وزارت کشور بستر انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان رهبری را به وجود آورند.
بنیان خبرگان
با عبور انقلاب از نابسامانی‌های نخستین ماههای پیروزی، ساختارهای سیاسی و اداری کشور یکی پس از دیگری شکل گرفت. آخرین نهاد سیاسی نیز مجلس خبرگان رهبری بود.
جالب اینجاست که ﻗﺎﻧﻮن مجلس خبرگان رهبری در ۲۱ ماده و ۶ ﺗﺒﺼﺮه در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۵۹ توسط فقهای شورای نگهبان نوشته و به تصویب رسیده بود، اما برگزاری انتخابات این مجلس بنا به دلایلی از جمله چگونگی شکل‌گیری این مجلس با وجود رهبری و زعامت امام که قبل از تولد این مجلس اتفاق افتاده بود، سه سال به تاخیر افتاده بود.
در آن مقطع این شبهه برای برخی علما و نیروهای انقلاب به وجود آمد که آیا برگزاری انتخابات مجلس خبرگان که وظیفه اصلی آن انتخاب، نظارت بر عملکرد و عزل رهبر است، موجب تضعیف جایگاه امام خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی نمی‌شود؟
حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر ناطق‌نوری وزیر وقت کشور با استفسار از امام و دریافت جواب ایشان به ابهامات پایان داد. به دنبال آن با تایید شورای نگهبان زمینه برگزاری اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی را به وجود آورد.
وزیر کشور کابینه اول میرحسین موسوی در تاریخ ۱۰ مرداد ۱۳۶۱ گفت: «از نظر وزارت کشور مقدمات کار انتخابات مجلس خبرگان رهبری انجام شده و در این مورد پس از اعلام آمادگی شورای نگهبان و اجازه امام اقدام خواهد شد.»
حجت الاسلام ناطق‌نوری در نامه‌ای که در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۶۱ به رهبر انقلاب نوشت از امام درباره تشکیل مجلس خبرگان و برگزاری انتخابات کسب تکلیف کرد.
امام خمینی در تاریخ ۲۸ مهر ۱۳۶۱ در پاسخ به وزیر وقت کشور موافقت‌شان با برگزاری انتخابات این مجلس را رسما اعلام کردند. پاسخ امام ۱۰ روز بعد از تصویب آیین‌نامه اجرایی انتخابات مجلس خبرگان توسط شش عضو فقیه شورای نگهبان منتشر شد.
به دنبال موافقت بنیانگذار انقلاب اسلامی، وزیر وقت کشور تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۶۱ را برای برگزاری این انتخابات مشخص کرد. ثبت‌نام از داوطلبان نمایندگی این مجلس نیز در تاریخ ۱۶ آبان ۱۳۶۱ آغاز شد و با دو بار تمدید مهلت ثبت‌نام تا اول آذر همان سال به پایان رسید.
در پایان مهلت مقرر ۱۶۸ نفر برای حضور در رقابت‌های انتخابات ثبت‌نام کردند که از این تعداد فقط صلاحیت ۱۲ نفر تایید نشد.
«معیار انتخاب» شورای نگهبان
شورای نگهبان در مصوبه خود که شرایط نمایندگی مجلس خبرگان رهبری را مشخص می‌کرد با استناد به اصل ۱۰۸ قانون اساسی عمل کرد.
اگر چه این شروط به ذائقه برخی نامزدهای نمایندگی مجلس خبرگان رهبری خوش نیامد اما طبق این اصل «خبرگان مردم باید دارای شرط آشنایی کامل به مبانی اجتهاد با سابقه تحصیل در حوزه‌های علمیه بزرگ در حدی که بتوانند افراد صالح برای مرجعیت و رهبری را تشخیص دهند.»
بر اساس تبصره یک این ماده «تشخیص واجد بودن شرایط با گواهی سه نفر از استادان معروف درس خارج حوزه‌های علمیه است. بر اساس تبصره دو افرادی که رهبری صریحا و یا ضمنی اجتهاد آنان را تأیید کرده است و کسانی که در مجامع علمی و یا نزد علمای بلد خویش شهرت به اجتهاد دارند نیازمند به ارائه گواهی مذکور نمی‌باشند.»
اهمیت انتخابات خبرگان
برگزاری اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری با اولین دوره انتخابات میان دوره‌ای اولین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۶۱ به صورت همزمان برگزار شد.
در آن مقطع زمانی کشور درگیر نابسامانی و هرج و مرج ناشی از رای عدم کفایت سیاسی سید ابوالحسن بنی‌صدر توسط مجلس شورای اسلامی و برکناری وی از فرماندهی کل قوا به حکم امام خمینی بود.
بنی‌صدر به فاصله‌ای اندک از برکناری، هم‌پیمان مسعود رجوی رئیس سازمان منافقین شد. سازمانی که به دلیل برملا شدن نیات و اغراض خصمانه مدیرانش به تدریج از ساختار سیاسی کشور کنار گذاشته شد و در نهایت دست به اسلحه برد و ترورهای کور را رقم زد. این سازمان طی سال‌های حیاتش بیش از ۱۷ هزار نفر از مقامات رسمی کشور، نمایندگان مجلس، مدیران و کارکنان قوه قضاییه، روحانیون، فرهنگیان و کسبه بازار و مردم عادی را قتل‌عام کرد.
فاصله انتخابات تا افتتاح خبرگان
۱۹ آذر ۱۳۶۱ روز برگزاری نخستین انتخابات مجلس خبرگان رهبری و ۲۴ مرداد ۱۳۶۲ روز صدور پیام امام خمینی و افتتاح اولین دوره این مجلس بود.
بعد از فراهم شدن بستر برگزاری انتخابات اولین دوره مجلس خبرگان رهبری، شعب اخذ رای و هیات‌های نظارت و اجرایی شکل گرفتند. در این انتخابات ۱۸ میلیون و ۱۴۰ هزار و ۹۸۵ نفر پای صندوق‌های رای حضور یافتند و در دور اول تکلیف ۷۵ کرسی این مجلس را مشخص کردند. تکلیف ۷ کرسی این مجلس به دلیل به حد نصاب نرسیدن آرا، به دور دوم کشید.
در اولین دوره انتخابات مجلس خبرگار رهبری، استان تهران پر نماینده‌ترین استان بود. از مجموع ۳ میلیون و ۱۸۹ هزار و ۵۳۰ رای مأخوذه ۱۳ نفر از جمله حضرات حجج اسلام سید علی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، علی‌اکبر مشکینی، محمد امامی کاشانی، محمد محمدی گیلانی، یوسف صانعی، محمدباقر باقری‌کنی، محمدباقر اسدی خوانساری، غلامرضا رضوانی، احمد آذری قمی، سید هادی خسروشاهی و حسین راستی حائز اکثریت آرا شدند و انتخاب نفر چهاردهم به دور دوم کشید.
مردم تهران در دور دوم انتخابات مجلس خبرگان رهبری باید یکی از این دو نفر را انتخاب می‌کردند: صادق خلخالی یا سید مجید مهاجری ایروانی.
خبرگزاری پارس تنها خبرگزاری کشور فردای روز رای‌گیری دور اول انتخابات مجلس خبرگان رهبری در توصیف حضور باشکوه مردم پای صندوق‌های رای نوشت: «امت مسلمان ایران در سرتاسر میهن اسلامی دیروز به پای صندوق‌های رای رفتند تا بار دیگر به جهانیان شهادت دهند که در جمهوری اسلامی ایران این مردم هستند که تصمیم گرفته‌اند دین خدا را یاری دهند و نیز مردم هستند که با حضور خود در صحنه، نهادهای جمهوری اسلامی را یک به یک به دست خود مستقر می‌کنند.
از ساعت ۷ صبح دیروز مسلمانان ایران برای هشتمین بار در مدت کمتر از ۴ سال به ندای امام خود لبیک گفتند و در پای صندوق‌های رای حاضر شدند تا ثبات قدم خود را در حمایت از جمهوری اسلامی به دشمنان دین خدا نشان دهند.
دیروز مردم مسلمان کشورمان با ریختن آرای خود در صندوق‌ها برای انتخاب خبرگان، آخرین امید دشمنان انقلاب اسلامی را به یاس مبدل کرده و با این انتخاب آینده جمهوری اسلامی را بیمه کردند. گزارش خبرنگاران جمهوری اسلامی در این زمینه حاکیست جمعیت میلیونی حزب‌الله بامداد دیروز با حرکت سیل‌آسا به سوی شعب اخذ رای و شرکت یکپارچه در انتخابات مجلس خبرگان و میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی ارادۀ خود برای پایان دادن به توطئه‌های استکبار جهانی و ایادی مزدورش علیه نظام جمهوری اسلامی ایران را به نمایش گذاشتند.
بر اساس این گزارش همانطور که انتظار می‌رفت علی‌رغم سرمای زمستانی شعب اخذ رای در تهران از ساعت ۷ صبح با حضور بی‌نظیر امت مبارز تهران روبرو بود و مردم از نخستین ساعات بامداد با تشکیل صف‌های طولانی در مقابل شعب اخذ رای چهرۀ شهر را دگرگون ساختند. طبق گزارش خبرنگار ما در ساعت ۸ بامداد دیروز که از مقابل شعبه اخذ رای مستقر در میدان جمهوری اسلامی انجام شد، حاکیست که انبوه جمعیت مسلمان این منطقه با دریایی از شور و حرکت و ایمان به اسلام در کمال آرامش و نظم در دو صف خواهران و برداران در انتظار فرارسیدن نوبت خود برای دادن رای بودند.»
عباس آخوندی معاون سیاسی - اجتماعی وزیر وقت کشور به دنبال برگزاری اولین دورۀ انتخابات مجلس خبرگان رهبری گفت: «استقبال مردم از شرکت در انتخابات مجلس خبرگان رهبری به حدی بوده که در هیچ‌یک از انتخابات قبلی سابقه نداشته است.»
حجت‌الاسلام ناطق‌نوری وزیر وقت کشور نیز یک روز بعد با تایید سخنان معاونش گفت: «با فضل خدا انتخابات خبرگان و میان‌دوره‌ای مجلس شورای اسلامی به نحو احسن برگزار شد و شاید بتوان گفت از بهترین انتخاباتی بود که تا به حال هم از نظر حضور فعال مردم و هم از نظر حفظ امنیت انجام شد.
خود من از چند صندوق در جنوب شهر بازدید داشتم. از اصفهان نیز دیدار کردم. در این رفراندوم مانند رفراندوم حکومت جمهوری اسلامی استقبال خوبی شد و جوابی بود به صدام که درخواست رفراندوم می‌کرد. مردم به لحاظ تقویت رهبری شرکت فعال داشتند و انگیزه اصلی شرکت در انتخابات نیز همین بود.
مشارکت مردم طوری بود که حتی علی‌رغم تهدید گروهک‌ها و صدام که گفته بود در ایلام اگر مردم شرکت کنند بمباران می‌کنیم، هیچ کاری نتوانستند بکنند، همه مردم نیز در این شهر به پای صندوق‌های رای رفتند و از صحنه خارج نشدند.»
افتتاح اولین مجلس خبرگان
اولین دوره مجلس خبرگان رهبری با قرائت پیام امام خمینی که در تاریخ ۲۲ تیر ۱۳۶۲ صادر شده بود، افتتاح شد.
بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در این پیام نوشتند: «... و اکنون شما ای فقهای شورای خبرگان و ای برگزیدگان ملت ستمدیده در طول تاریخ شاهنشاهی و ستمشاهی! مسئولیتی را قبول فرمودید که در رأس همه مسؤولیت‌هاست و آغاز به کاری کردید که سرنوشت اسلام، ملت رنجدیده، شهید داده و داغدیده در گرو آن است.
تاریخ و نسل‌های آینده درباره شما قضاوت خواهند کرد و اولیاء بزرگ خدا ناظر آراء و اعمال شما می‌باشند. کوچکترین سهل‌انگاری و مسامحه و کوچکترین اعمال نظرهای شخصی و خدای نخواسته تبعیت از هواهای نفسانی که ممکن است این عمل شریف الهی را به انحراف کشاند، بزرگترین فاجعۀ تاریخ را به وجود خواهد آورد. اگر اسلام عزیز و جمهوری اسلامی نوپا به انحراف کشیده شود، سیلی بخورد و به شکست منتهی شود، خدای نخواسته اسلام برای قرن‌ها به طاق نسیان سپرده می‌شود و به جای آن اسلام شاهنشاهی و ملوکی جایگزین آن خواهد شد.
شما برگزیدگان مستضعفان می‌دانید که با کوتاه شدن دست ابرقدرت‌های چپاولگر از کشور اسلامی شما، آنان و وابستگان به آن‌ها ماهیت اسلام و قدرت الهی آن را لمس نمودند و چون افعی زخم خورده در کمین نشسته‌اند که از هر راهی بتوانند خود یا به وسیله پیروانِ از خدا بی‌خبرِ خود این نظام الهی را از مسیر خود منحرف نمایند و بالاترین انحراف که منجر به انحراف تمام ارگان‌ها می‌شود، انحراف رهبری است که امروز شما نقش اول آن را دارید.
شما دیدید و شنیدید که با اصل پنجم قانون اساسی چه مخالفت‌ها شد و چه جار و جنجال‌ها به پا کردند و بحمدالله تعالی موفق نشدند مأموریت خود را انجام دهند و اخیراً با همین تعیین خبرگان نیز مخالفت کردند و سمپاشی نمودند و بحمدلله با شکست مواجه شدند. امروز هم شما نباید از کید ساحران و وسوسۀ خناسان غافل باشید. راه خود را با قدرت الهی و تعهد به اسلام بزرگ و قوت ایمانی و روحی ادامه دهید و به هیچ چیز الا مصالح اسلام و مسلمین فکر نکنید و در این صورت خداوند تعالی پشت و پناه شماست.
توصیه امام به رهبر بعدی
لازم است به رهبر محترم آتیه یا شورای رهبری تذکری برادرانه و مخلصانه بدهم: رهبر و رهبری در ادیان آسمانی و اسلام بزرگ چیزی نیست که خود به خود ارزش داشته باشد و انسان را خدای نخواسته به غرور و بزرگ‌اندیشی خود وا دارد. آن همان است که مولای ما علی ابن ابی‌طالب درباره آن گوشزد فرموده است. اساساً انبیاء خدا صلوات‌الله و سلامه علیهم مبعوث شدند برای خدمت به بندگان خدا، خدمت‌های معنوی و ارشادی و اخراج بشر از ظلمات به نور و خدمت به مظلومان و ستمدیدگان و اقامه عدل، عدل فردی و اجتماعی.
شما که خود را پیروان اصحاب وحی و اولیاء عظیم‌الشأن می‌دانید و بحمدالله هستید، خود را جز خدمتگزار به ملت‌های ستمدیده ندانید و باید بدانید که تبهکاران و جنایت‌پیشگان بیش از هر کس چشم طمع به شما دوخته‌اند و با اشخاص منحرف نفوذی در بیوت شما با چهره‌های صددرصد اسلامی و انقلابی ممکن است خدای نخواسته فاجعه به بار آورند و با یک عمل انحرافی نظام را به انحراف کشانند و با دست شما به اسلام و جمهوری اسلامی سیلی زنند.
الله الله در انتخاب اصحاب خود، الله الله در تعجیل تصمیم‌گیری خصوصاً در امور مهمه و باید بدانید و می‌دانید که انسان از اشتباه و خطا مصون نیست. به مجرد احراز اشتباه و خطا از آن برگردید و اقرار به خطا کنید، که آن کمال انسانی است، توجیه و پافشاری در امر خطا، نقص و از شیطان است. در امور مهمه با کارشناسان مشورت کنید و جانب احتیاط را مراعات نمایید. اینجانب مطالبی را در ۳۰ صفحه به عنوان وصیت‌نامه نوشته‌ام و یک نسخه آن را در مجلس مبارک خبرگان امانت می‌گذارم که پس از مرگ اینجانب منتشر خواهد شد.»
مصوبات خبرگان رهبری
حساس‌ترین و منحصر به فردترین تصمیم طی ادوار مجلس خبرگان رهبری در مجلس اول اتفاق افتاد.
در این دوره آیت‌الله حسینعلی منتظری به عنوان قائم مقام رهبری و جانشین امام خمینی انتخاب شد که مدتی بعد با بالا گرفتن اختلافات بین ایشان و امام خمینی و برخی مقامات ارشد نظام، آیت‌الله منتظری از قائم مقامی امام خمینی استعفا داد و این مسئله خود به خود موجب کنار رفتن ایشان از جانشینی امام و رهبری آینده کشور شد.
مجلس خبرگان رهبری طی حدود پنج دهه گذشته تغییرات زیادی را هم از حیث تعداد اعضا و هم از حیث گرایش‌های سیاسی به خود ندیده است.
ترکیب سیاسی این مجلس طی پنج دهه گذشته غالبا تشکیل شده از دو تشکل روحانی یعنی جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده است. این تقسیم‌بندی‌ها حتی در انتخاب رئیس و هیات رئیسه نیز وجود داشته است.
مجلس خبرنگار رهبری از بدو تاسیس تا زمان رحلت آیت‌الله علی مشکینی در مرداد ۱۳۸۶ به مدت ۲۴ سال تحت ریاست ایشان اداره شد. ایشان ریاست این مجلس در دوره‌های اول، دوم، سوم و بخشی از مجلس چهارم را بر عهده داشت.
دومین تصمیم مجلس اول خبرگان، بعد از رحلت حضرت امام خمینی اتخاذ شد. رهبر فقید انقلاب اسلامی دو ماه قبل از پایان عمر اولین دوره مجلس خبرگان رهبری چشم از جهان فروبست و این مجلس آیت‌الله سید علی خامنه‌ای را به عنوان رهبر جدید ایران انتخاب کرد.
در مجلس دوم رد صلاحیت چند نامزد مشهور که در دوره اول عضو این مجلس بودند، اتفاق افتاد. همچنین با تصمیم اعضای این مجلس مذاکرات و اجلاس مجلس خبرگان رهبری در این دوره محرمانه شد و هیچ خبری از تصمیمات و مصوبات این مجلس در رسانه‌ها منتشر نشد.
آرام ترین مجلس، سومین دوره مجلس خبرگان رهبری بود.
اما پر تغییرترین و طولانی‌ترین دوره ادوار مجلس خبرگان رهبری از حیث زمان و تغییر رئیس و هیات رئیسه، دوره چهارم بود. این دوره که با ریاست آیت‌الله علی مشکینی شروع و دوره قانونیش ۱۰ سال به طول انجامید با ریاست آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی، محمدرضا مهدوی‌کنی و محمد یزدی ادامه یافت.
در این مجلس هم چند اتفاق مهم افتاد. اول، رحلت آیت‌الله علی مشکینی و آیت‌الله محمدرضا مهدوی‌کنی. دوم، انتخاب محسن اسماعیلی تنها نماینده غیر روحانی این مجلس برای اولین بار طی چهار دوره فعالیت مجلس خبرگان و سوم، افزایش اعضای خبرگان از ۸۶ نفر به ۸۸ نفر.
مصوبات اولین خبرگان
در اولین نشست مجلس خبرگان رهبری، آیت‌الله علی‌اکبر مشکینی به عنوان رئیس، علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی نایب رئیس و آقایان مؤمن و طاهری خرم‌آبادی، به عنوان منشی هیات رئیسه انتخاب شدند. این دوره از مجلس خبرگان سه اجلاسیه فوق‌العاده برگزار کرد. اجلاس اول ۱۹ آبان ۱۳۶۴ بود که در آن آیت‌الله منتظری به عنوان قائم مقام رهبری انتخاب شد، هرچند بعدها حوادثی پیش آمد که منجر به استعفای آیت‌الله منتظری و عزل وی از قائم مقامی رهبری شد.
دومین اجلاس در خرداد ۱۳۶۸ برای تعیین دومین رهبر جمهوری اسلامی پس از رحلت امام بود و سومین اجلاسیه هم در مرداد ۱۳۶۸ بعد از تصویب بازنگری قانون اساسی برگزار شد.
تعداد جلسات رسمی این مجلس، هر سال یک جلسه و در مجموع هشت جلسه بود و با سه جلسه فوق‌العاده در مجموع ۱۱ جلسه برگزار کرد.
نخستین مجلس خبرگان رهبری، علاوه بر تنظیم و تصویب مقدماتی آیین‌نامه خود و تاسیس دبیرخانه‌ای دائمی در قم، چند مصوبه مهم و سرنوشت‌ساز داشت.
مهم‌ترین و سریع‌ترین مصوبه خبرگان اول به دنبال درگذشت رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و بلافاصله پس از آن انتخاب رهبر جدید کشور رقم خورد. ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ یک روز بعد از رحلت امام خمینی و در حالی که هنوز مراسم تشییع ایشان برگزار نشده بود، مجلس خبرگان رهبری بلافاصله تشکیل جلسه داد و آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رئیس‌جمهوری وقت ایران را به عنوان رهبر جدید انتخاب کرد.
در پی این انتخاب اکثر مراجع تقلید با صدور پیام‌هایی بر تصمیم خبرگان صحه گذاشته و با رهبر جدید ایران بیعت کردند.
پس از برگزاری همه‌پرسی قانون اساسی که حدود سه ماه بعد از رحلت بنیانگذار جمهوری اسلامی در تاریخ ۶ مرداد ۱۳۶۸ برگزار شد، خبرگان رهبری در اجلاسیه فوق‌العاده‌ای بار دیگر رهبری آیت‌الله خامنه‌ای را مورد تایید قرار داد.
از آنجا که انتخاب رهبر جدید در زمانی انجام شد که هنوز قانون اساسی اصلاح نشده بود و در آن قانون مرجعیت از شرایط رهبری بود، تایید مجدد خبرگان برای جلوگیری از شبهات احتمالی نیاز بود که انجام شد.
کمیسیونهای خبرگان
مجلس خبرگان قانون اساسی دارای شش کمیسیون تخصصی است.
کمیسیون اصل ۱۰۸ قانون اساسی: برای بررسی و تدوین قوانین مربوط به خبرگان از جمله انتخابات و آیین‌نامه داخلی مجلس خبرگان تشکیل می‌شود. اعضای اصلی این کمیسیون ۱۱ نفر و اعضای علی‌البدل چهار نفر هستند.
کمیسیون امور مالی و اداری: به بررسی امور مالی و اداری می‌پردازد، دارای ۹ عضو اصلی و سه عضو علی‌البدل است.
کمیسیون اصول ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسی: به منظور آمادگی خبرگان برای اجرای اصل ۱۰۷ و شناخت حدود و شرایط مذکور در اصول ۵ و ۱۰۹ قانون اساسی، کمیسیونی مرکب از ۱۱ عضو اصلی و چهار عضو علی‌البدل، تشکیل می‌شود تا درباره همه موارد مربوط به شرایط و صفات رهبر و درباره همه کسانی که در مظان رهبری قرار دارند، تحقیق و بررسی کرده و نتایج آن را به هیات رئیسه ارائه میدهد.
گزارش این کمیسیون، سری تلقی می‌شود و به صورت اسناد طبقه‌بندی شده، حفاظت می‌شود و بدون تصویب مجلس خبرگان در اختیار دیگری قرار نمی‌گیرد مگر رهبری که عنداللزوم به اطلاع ایشان می‌رسد.
کمیسیون سیاسی اجتماعی: جهت آگاهی مستمر اعضای مجلس خبرگان از تحولات مهم داخلی و جهانی، به ویژه در زمینه مسائل سیاسی، فرهنگی، مدیریتی، امنیتی و اقتصادی تشکیل می‌شود و موظف است با تشکیل جلسات با حضور نخبگان و مسئولان امور سیاسی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، مسائل مهم داخلی و جهانی را که به نحوی به انجام وظایف خبرگان به ویژه وظایف مذکور در اصول ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسی، مربوط می‌شود، مورد بررسی قرار می دهد و گزارش آن را به هیات رئیسه می دهد تا در اولین اجلاسیه خبرگان به اطلاع اعضاء رسد.
کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسی: به منظور اجرای اصل ۱۱۱ قانون اساسی و برای نظارت بر استمرار شرایطی که در اصول ۵ و ۱۰۹ قانون اساسی برای رهبری ذکر شده و تصمیم‌گیری در مورد فقدان آن تشکیل می‌شود. تحقیقات و مذاکرات این کمیسیون نیز محرمانه است.
اعضای خبرگان از طریق این کمیسیون، موضوع نظارت بر رهبری را اجرایی می‌کنند. این کمیسیون هرگونه اطلاعات لازم در رابطه با اصل ۱۱۱ را در محدوده قوانین و موازین شرعی، تحصیل کرده و نسبت به صحت و سقم گزارش‌های مربوطه بررسی لازم را به عمل می آورد. سایر اعضای خبرگان نیز، اطلاعات خود را در خصوص اصل ۱۱۱ در اختیار این کمیسیون قرار می‌دهند.
کمیسیون مذکور بعد از بررسی و تحقیق در صورتی که مطالب مذکور را برای تشکیل اجلاس خبرگان کافی نداند، موضوع را با عضو یا اعضای خبرگان که اطلاعات را در اختیار گذارده‌اند در میان می‌گذارد و توضیحات خود را ارائه می‌کند و در صورتی که آنان قانع نشدند، اگر اکثریت نمایندگان، تقاضای تشکیل جلسه فوق‌العاده را کنند، اجلاسیه مجلس خبرگان، برگزار می‌شود.
کمیسیون بررسی راه‌های پاسداری و حراست از ولایت فقیه: به منظور بررسی راه‌های مناسب پاسداری و حراست از ولایت فقیه، تشکیل می شود.
اهم وظایف این کمیسیون که به هیات رئیسه ارائه می شود به شرح زیر است:
تحقیق و پژوهش در موضوع حکومت اسلامی، بالاخص ولایت فقیه، تألیف و نشر آن به صورت‌های مناسب و پاسخ به شبهات
معرفی ولایت فقیه در مجامع علمی داخل و خارج کشور و در سطح عموم مردم
بررسی شیوه‌های مناسب تدریس و ترویج اندیشه حکومت اسلامی و ولایت‌فقیه، در سطوح مختلف تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان و نیز در سطح رسانه‌های عمومی، خصوصاً صدا و سیما و ارائه راهکارهای مناسب به هیات رئیسه مجلس خبرگان.
مجلس خبرگان رهبری در حال حاضر در ششمین دوره خود به ریاست آیت‌الله محمدعلی موحدی کرمانی به سر می‌برد.
محل تشکیل اجلاس مجلس خبرگان رهبری ساختمان قدیم مجلس شورای اسلامی واقع در خیابان امام خمینی روبروی دانشکده افسری امام علی (ع) و دبیرخانه آن در شهر قم قرار دارد.
منابع:
سایت مجلس خبرگان رهبری
صحیفه امام، ج۱۸، ص ۵ تا ۷
هاشمی، حقوق اساسی، ۱۳۸۶، ص ۳۵ و ۴۴
سایت شورای نگهبان. مصوبات قانونی مربوط به مجلس خبرگان رهبری
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی. ماده ۱۰۷ سابق و فعلی قانون اساسی
انتهای پیام