بدیهی است گردو غبار و فرسایش بادی باعث ایجاد مشکلات زیادی در زمینه‌های اجتماعی، سلامت، حمل و نقل، کشاورزی و ... شده که می‌توان به بروز بیماری‌های تنفسی، غیر قابل سکونت شدن مناطق تحت تأثیر گرد و غبار، از بین رفتن جوامع انسانی و حیات در این مناطق، مهاجرت و تبعات اجتماعی ناشی از آن، صدمه و خسارت به زیرساخت‌ها و هزینه‌های بالای مورد نیاز برای جبران این خسارت‌ها از جمله آثار محسوس این بحران اشاره کرد.
دو کانون بحرانی گردو غبار خراسان رضوی در سرخس و خواف
در ایجاد و تشدید بحران گرد و غبار در کشورمان عوامل محیطی شامل تغییرات اقلیمی (گرمایش جهانی، خشکسالی‌های متوالی) و موقعیت جغرافیایی ایران و کشورهای همسایه تأثیرگذار بر ایران در کمربند خشک جهان، همچنین عوامل انسانی مانند چرای بی‌رویه دام در مراتع فقیر و عدم انجام کشاورزی حفاظتی مؤثر است.
بر اساس گزارش منابع طبیعی و آبخیزداری استان، کانون‌های گرد و غبار مؤثر بر کیفیت هوای استان شامل دو دسته داخلی و خارجی کانون‌های گرد و غبار فرامرزی تأثیرگذار شامل کانون‌های گرد و غبار کشور ترکمنستان به خصوص صحرای قره قوم و کشور افغانستان خصوصاً «دشت هرات» و «کانون‌های داخلی گرد و غبار شامل ۳۰ کانون» در استان است.
مدیر کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی در گفت وگو با ایسنا با اشاره به وجود دو کانون بحرانی استان در شهرستان‌های سرخس و خواف اظهار کرد: متأسفانه سایر شهرستان‌ها از قبیل مشهد، نیشابور، درگز، کلات، صالحآباد، تربت‌جام، تایباد، گناباد، سبزوار، باخرز، قوچان، تربت حیدریه، رشتخوار کم و بیش تحت تأثیر این پدیده هستند.
مهدی اله‌پور گفت: یکی از مؤثرترین روش مدیریت جامع بحران آلودگی گردوغبار، مدیریت خطرپذیری شامل پیش‌بینی و پیشگیری و آمادگی در کنار برنامه سازگاری است، از این‌رو اتخاذ تمهیدات لازم برای سنجش و پایش میزان گرد و غبار محیطی و آلودگی هوا به منظور پیش‌بینی و پیشگیری و نیز آمادگی برای (مدیریت ریسک مخاطره) یکی از مهمترین ارکان مدیریت این بحران است.
مدیر کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی با بیان اینکه ۱۲ ایستگاه سنجش گرد و غبار در خراسان رضوی یادگار دولت سیزدهم است، اظهار کرد: سال ۱۴۰۰ همزمان با نخستین سفر رئیس جمهور شهید و هیات دولت به شهرستان سرخس، از محل اعتبارات ملی، مصوبه خرید و نصب ایستگاه سنجش گرد و غبار صادر شد که پیرو آن ۵ ایستگاه خریداری و نصب شد.
نظر به اهمیت موضوع و در اجرای آیین‌نامه هماهنگی پیشگیری و مدیریت پدیده گرد و غبار، به خصوص ماده ۵ آیین‌نامه در همکاری با سازمان هواشناسی کشور و به منظور برنامه‌ریزی و فرایند سازی لازم برای تکمیل شبکه پایش و اندازه‌گیری گردوغبار محیطی در استان، اداره کل حفاظت محیط‌زیست نیز ضمن انجام مصوبه مزبور با تلاش و پیگیری بی‌وقفه توانست، خرید و استقرار تعداد ۷ ایستگاه دیگر را از محل اعتبارات استانی در سال جاری برای تکمیل شبکه پایش و اندازه‌گیری گرد و غبار محیطی در استان به سرانجام رساند.
اله‌پور بیان کرد: اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی، با سفارش به شرکت دانش‌بنیان داخلی، با شکستن انحصار دو شرکت سازنده خارجی و با اتکا به توان داخلی که اولین سازنده ایستگاه سنجش گرد و غبار محیطی در کشور است، نسبت به تجهیز استان به ایستگاه سنجش گردوغبار محیطی اقدام کرد.
وی خاطرنشان کرد: این اقدام پس از انجام یک دوره مطالعات و تعیین کانون‌های اصلی گردو غبار و تعیین محل مناسب استقرار ایستگاه‌ها در شهرستان‌های استان صورت پذیرفت.
دبیر کارگروه مدیریت وقوع شرایط اضطرار پدیده گرد و غبار خراسان رضوی در خصوص چگونگی عملکرد این دستگاه گفت: با بهره‌مندی از داده‌ها و اطلاعات شبکه ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار ضمن اعلام هشدار و بیان شاخص میزان آلایندگی، در هنگام بروز شرایط اضطرار گرد و غبار، موجبات کاهش آثار و تبعات مخرب این پدیده را می‌توان فراهم کرد و با به دست آمدن الگوهای دقیق بروز گرد و غبار در درازمدت، برنامه‌ریزی مناسبی برای جانمایی و استقرار فعالیت‌های گردوغبار زا و مدیریت پهنه‌های مرتعی و کشاورزی فراهم کرد.
سنجش در لحظه کیفیت هوا در سرخس
نصب ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار در شهرستان‌های خراسان رضوی منتج به افزایش کیفیت خدمات در ۱۲ شهرستان شد.
مهدی سالم، سرپرست فرمانداری شهرستان سرخس با تقدیر از اقدام اداره کل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی در خصوص خریداری و نصب ایستگاه سنجش کیفیت هوا با توجه به شرایطی که در چند سال گذشته شهرستان سرخس با آن رو به رو بوده است، گفت: با نصب این دستگاه‌ها می‌توان کیفیت هوا را به لحظه سنجش کرده و در اختیار مسئولان شهرستان برای تصمیم‌گیری به خصوص در مواقعی که با گرد و غبار شدید مواجه است قرار داد.
وی افزود: این قابلیت به شهرستان کمک می‌کند تا در مواقع اضطرار هشدارهای لازم را به شهروندان و خصوصاً سالمندان و کسانی که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند به منظور استفاده از ماسک و اقدامات خود مراقبتی صادر کرده و همچنین در صورت نیاز برای تعطیلی مدارس تصمیم‌گیری کرد.
فرماندار سرخس گفت: با گذشت حدود یک سال از نصب این ایستگاه تازه می‌توان پایگاه داده قابل اتکایی برای شرایط گرد و غبار در سرخس داشت که این موضوع دارای اهمیت زیادی است. اگر این ایستگاه‌ها قابلیت مقایسه شرایط فعلی را با مدت مشابه سال قبل خود داشته باشند تا قبل از وقوع پدیده گرد و غبار هشدار لازم را صادر کند بسیار کاربردی‌تر خواهند بود.
نصب اولین ایستگاه سنجش گرد و غبار در خواف
مهدی عباس پور، فرماندار شهرستان خواف که اولین ایستگاه سنجش گرد و غبار این مجموعه در این منطقه نصب و راه‌اندازی شد در این خصوص بیان کرد: آگاهی نسبت به یک رُخداد مانند گرد و غبار بر اساس شاخص‌های تأیید شده علمی، در مدیریت آن پدیده نقش بسزایی دارد.
مهدی عباسپور گفت: ایستگاه سنجش گرد و غبار شهرستان خواف ثمره اجرای مصوبات سفر ریاست جمهوری شهید به استان و از مطالبات جدی و اساسی، به خصوص مطالبات بخش‌های کارشناسی و برنامه‌ریزی این شهرستان بود.
اقلیم نیشابور تحت تأثیر کانون‌های گرد و غبار داخلی و خارجی
مهدی دونده، معاون استاندار و فرماندار ویژه شهرستان نیشابور در ادامه بیان کرد: از آنجایی که اقلیم نیشابور به دلیل کاهش میزان بارندگی و وقوع خشکسالی در سالیان اخیر تحت تأثیر کانون‌های گرد و غبار داخلی و خارجی قرار گرفته ایستگاه سنجش دائم آلودگی هوا بسیار حائز اهمیت بود.
وی افزود: با نصب و بهره‌برداری از ایستگاه سنجش دائم آلودگی هوا از مردادماه سال ۱۴۰۲ در شهر نیشابور و پایش پیوسته میزان گرد و غبار هوا، امکان برنامه‌ریزی در عرصه کنترل و مدیریت شرایط اضطرار وقوع پدیده گرد و غبار، مطابق با شیوه‌نامه اجرائی و دستورالعمل احتیاطی مندرج در شیوه‌نامه با انجام وظایف هریک از دستگاه‌های عضو کارگروه فراهم شده است.
تایباد همجوار با کانون‌های گرد و غبار گذرگاه رسمی دوغارون
موقعیت تایباد به لحاظ جغرافیایی و همجواری با کانون‌های گرد و غبار گذرگاه رسمی دوغارون که در نوار مرزهای مشترک ایران با افغانستان قرار دارد، نصب ایستگاه «سنجش گردو غبار » در این منطقه را به یک ضرورت تبدیل کرد.
مهدی شیردل فرماندار تایباد در همین خصوص گفت: با توجه به فعال بودن کانون بحران حاجی‌آباد تایباد همواره با افغانستان، پتانسیل بالقوه کانون‌های گرد و غبار و ریزگردها در این کشور و جریان بادهای ۱۲۰ روزه این شهرستان که به عنوان یک مشکل در منطقه ایجاد شده است، اهمیت کسب داده‌های علمی این پدیده‌های طبیعی را دوچندان کرده که نصب و راه‌اندازی «ایستگاه سنجش گرد و غبار » در این راستا نقش زیادی دارد.
وی افزود: همچنین آغاز به کار دستگاه «سنجش گرد و غبار » در تایباد تأثیر بسزایی در فرآیند پایش آلاینده‌ای زیست‌محیطی ناشی از حجم بالای رفت و آمد ناوگان حمل و نقل کامیون‌های سنگین در جاده‌های اصلی این شهرستان دارد.
شیردل خاطرنشان کرد: ریزگردها یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا در این خطه مرزی است که راه‌اندازی ایستگاه «سنجش گرد و غبار » برای شناسایی کانون‌های این پدیده و بررسی راهکارهای مناسب برای کاهش آن‌ها بسیار مؤثر است.
ایستگاه سنجش گرد و غبار قوچان یادگار ابراهیم
عباسعلی صفائی فرماندار قوچان در ادامه بیان کرد: با توجه به اینکه در سنوات اخیر شهرستان قوچان و شهر باجگیران تحت تأثیر پدیده ریزگردها ناشی از تغییرات پدیده‌های جوی با منشأ داخلی و منشأ خارجی با هجوم ریزگرد ناشی از دشت قره قوم ترکمنستان بوده و معضلات زیست‌محیطی و بهداشتی برای اهالی باجگیران و شهرستان قوچان داشته است موضوع در جلسه ستاد پیشگیری، هماهنگی و فرماندهی عملیات شهرستان مورد بررسی قرار گرفت.
وی اظهار کرد: پیرو سفر رئیس جمهور شهید، خرید و نصب تجهیزات ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار شهرستان با پیگیری‌های اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان، مصوب شد.
فرماندار قوچان بیان کرد: در سال جاری اولین ایستگاه سنجش گرد و غبار شهرستان به عنوان یکی از پروژه‌های زیست‌محیطی در محل هواشناسی، به عنوان یکی از پروژه‌های یادگار ابراهیم افتتاح و به بهره‌برداری رسید که از برکات شهید جمهور برای مردم شهید پرور قوچان ماندگار ماند.
وی گفت: در زمان بحران ناشی از هجوم ریزگردها، برنامه‌ریزی سطح محلی و تعریف پروژه‌های زیست‌محیطی مقابله با پدیده ریزگرد، با استفاده از داده‌های آماری از آثار ایستگاه سنجش گرد و غبار است که جا دارد از پیگیری مجدانه اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان و شهرستان نیز قدردانی کنیم.
درگز در مجاورت کانون گرد و غبار صحرای قره قوم
شهرستان مرزی درگز به دلیل مجاورت با کانون گرد و غبار در کشور ترکمنستان و صحرای قره قوم یکی از مبادی و دالان‌های ورود گرد و غبار و ریز گرد در استان خراسان رضوی است.
مجتبی بزم‌آرا فرماندار درگز در همین خصوص گفت: با پیگیری‌های حفاظت محیط‌زیست استان و شهرستان برای خریداری و نصب ایستگاه سنجش گرد و غبار از محل مصوبات سفر رئیس جمهور شهید، این دستگاه خریداری و نصب شد.
وی افزود: با نصب این دستگاه تولید داده‌های کمی و سنجش گرد و غبار در لحظه صورت گرفته و امکان نظارت مطلوب و بررسی وضعیت کیفی هوای شهرستان و آگاهی از میزان و غلظت آلاینده‌ها که اثرات سوء و مخربی بر سلامت انسان و محیط‌زیست دارد فراهم شده است.
فرماندار درگز خاطرنشان کرد: قطعاً راه‌اندازی این ایستگاه سنجش در تدوین و اجرای برنامه‌های اجرایی پیشگیری و مدیریت پدیده گرد و غبار در شهرستان مرزی درگز تأثیرگذار خواهد بود.
خریداری و نصب ایستگاه‌های سنجش گردوغبار در کلات
نصب ایستگاه سنجش گردوغبار شهرستان کلات در دولت شهید خدمت از محل اعتبارات استانی انجام شد.
علی صلاحی فرماندار کلات در همین خصوص گفت: با توجه به تغییرات اقلیمی و بروز بحران گرد و غبار در خراسان رضوی و شهرستان کلات، نصب و راه‌اندازی ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار در این منطقه یکی از ضروریات است.
وی افزود: با وجود کانون گردوغبار در کشور ترکمنستان (دشت قره قوم) و کاهش بارندگی‌ها، این تغییر اقلیم باعث شده کوچکترین باد، در سطح شهرستان ایجاد گردوغبار کند که نصب و راه‌اندازی ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار در این منطقه برای جمع‌آوری داده‌های محلی به منظور برنامه‌ریزی‌های درازمدت منطقه‌ای، پیش‌بینی و پیش آگهی کیفیت هوا جهت حفظ سلامت عمومی به ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه از جمله کودکان و سالخوردگان، انسجام‌بخشی به مدیریت پدیده گرد و غبار در شهرستان کلات یکی از ضروریات است.
فرماندار کلات گفت: در همین راستا خریداری و نصب ایستگاه‌های سنجش گردوغبار با توجه به ضرورت مورد پیگیری قرار گرفت که سرانجام با عنایت ویژه دولت شهید خدمت آیت‌الله رئیسی که یکی از طرح‌های مصوب سفر استانی رئیس جمهور شهید بود این مطالبه عملیاتی شد.
ضرورت توسعه ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار در بخش‌های مختلف رشتخوار
با توجه به تغییر اقلیم و بروز بحران گرد و غبار در خراسان رضوی و منطقه شرق استان، لزوم نصب و راه‌اندازی ایستگاه‌های سنجش گرد و غبار در شهرستان رشتخوار ضروری به نظر می‌رسد.
حسین باهوش، فرماندار رشتخوار در همین خصوص بیان کرد: جمع‌آوری داده‌های این ایستگاه نمایی از وضعیت غبارخیزی شهرستان رشتخوار با توجه به آغاز فصل گرما و بادهای فصلی ۱۲۰ روزه که نیازمند توجه ویژه در زمینه کنترل و کاهش اثرات این رخداد است را ارائه خواهد کرد.
وی افزود: به منظور برنامه‌ریزی‌های درازمدت منطقه‌ای، پیش‌بینی و پیش آگهی کیفیت هوا برای حفظ سلامت عمومی به ویژه گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه (کودکان و سالخوردگان)، با بهره‌گیری از این ایستگاه با دقت بیشتری قابل اجرا خواهد بود.
باهوش تصریح کرد: رشتخوار با وسعت ۴۳۶۰ کیلومتر مربع، غبارخیزی آن و وجود مسیر تردد خودروهای معادن پلاسری خواف ایجاب می‌کند که ایجاد این ایستگاه‌ها در بخش‌های مختلف شهرستان توسعه یابد.
در شهرستان‌های سبزوار، تربت‌جام و صالحآباد هم یکی از پروژه‌های مهم و ارزشمند دولت سیزدهم در این شهرستان‌ها، بهره‌برداری از ایستگاه سنجش گردو غبار است زیرا تا قبل از افتتاح این پروژه، داده رسمی در خصوص پدیده گردو غبار به عنوان یکی از چالش‌های مهم و نوظهور در شهرستان‌ها قابل اندازه‌گیری نبود و تنها به صورت کیفی وجود گردوغبار مطرح می‌شد.
اما با راه‌اندازی این ایستگاه، تولید داده‌های کمی و سنجش گرد و غبار در لحظه در طول مدت یک ساله و طولانی‌مدت امکان‌پذیر شده است. داده‌های این ایستگاه نقش مهم و مؤثری در برنامه‌ریزی‌های مربوط به مدیریت پدیده گردو غبار در شهرستان‌های تربت‌جام و صالحآباد خواهد داشت.
انتهای پیام