در روزهایی که گرد و غبار شمال سیستان و بلوچستان را تیره و تار می‌کند، گروه‌های در معرض خطر از جمله بیماران تنفسی، کودکان و سالمندان شرایط بغرنج تری را سپری می‌کنند. به دلیل طوفان‌های شن، سیستان و بلوچستان سهم بالایی در بیماری‌های تنفسی دارد. این استان در ابتلا به بیماری سل در رتبه نخست کشوری قرار دارد و دلیل آن را گرد و خاک ناشی از طوفان های ۱۲۰ روزه می‌دانند.

به گفته هواشناسی سیستان و بلوچستان، سرعت باد طی روزهای اخیر در منطقه سیستان، به ۱۰۸ کیلومتر در ساعت رسید. شدت طوفان و ریزگردهای حاصل از آن به‌نحوی بود که بیش از یک میلیون نفر از ساکنان نیمه شمالی سیستان و بلوچستان تحت‌ تأثیر گردوخاک قرار گرفتند و میدان دید در برخی محورهای مواصلاتی به صفر رسید.

شدت طوفان گاهی به قدری است که بخشی از خانه‌های روستایی زیر آواری از شن مدفون می‌شوند و زندگی روستاییان را به کل دچار بحران می‌کند. شدت این بحران گاهی به حدی است که روستاییان چاره‌ای جز مهاجرت از خانه و کاشانه خود ندارند و برای رهایی از شن‌های ویرانگر خانه‌های خود را رها می‌کنند و به شهرهای جنوبی استان و یا استان‌های دیگر مهاجرت می‌کنند.  

کارشناسان محیط زیست استان معتقدند خشکی تالاب هامون و از دست رفتن پوشش گیاهی سبب فرسایش گسترده خاک می‌شود و در نتیجه بادهای ۱۲۰ روزه حجم زیادی از خاک را در هوا پراکنده می‌کند. وقتی رطوبت محیط کم می‌شود، میزان خشکی هوا بالا می رود و شدت غبار و طوفان بیشتر می‌شود. علاوه بر خشکی تالاب هامون و رودخانه هیرمند، از دست رفتن بسیاری از آب‌گیرهای محلی استان نیز  آسیب‌های ناشی از طوفان‌ها را افزایش داده است. 

پرداخت حقابه هامون و کاشت گونه‌های گیاهی برای کاهش آثار منفی بادهای ۱۲۰ روزه می‌تواند شرایط  ساکنان شمال سیستان و بلوچستان را در این ایام بهتر کند. این پدیده طبیعی در شرایطی که می‌تواند فرصتی برای بهره‌برداری از نعمت‌های خدادادی استان باشد، تمام نیروی مردم و مسئولان را معطوف به مقابله با آثار سوء پراکنده شدن خاک در هوا کرده است.  

کارشناس بیابان زدایی نیز به ایسنا گفت: گرد و غبار زاهدان آبکندهای سرشیله و مراتع تخریب یافته جنوب هامون هیرمند با مشارکت غبارهای هامون سابوری و بخش‌های شمالی تر باعث تولید ابر غلیظ گرد و غبار و گسترش آن به بخش های بالایی می شوند که می توانند از موانع کوهستانی عبور کرده و بخش های جنوبی استان را تحت تاثیر قرار دهند و با توجه به گرمایش و خشکی رو به ازدیاد و خشونت اقلیمی قابل انتظار، گرد و غبار زاهدان تشدید خواهد شد.

حسین سرگزی اظهار کرد: با توجه این‌که افغانستان برنامه های گسترده‌ای برای مهار آب‌های ورودی به تالاب‌های هامون در دست اجرا دارد، احتمال رسیدن آب به بخش های جنوبی تالاب بسیار کم است، بنابراین هیچ چشم اندازی برای کاهش گرد و غبار زاهدان وجود ندارد.

وی بیان کرد: بیشترین مناطق برداشت گرد و غبار زاهدان آبکندهای سرشیله و مراتع تخریب یافته جنوب هامون هیرمند است.

وی افزود: این غبارها با مشارکت غبارهای هامون سابوری و بخش های شمالی تر باعث تولید ابر غلیظ گرد و غبار و گسترش آن به بخش های بالایی می شوند که می توانند از موانع کوهستانی عبور کرده و بخش های جنوبی استان را تحت تاثیر قرار دهند و با توجه به گرمایش، خشکی رو به ازدیاد و خشونت اقلیمی قابل انتظار، گرد و غبار زاهدان تشدید خواهد شد.

این کارشناس مدیریت مناطق بیابانی تصریح کرد: در گذشته، بیش از ۱۵ ساعت پس از وقوع طوفان در منطقه سیستان شاهد غبار آلودگی زاهدان بودیم، اما در شرایط فعلی این زمان به کمتر از ۸ ساعت رسیده که نشان دهنده توسعه مناطق برداشت به سمت بخش های جنوبی هامون هاست.

وی خاطرنشان کرد: مهم‌ترین پیشنهادی که می توان در این مورد ارائه کرد، احتراز از برداشت بیشتر از منابع آبی زیرزمینی و زیر قشری دشت های شمالی استان برای جلوگیری از خشکی بیشتر لایه خاک سطحی و زوال پوشش گیاهی موجود است.

سرگزی گفت: در مرحله بعد جایگزینی مدیریت شده برداشت، خشکی و محرومیت ورود آب به دشت با تزریق منابع آبی جدید است، شاید انتقال پساب شهر زابل و رواناب های شهر زاهدان یکی از فوری ترین ها باشد.

وی اظهار کرد: بازنگری در محل احداث آب شیرین کن دشتک به طوری که از پساب آن بتوان بخش های جنوبی هامون هیرمند را مرطوب کرد، بایستی به عنوان گزینه مد نظر قرار گیرد.

وی یادآور شد: کنترل طوفان ماسه و حفظ تاسیسات در معرض خطر از طریق روش های مکانیکی و بیولوژیکی محدود امکان پذیر است، اما مهار گستردگی خاستگاه های گرد و غبار جز با حضور آب امکان پذیر نیست.

انتهای پیام