مهران معلم مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به توصیه‌های ویژه موکب‌داران و مدیران کاروان‌های زیارتی اظهار کرد: موکب‌داران و مدیران کاروان‌های زیارتی باید از فعالیت افراد دارای علائم بیماری جلوگیری کنند. همچنین تمام افراد درگیر در توزیع آب، چای و غذا باید دارای کارت بهداشت معتبر باشند.
وی با بیان اینکه رعایت بهداشت فردی هنگام ارائه خدمت ضروری است، افزود: هنگام عطسه و سرفه باید از دستمال کاغذی استفاده شود و در صورت نبودن دستمال، از آرنج خمیده استفاده شود.
توصیه‌هایی برای پخت و توزیع بهداشتی غذا در موکب‌ها
معلم بیان کرد: تجهیزات شست‌وشو و ضدعفونی دست‌ها باید برای مراجعان به موکب‌ها فراهم شود. همچنین با اطلاع‌رسانی تلاش شود از ازدحام جمعیت در اطراف مواکب جلوگیری و از توزیع مواد غذایی و نوشیدنی به شکل فله‌ای و غیربسته‌بندی پرهیز شود.
وی با بیان اینکه هر گونه پخت و پز باید در مکان‌هایی با شرایط بهداشتی انجام شود، گفت: استفاده از لباس کار تمیز ترجیحا به رنگ روشن با کلاه و دستکش یکبار مصرف و همچنین ماسک هنگام تهیه و عرضه مواد غذایی برای خادمان ضروری است.
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان گفت: هنگام توزیع غذا تحت هیچ شرایطی دست خادمان نباید بدون استفاده از دستکش یا انبرک و یا هر وسیله متناسب با نوع غذا با مواد غذایی تماس داشته باشد و تمام افرادی که در پخت غذا در موکب‌ها دخالت دارند حتما باید از کلاه، لباس کار به رنگ روشن و تمیز و چکمه متناسب با نوع کار و ماسک و پیش‌بند هنگام کار استفاده کنند.
وی افزود: تمام تجهیزات آماده‌سازی و پخت از جمله خمیرگیر، چرخ گوشت، ساطور، کارد و چاقو، ظروف و قابلمه و ... باید همیشه بعد از پایان کار در قسمت خود تمیز و سپس شست‌وشو و گندزدایی شوند. مواد غذایی آماده مصرف جز هنگام توزیع تحت هیچ شرایط نبایستی روباز باشند و مواد خام مصرفی هم باید سالم و بهداشتی باشند. توصیه می‌شود از مواد غذایی بسته‌بندی که مورد تایید وزارت بهداشت است، استفاده شود.
معلم بیان کرد: در پخت غذا باید از فرآورده‌های خام دامی با کشتار مجاز و یا بسته‌بندی شده که مورد تایید وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی است، استفاده شود. همچنین احشام مورد استفاده برای ذبح و قربانی از مراکز مجاز مورد تایید دامپزشکی در داخل کشور تهیه شود.
وی بیان کرد: در تهیه و پخت غذا، برنج و مصرف روی سفره‌ها از نمک‌های بسته‌بندی یددار تصفیه‌شده دارای مجوز ساخت از سازمان غذا و دارو استفاده شود. همچنین در تهیه غذا از روغن‌های مایع دارای مجوز ساخت از سازمان غذا و دارو با ترانس پایین استفاده شود.
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان با بیان اینکه باید از ظروف مناسب در آشپزی استفاده شود، گفت: هنگام توزیع غذا، از راه رفتن افراد توزیع‌کننده غذا روی سفره‌ها جلوگیری شود. از نگهداری مواد غذایی پخته‌شده در دمای محیط به مدت طولانی (حداکثر دو ساعت) خودداری شود و در صورت الزام به نگهداری بیشتر از دو ساعت، باید مواد غذایی پخته در دمای زیر ۴ درجه سانتی‌گراد یا بالای ۶۳ درجه سانتی‌گراد روی شمعک گاز، نگهداری شود تا درجه حرارت ماده غذایی به زیر ۶۳ درجه نرسد.
وی افزود: از بسته‌بندی غذا بیش از دو ساعت قبل از مصرف خودداری شود. گاه هیات‌ها و نذردهنده‌ها به اشتباه غذا را چند ساعت قبل از مصرف زائران بسته‌بندی می‌کنند که این کار باعث به خطر افتادن سلامت زائران می‌شود.
نگهداری سلامت غذای نذری
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان گفت: با توجه به توزیع غذا در ظروف یکبار مصرف با تعداد بالا در طول مراسم عزاداری و همچنین لزوم حفظ سلامت مصرف‌کنندگان در توزیع مواد غذایی و نوشیدنی به ویژه مواد غذایی و نوشیدنی گرم و داغ، توصیه می‌شود که از ظروف یکبار مصرف پلی استایرن و پی‌وی‌سی شفاف و رنگ روشن استفاده نشود و در صورت استفاده از ظروف یکبار مصرف، از توزیع هر گونه مواد غذایی و نوشیدنی داغ در ظروف یکبار مصرف پلاستیکی خودداری شود.
معلم با بیان اینکه با تاکید بر خودداری از توزیع نوشیدنی و چای در استکان‌ها و لیوان‌های مشترک، عنوان کرد: از نگهداری مواد غذایی خام و پخته‌شده در مجاورت هم در یخچال و یا سردخانه خودداری شود. همچنین از فرو بردن گوشت اعم از گوشت دام و طیور یخ‌زده در آب و یا نگهداری در فضای محیط محل پخت به منظوز یخ‌زدایی خودداری شود.
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان بیان کرد: به منظور یخ‌زدایی گوشت و مرغ و ماهی و دیگر مواد فریزشده، مواد غذایی باید ۲۴ ساعت قبل از سردخانه زیر صفر و یا فریزر خارج و در سردخانه بالای صفر تا ۸ درجه و یا یخچال معمولی نگهداری شود تا یخ‌زدگی اصولی انجام و از آلودگی ثانویه جلوگیری شود.
وی عنوان کرد: از نگهداری بطری‌های نوشیدنی اعم از آب و نوشابه‌ها در مقابل نور آفتاب و مجاورت گرما و شعله خودداری و از یخ زدن بطری‌های حاوی آب و انواع نوشیدنی جدا جلوگیری شود.
معلم با تاکید بر لزوم استفاده از یخ بسته‌بندی بهداشتی و آب آشامیدنی سالم گفت: در صورت توزیع سبزی و سالاد، رعایت مراحل چهارگانه سالم‌سازی سبزی و میوه الزامی است. توصیه می‌شود از سالاد و سبزی بسته‌بندی شده با پروانه ساخت از وزارت بهداشت استفاده شود.
نکات بهداشتی برای محیط موکب‌ها
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان گفت: همچنین باید از آب سیستم‌ها یا شبکه‌های آبرسانی مورد تایید مقامات بهداشتی محل برای تمام مصارف و از آب تانکرهای سیار و ثابت مورد تایید مقامات بهداشتی محل برای تمام مصارف به استثنای مصرف شرب استفاده شود. در صورت نبود شبکه آبرسانی هم حتما از آب بسته‌بندی شده دارای مجوزهای قانونی استفاده شود.
وی افزود: سعی شود آب، شربت و یا شیر بین دسته‌های عزاداری و یا در مراسم به صورت بسته‌بندی شده توزیع شود و از فرو بردن لیوان و پارچ به درون ظروفی که آب و شربت داخل آن است، جلوگیری شود.
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان گفت: ظروف چندبار مصرف که برای توزیع آب، چای و مواد غذایی استفاده می‌شوند باید مرتب شست‌وشو و گندزدایی شوند. ضمن رعایت نظافت، شست‌وشو و گندزدایی مستمر و روزانه سرویس‌های بهداشتی، سیستم لوله‌کشی مایع دستشویی و یا جای مایع دستشویی باید نصب شود.
معلم بیان کرد: پسماندهای تولید شده باید به صورت بهداشتی جمع‌آوری و دفع شود. به ویژه در کنار هر ایستگاه صلواتی باید سطل زباله درپوش‌دار یا کیسه برای جمع‌آوری مرتب ظروف و لیوان‌های یکبار مصرف استفاده‌شده نگهداری شود. از پراکندگی پسماندهای تولیدی به ویژه پسماندها و باقیمانده مواد غذایی در محیط و اطراف محل موکب خودداری شود.
مدیر سلامت محیط و کار مرکز بهداشت خوزستان با تاکید بر لزوم جلوگیری از دفع فاضلاب تولیدی به صورت روباز و یا در جوی و انهار، گفت: فاضلاب تولیدی در صورت دسترسی به شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب، به شبکه متصل و دفع شود یا به چاه جاذب موجود در محل و یا نزدیکی محل متصل شود.
وی افزود: روش دیگر اینکه منهول و یا ترانشه‌های متناسب با حجم فاضلاب و نوع زمین، حفر و با پوشش روی آن‌ها فاضلاب به داخل ترانشه‌ها دفع شود. ضمن اینکه در صورت امکان هم حوضچه‌های سپتیک متناسب با حجم فاضلاب تولید تعبیه شود. نظافت مستمر محل موکب از جمله محوطه، محل اسکان زائران و خادمان، انبار وسایل و تجهیزات و مواد غذایی با مشخص بودن مسئول باید انجام شود.
معلم عنوان کرد: تهویه طبیعی محل اسکان زائران باید به صورت مرتب انجام شود به طوری که در هیچ زمانی هوای محل سنگین و بو نامطبوع نباشد. جلوگیری از مصرف دخانیات در محل پخت و توزیع غذا و یا اطراف مراسم بسیار الزامی است و باید با نصب تابلوهای هشدار، از مصرف دخانیات در محل‌های اسکان، محل‌های پخت و هر محیط مسقف مرتبط با موکب و هیات جلوگیری شود.
وی افزود: هنگام کار به ویژه آماده‌سازی و پخت غذا باید از هر گونه رفتار غیر بهداشتی مانند خاراندن سر، دست زدن به گوش و بینی، استعمال دخانیات، ریختن آب دهان در فضای باز، عطسه یا سرفه بدون ماسک و... خودداری شود. از کمک گرفتن از افراد فاقد کارت بهداشت در آماده‌سازی و پخت و توزیع غذا جلوگیری و فضایی برای خدمت‌رسانی به مادران باردار و شیرده و کودکان خردسال در موکب‌ها راه‌اندازی شود.
معلم عنوان کرد: از راکد شدن آب و ایجاد ماندآب و تجمع آب راکد در زباله‌ها و ضایعات جامد مانند ظروف رهاشده باید جلوگیری و هر گونه ظروفی که آب داخل آن جمع می‌شود حتی به مقدار کم، باید از دسترس خارج شود.
وی بیان کرد: در طول مسیر باید ویلچر به تعداد کافی برای استفاده افرادی که به دلیلی نیاز به استفاده از آن را دارند، موجود باشد.
انتهای پیام