«صحیفه سجادیه» پس از قرآن و نهج البلاغه به عنوان مهمترین میراث مکتوب شیعه به نام‌های خواهر قرآن و انجیل اهل بیت (ع) مشهور است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی مانند خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر(ص) و اهل بیت (ع)، گرامیداشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، فضایل و رذایل اخلاقی، آداب دعا، تلاوت قرآن، ذکر، نماز و عبادت را به زبان دعا مطرح کردند.
امام خمینی (ره) در وصیت‌نامه سیاسی الهی خود از «صحیفه سجادیه» به عنوان نمونه کامل قرآن صاعد یاد کرده و فرمودند «صحیفه سجادیه» از بزرگترین مناجات عرفانی در خلوتگاه انس است که دست ما کوتاه از نیل به برکات آن است؛ آن کتابی است الهی که از سرچشمه نور اللَّه نشأت گرفته و طریقه سلوک اولیای بزرگ و اوصیای عظیم الشأن را به اصحاب خلوتگاه الهی می‌آموزد».
«صحیفه سجادیه» شامل ۵۴ دعاست که دعاهای اول تا پنجم در ستایش خدا، دعا بر محمد و آل محمد (ص)، دعا بر حاملان عرش، دعا بر آنان که به پیامبران ایمان آورده‌اند و دعای امام سجاد (ع) برای خود و نزدیکانش است.
دعای ششم دعای آن حضرت به وقت صبح و شام، دعای هفتم در زمان رنج و مهمات، دعای هشتم در پناه بردن به خداوند، دعای نهم در شوق به آمرزش و دعای دهم در پناه بردن به خداست. دعای عاقبت به خیری، دعا در اقرار به گناه، دعا در طلب حاجت‌ها، دعا در دادخواهی از ستمگران، دعا هنگام بیماری، دعا در طلب بخشش و آمرزش گناهان، دعا در هنگامی که نام شیطان برده می‌شد، دعا در دفع بلاها و سختی‌ها و دعا در زمان درخواست باران، دعاهای یازدهم تا نوزدهم صحیفه را نیز تشکیل می‌دهد.
دعای معروف به مکارم اخلاق بیستمین دعای امام سجاد (ع) در این کتاب است و دعای بیست ویکم تا بیست و پنجم شامل دعا به وقت رویدادهای اندوهبار، دعا در سختی و گرفتاری، دعا برای تندرستی، دعا برای پدر و مادر و دعای آن حضرت برای فرزندانش است.
دعا برای همسایگان و دوستان، مرزداران، دعا در ترس از خدا، دعا در زمان تنگی رزق، دعا برای ادای وام، دعا در توبه و بازگشت، دعا در نماز شب، دعا در درخواست خیر و نیکی، دعا به هنگام گرفتاری و دعای امام سجاد (ع) در رضا به قضای حق، دعاهای بیست وششم تا سی و پنجم هستند.
دعای سی و ششم، دعای زین العابدین (ع) در هنگام شنیدن رعد و برق است و دعاهای سی و هفتم تا چهلم شامل دعا در شکر، عذرخواهی از حق، طلب عفو و دعا به وقت یاد مرگ است. دعاهای چهل ویکم تا چهل ونهم نیز درمورد درخواست پرده‌پوشی، ختم قرآن، زمان دیدن ماه نو، فرارسیدن ماه رمضان، وداع ماه رمضان، عید فطر و جمعه، روز عرفه، عید قربان و جمعه و دعا در دفع مکر دشمنان است.
آخرین دعاهای آن حضرت در «صحیفه سجادیه» یعنی دعای پنجاهم تا پنجاه و چهارم نیز مربوط به ترس از حق، تضرع و زاری به درگاه حق، اصرار در طلب، اظهار فروتنی و دعای امام سجاد (ع) در رفع اندوه‌ها است.
بنابراین، یکی از مهمترین دلایلی که ضرورت دارد انسان با «صحیفه سجادیه» انس بگیرد و مانند قرآن در آن تدبر کند و در تحقق آن بکوشد این است که «صحیفه سجادیه»، همان قرآن است. «صحیفه سجادیه» همان گزاره‌های خبری قرآن است که آن را در قالب جملات و گزاره‌های انشائی به ما تعلیم می‌دهد. اگر فردی با «صحیفه سجادیه» انس بگیرد، به وضوح درمی‌یابد که تک تک جملات آن برگرفته از قرآن کریم است. به همین دلیل می‌توان گفت «صحیفه سجادیه» همان قرآن کریم است.
از طرفی دیگر امام سجاد (ع) با «صحیفه سجادیه»، رابطه و انس جامعه با قرآن را زنده کرد، زیرا ماهیت دعا به گونه‌ای جذاب است و اگر معارف آن را با قرآن بیان کنیم، در حقیقت با قالب دعا و الفاظ دعا، قرآن را ترویج می‌کند و جامعه را با قرآن انس می‌دهد.
«صحیفه سجادیه» هم با تفسیر قرآن، قرآن را به ما نزدیک می‌کند و در دسترس ما قرار می‌دهد و هم با دعا ما را به دامن قرآن می‌کشاند که آنچه را که خدا گفت ما عمل کنیم. در بسیاری از آیات که اوصاف خداوند را به صورت جمله خبریه برای ما بیان می‌کند، همان‌ها را به صورت جمله انشائیه در صحیفه بیان می‌کند.
«صحیفه سجادیه»، به ما نشان می‌دهد که امام سجاد (ع) چقدر با قرآن مأنوس بوده‌اند و ذهن و قلب خود را آن‌چنان تبدیل به ذهن قرآنی کرده‌اند، به گونه‌ای که از زبان ایشان هیچ چیزی غیر از قرآن صادر نمی‌شود. با این نگاه، «صحیفه سجادیه»، اعجاز قرآن را به ما نشان می‌دهد.
«صحیفه سجادیه»، معنای حدیث «ثقلین» را به زیبایی به ما نشان می‌دهد. در «صحیفه سجادیه» قرین بودن قرآن و عترت را به وضوح مشاهده می‌کنیم. بنابراین، شاید به جرأت می‌توان گفت فعالیت قرآنی و انس با قرآن بدون انس با «صحیفه سجادیه»، کامل نیست.
منبع:
شیخ مفید، الاختصاص، ص ۶۴.
تقریرات فلسفه، ج۳، ص: ۳۶۷.
انتهای پیام