به گزارش ایسنا، محسن معارفی -کارشناس مسائل آفریقا و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در تانزانیا- در یادداشتی که به صورت اختصاصی با موضوع میراث شهید آیت‌الله رئیسی در کشورهای زیرصحرای آفریقا در اختیار این خبرگزاری قرار داد، نوشت: 

توسعه ی روابط با آفریقا، به خصوص کشورهای زیرصحرا، پای ثابت استراتژی خارجه‌ی رئیس جمهور فقید، آیت‌الله رئیسی و دولت او بود. شهید رئیسی به این نگاه مقام معظم رهبری مدظله العالی ایمان داشت که برای توسعه‌ی روابط نباید فقط چشم به چند کشور غربی مغرور داشت و توسعه ی روابط با کشورهای آفریقا میتواند برکات متقابل فراوانی داشته باشد.

از دیدگاه علمی تجارت بین الملل، برخورداری از «مزیت نسبی» در کشورها، فارغ از سطح کلی توسعه‌ی آن کشور، برای رسیدن به سود سرشار حاصل از تجارت برای دو کشور کافی است. ضمن اینکه کشورهای پرتعداد آفریقایی با همبستگی بالایی که دارند، در نهادهای مهم چندجانبه از جمله شورای امنیت سازمان ملل، مجمع عمومی سازمان ملل و شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی چندین بار توانسته‌اند فشار ظالمانه‌ی رای‌ها، قطعنامه‌ها و تحریم‌ها علیه ایران را کاهش دهند و یا مانع آن شوند.  

شهید آیت‌الله رئیسی و دولت او از ابتدای روی کار آمدن دولت سیزدهم این نگاه را در عمل دنبال کردند. شهید رئیسی در روزهای ۲۱ و ۲۲ تیر ۱۴۰۲ به سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه سفر کرد. او ۱۰ روز پس از این سفر باز هم به آفریقا و این بار برای شرکت در پانزدهمین اجلاس سران «بریکس» به دعوت رسمی سیریل رامافوزا (Cyril Ramaphosa) رئیس جمهور آفریقای جنوبی به ژوهانسبورگ رفت که در این اجلاس با عضویت رسمی ایران در بریکس (قدرت‌های اقتصادی نوظهور) موافقت شد.

برگزاری اجلاس‌های متعدد همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا، سفرهای متعدد شهید امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و دیگر مقامات دولت او به کشورهای زیرصحرای آفریقا که برخی برای اولین بار بعد از انقلاب اسلامی ایران انجام می‌شد، گواهی بر جدیت این شهید فقید و کابینه‌ی او در این خصوص داشت.

شهید رئیسی در دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا که در ۷ اردیبهشت ۱۴۰۳ برگزار شد، به تفاوت معناداری در نگاه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای غربی به قاره آفریقا اشاره کرد که بسیار مورد توجه خبرگزاری‌های آفریقایی ها (از جمله The Africa Report) قرار گرفت.

وی گفت: ما در تعامل با کشورهای آفریقایی مثل کشورهای غربی نیستیم که به گواهی تاریخ صرفاً به دنبال چپاول منابع و ثروت‌های کشورهای آفریقایی بوده و هستند؛ بلکه ما به دنبال همکاری‌های متقابل و پیشرفت این کشورها هستیم. شهید رئیسی در سال جاری نیز مصمم بود به چندین کشور آفریقایی ( از جمله تانزانیا) سفر کند که متأسفانه با حادثه‌ی سقوط هلی کوپتر حامل وی، برکات این سفر از کشورمان دریغ شد. 

تلاش‌ها و نگاه شهید آیت‌الله رئیسی از چشمان کشورهای آفریقایی دور نماند. در همان روز اعلام این شهادت غم‌انگیز، رئیس اتحادیه‌ی آفریقا آقای موسی فکی مهامت، پیام تسلیتی صادر کرد و در آن به مقام معظم رهبری مدظله العالی، خانواده‌های داغدار و دولت و ملت ایران تسلیت گفت و ایرانیان را برادران خود خواند و همدردی عمیق و همبستگی اتحادیه آفریقا را با ایران اعلام کرد.  

در همان روز نخست اعلام این خبر تأسف بار، واکنش‌های رهبران آفریقا به این حادثه بالا گرفت و بسیاری از کشورهای آفریقای زیرصحرا با نظام اسلامی ایران و مردم اعلام همدردی و همبستگی کردند.  

روسای جمهور تانزانیا، اوگاندا، زیمبابوه با حضور در سفارت ایران در کشورمان عمق مراتب تسلیت خودشان را اعلام کردند و در بسیاری از دیگر کشورهای آفریقای زیر صحرا از جمله نیجر، مالی و سنگال نخست وزیر، وزیر خارجه و یا دیگر مقامات ارشد دولتی با حضور در سفارت ایران با ملت و دولت ایران همدردی و همبستگی خودشان را ابراز داشتند.

بسیاری از دیگر کشورهای آفریقای زیرصحرا از جمله کنیا، آفریقای جنوبی، سودان، تانزانیا، نیجریه، اتیوپی، اریتره، سومالی، موریتانی، گامبیا، بورکینافاسو، کنگو، سیرالئون و ماداگاسکار نیز در همان ساعات اولیه‌ی اعلام خبر پیام تسلیت صادر کردند.

از تمام این پیام‌های تسلیت صرفا پیام‌های شش کشور کنیا، اوگاندا، آفریقای جنوبی، سنگال، سودان و تانزانیا در خبرگزاری‌های رسمی ایران گزارش شد و بسیاری از این پیام‌های تسلیت صرفا در تارنمای وزارت خارجه به زبان فارسی گزارش داده شده و هیچ کدام از خبرگزاری‌های ایران (اعم از فارسی و غیرفارسی) گزارشی از آن ندادند. اگرچه انتظار می‌رفت خبرگزاری‌های ایران به نحو مناسبی این پیام‌ها را پوشش خبری بدهند.

لکن آنچه مایه‌ی تأسف بیشتر بود، این مسأله بود که برخی از پیام‌های تسلیت رؤسای جمهور کشورهای آفریقای زیرصحرا نه در خبرگزاری‌های کشورمان و نه در پایگاه‌های رسمی دولتی حتی تارنمای وزارت خارجه‌ی کشورمان منعکس و دیده نشد! طبعا وقتی هیچ خبری از این اینکه رئیس جمهور فلان کشور آفریقایی تسلیت گفته است، مخابره نشده است، بعید است پیام تشکری نیز از طرف دولت ایران برای آن رئیس جمهور ارسال شده باشد!

نگارنده‌ی این سطور با بررسی پایگاه‌های مختلف خبری کشورهای آفریقایی برخی از این پیام های تسلیت را که در هیچ یک از خبرگزاری های ایران و حتی در وبگاه وزارت خارجه ی کشورمان منعکس نشده است، به شرح زیر جمع‌آوری کرد: 

۱. پیام جناب آقای  جوزف نیوما بواکای (Joseph Nyuma Boakai)، رئیس جمهوری لیبریا

از طرف دولت و مردم جمهوری لیبریا و به نام خود درگذشت ابراهیم رئیسی رئیس جمهور، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه و شش تن دیگر که در سانحه سقوط هلیکوپتر در روز یکشنبه ۱۹ مه ۲۰۲۴ کشته شدند را به حضرت آیت الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، دولت و ملت ایران اسلامی تسلیت می گویم.  از خداوند متعال  میخواهم برای مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و ملت ایران در گذراندن این دوران سخت سوگواری ملی، قدرت، شجاعت و صلابت عنایت فرماید.

۲. پیام جناب آقای نانگولو امبومبا (Nangolo Mbumba)، رئیس جمهور نامیبیا

جهان از خبر درگذشت رئیس جمهور رئیسی شوکه شده است. ما در نامیبیا به طرز دردناکی با تجربه یأس ناشی از سوگواری یک رئیس جمهور آشنا هستیم، کلمات به ندرت برای تسلیت دادن به ملتی که رهبر خود را از دست داده اند کافی است. مردم ایران یک رهبر برجسته را از دست داده اند که به توسعه و آبادانی ایران اهمیت زیادی می داد. اینجانب از طرف مردم نامیبیا و دولت این کشور به دولت و ملت ایران تسلیت می گویم.

۳. پیام جناب آقای فیلیپه نیوسی (Filipe Nyusi)؛ رئیس جمهور موزامبیک

اینجانب در این پیام غم و اندوه عمیق و شوک مردم و دولت موزامبیک را پس از اطلاع از این سانحه که جان رئیس جمهور رئیسی، حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارج و برخی اعضای دولت ایران و خدمه را گرفت، ابراز می کنم. درگذشت این رهبران برجسته نه تنها برای مردم و دولت ایران بلکه برای کشور ما که روابط دوستانه و همکاری را با ایران توسعه داده است، ضایعه بزرگی است. در این لحظه حیرت، از طرف مردم، دولت موزامبیک و خودم، صمیمانه ترین تسلیت های خود را به رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران، دولت و خانواده های داغدار ابراز می کنم.

۴. پیام جناب آقای ژائو لورنسو (João Lourenço)؛ رئیس جمهور آنگولا

جناب آقای علی حسینی خامنه‌ای؛

در این «حادثه ناگوار» که «خلأ» ایجاد کرد، «شخصیت‌های مهم ایرانی» جان باختند. با توجه به این اتفاق ناگوار، از طرف من و مقامات اجرایی آنگولا می‌خواهم عمیق ترین مراتب تسلیت خودم را به خاطر عروج جسمانی این شخصیت برجسته و یارانش به جنابعالی و مردم ایران عرض کنم. من به این خلأی که در کشور شما به وجود آمد، آگاهم. کشوری که شما بخش بزرگی از زندگی خود را در دفاع از اصیل ترین ارزش های فرهنگ ایرانی وقف آن کردید تا ایران در بین کشورها، به عنوان ملتی مرفه و مستقل شناخته شود[۵].

۵. پیام جناب آقای اویراسته ندایشیمیه (Evariste Ndayishimiye)؛ رئیس جمهور بروندی

اینجانب درگذشت جانسوز جناب آقای ابراهیم رئیسی رئیس جمهور را به دولت و ملت جمهوری اسلامی ایران از صمیم قلب تسلیت می گویم. بروندی در همبستگی با ایران می ایستد و برای ملت در این ایام سوگواری آرزوی آسایش و قدرت دارد.

۶. بیانیه‌ی دولت بنین

جمهوری بنین فقدان غم انگیز رئیس جمهور ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه را به مردم ایران تسلیت می گوید. رحلت یک رهبر ضایعه بزرگی برای ملت و جامعه جهانی است. ما در همبستگی با ملت ایران ایستاده ایم و با خانواده و عزیزان آن مرحومان همدردی می کنیم و دعا می کنیم توان و آرامش خودشان را بازیابند. باشد که این حوادث مایه هدایت آیندگان باشد.

اینکه پیام‌های تسلیت عالی‌ترین مقامات کشوری اصلا دیده نشود، جای سوال دارد و باید چاره‌اندیشی شود تا از تکرار آن جلوگیری کرد. چه بسا این فرصت‌ها، زمینه را برای ارتباطات دو کشور در دیگر زمینه‌های مهم همکاری‌های متقابل فراهم کند. همچنان که نادیده گرفتن آنها چه بسا این پیام را به این کشورها مخابره می‌کند که کشورمان برای آنها اهمیت درخوری قائل نیست و در داخل آن کشورها نیز زبان طعن را بر رئیس جمهور این کشورها برای صدور این پیام‌ها دراز کند.

این نوشتار را با سپاس از رئیس جمهور محترم منتخب، آقای پزشکیان  پایان می‌دهم که در نخستین پیام مفصل خود تحت عنوان "پیام من به جهان جدید" تأکید کردند:

دولت من متعهد است که روابط متقابل مفید خود را با بازیگران بین‌المللی نوظهور در جنوب جهان، به خصوص با کشورهای آفریقایی، تقویت نماید و در این راستا، به دنبال ارتقاء همکاری‌ها و تقویب مناسبات‌مان خواهیم بود.

انشاءالله دولت ایشان در عمل نشان دهند، میراث شهید رئیسی را در توجه به کشورهای آفریقایی زیرصحرا پاس خواهند داشت.

والسلام

انتهای پیام