به همین مناسبت عباس امام، پژوهشگر و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز، در مطلب حاضر به معرفی این سه‌گانه و پیشینه فرهنگی دکتر حسن دادخواه پرداخته و برای انتشار در اختیار ایسنا قرار داده است:
واژه «فرهنگ» از آن دست واژه‌ها و اصطلاحاتی است که تعریف جامع و مانع آن بس پرچالش است. دو مردمشناس آمریکایی به نام‌های کروبر (Kroeber) و کلاکهان (Kluckhohn) در پژوهشی گسترده در سال ۱۹۵۲ توانستند ۱۶۴ تعریف برای فرهنگ دسته‌بندی کنند. همچنانکه یک پژوهش جدیدتر نیز ۳۱۳ تعریف برای همین اصطلاح ارایه داده‌اند. همچنین نهاد بین‌المللی شناخته شده مسئول امور فرهنگی جهان به نام یونسکو اصطلاح «فرهنگ» را این گونه تعریف کرده است: «مجموعه‌ای ویژه از ویژگی‌های معنوی، مادی، فکری و احساسی ـ عاطفی در یک جامعه انسانی یا یک گروه اجتماعی که نه تنها دربرگیرنده مفاهیم هنری و ادبی باشد بلکه شامل مفاهیم مرتبط با سبک زندگی، نظام‌های ارزشی، سنت‌ها و باورهای خاص نیز باشد.» به نظر می‌آید همین تعریف عام یونسکو تقریبا در سرتاسر جهان به عنوان تعریف فراگیر فرهنگ پذیرفته شده است.
یکی از اصطلاحات مرتبط با واژه فرهنگ اصطلاح «آسیب‌شناسی فرهنگی» است که هدف آن بررسی تشخیص و درمان آسیب‌های فرهنگی یک جامعه خاص می‌تواند باشد؛ هرچند به صورت عملی در آسیب‌شناسی فرهنگی نیز ده‌ها رویکرد (گاه ضدونقیض) یافت می‌شوند. اما به هر حال حوزه آسیب‌شناسی فرهنگی از آن دسته زمینه‌های اندیشه‌ورزی صاحب نظران و دلسوزان است که افراد و نهادهای بسیار پرشماری در آن مشغول به کنشگری هستند. در خوزستان نیز افراد بسیاری سال‌های سال عمر خود را مصروف کار در این زمینه کرده‌اند. پیداست که نام بردن از همه خوزستانی‌های فعال در زمینه آسیب‌شناسی فرهنگی (چه از نسل‌های گذشته و چه نسل فعلی) در این مختصر و با دانش اندک نگارنده امکان‌پذیر نیست، اما می‌توان به عنوان نمونه از ۱۰ فرد و نهاد غیردولتی خوزستانی دست‌اندرکار آسیب‌شناسی فرهنگی (فرهنگ عام ایران یا فرهنگ درگستره خوزستان) در این روزگار نام برد: دکتر لفته منصوری (جامعه‌شناس و مردمشناس فرهنگی)، دکتر محمد مالی (عمدتا درجایگاه روزنامه‌نگار و صاحب امتیاز «روزنامه خوزی‌ها»)، امید حلالی (عمدتا در جایگاه روزنامه‌نگار الکترونیکی و صاحب امتیاز «سایت خبری شوشان»)، کتابخانه دکتر پورمهدی (اندیشکده‌ای متشکل از چندین صاحب نظر مسایل فرهنگی مستقر در دزفول)، دکتر شهرام گراوندی (روزنامه‌نگار حوزه فرهنگ عمومی)، دکتر فاضل خمیسی (کنشگرحوزه فرهنگ عمومی)، دکتر اشکان زارعی (کنشگرحوزه تاریخ و فرهنگ)، دکتر سیدمرتضی افقه (کنشگرحوزه اقتصاد و توسعه)، نعیم حمیدی (کنشگر رسانه‌ای ـ فرهنگی)، حبیب‌الله بهرامی(روزنامه نگار طنزپرداز) و البته بسیار کسان دیگر.
دکتر حسن دادخواه (زاده ۱۳۴۱) از خانواده‌های اصفهانی‌تبار آبادان از دیگر کنشگران خوزستانی حوزه فرهنگ و آسیب‌شناسی فرهنگی ایران و خوزستان است. حسن دادخواه استاد تمام(پروفسور) در رشته زبان و ادبیات عرب است و استاد همین رشته در دانشگاه شهید چمران اهواز. دادخواه، چه در محیط آموزش عالی استان خوزستان و چه در زمینه‌های فعالیت‌های مذهبی، فرهنگی و سیاسی کنشگری است شناخته شده و دست به قلم و اهل تحقیق و نگارش. دادخواه،در یکی ـ دو دهه اخیر متناسب با گسترش فضای روزنامه‌نگاری الکترونیکی در این زمینه بسیار فعال بوده و از پاهای ثابت چند نشریه مجازی پرمخاطب خوزستانی است. در این بازه زمانی، یادداشت‌های بس پرشمار دادخواه در نشریات گوناگون سر به چند صد مورد می‌زند.
دکتر دادخواه چندی پیش سه اثر مرتبط با هم از لحاظ مضمونی (سه‌گانه/trilogy) را انتشار داده که ویژگی‌های کتابشناختی آن‌ها به‌شرح زیر است:
۱. دانشگاه و جامعه (جلد ۱): جستارهایی در مسایل فرهنگی و فرهنگ دینی، دانشگاه و آموزش عالی، اجتماعی و راهبردهای سیاسی. اهواز: نشر ترآوا، ۱۴۰۰. ( ۳۵۵ صفحه) (۹۵ هزار تومان)
۲. دانشگاه و جامعه (جلد۲): جستارهایی در مسایل آموزش عالی، اجتماعی، فرهنگی و راهبردهای سیاسی. اهواز: نشر ترآوا، ۱۴۰۰. (۲۵۰ صفحه) (۸۰ هزار تومان)
۳. دانشگاه و جامعه (جلد۳): جستارهایی در مسایل آموزش عالی، اجتماعی، فرهنگی و راهبردهای سیاسی. اهواز: نشر ترآوا، ۱۴۰۱. (۱۵۳ صفحه)(۱۲۰ هزار تومان)
این سه‌گانه فرهنگ‌محور، دربرگیرنده ده‌ها یادداشت مطبوعاتی ـ رسانه‌ای دادخواه است که اینک آن‌ها را در سه جلد در قالب کتاب بازنشر تنظیم و به مخاطبان علاقه‌مند ارایه داده است. انگیزه و علت نگارش این یادداشت‌ها را دادخواه این گونه تشریح کرده:
یکی از رویکردهای تازه در سیاست‌های آموزش عالی و دانشگاه‌ها، برقراری و پردستاورد نمودن پیوند میان دانشگاه و جامعه است. این پیوند و ارتباط بر خدمت‌رسانی علمی از سوی دانشگاه به جامعه پا می‌فشارد. از رهگذر این خدمت‌رسانی علمی هم اداره جامعه بر مبنای داده‌های علمی به ثمر می‌نشیند و هم دانشگاه از رهگذر این پیوند بهره‌مند می شود.
مجموعه جستارهایی که در قالب یادداشت‌های مستقل و پراکنده در ۱۰ سال گذشته نوشته و اکنون به شکل کتاب در دست خوانندگان قرار دارد، در راستای گره‌گشایی از مشکلات جامعه در سپهر فرهنگی، اجتماعی، دانشگاهی و سیاست‌های راهبری جامعه فراهم شده است و امیدوارم بتواند در تحقق پیوند و ارتباط هر چه بهتر میان دانشگاه و جامعه موثر باشد (جلد ۱، مقدمه نویسنده، ص. ۱).
حجم بیشتر جستارها، در حد یکی ـ دو صفحه بوده و سبک نوشتار و واژگان و عبارت‌پردازی دادخواه خسته‌کننده نیست. زبان استدلال‌ها شفاف است و دیدگاه انتقادی وی دلسوزانه و سازنده. تا آنجاکه می‌دانم تاکنون حداقل در خوزستان چنین مجموعه ارزشمندی در فرهنگ‌شناسی و آسیب‌شناسی فرهنگی ( استانی ـ ملی) منتشر نشده است و به همین دلیل علاقه‌مندان و صاحب نظران را به مطالعه این سه‌گانه ارزشمند توصیه می‌کنم. همچنین جهت آشنایی اولیه و عمومی با عناوین جستارهای مربوطه از هر جلد به عنوان نمونه عناوین ۱۰ جستار را در زیر ذکر می‌کنم.
ـ نمونه‌هایی از عناوین مورد بحث در جلد ۱
۱. داستان فکر ایرانی، امروز به کجا رسیده است؟
۲. نقد سازنده و نقد ویرانگر
۳. فرازهای راهبردی در مدیریت سازمانی
۴. نقدی بر سیاست‌های فرهنگی وزارت علوم در دانشگاه‌ها
۵. پاسخی به عیب‌جویی‌های بزرگان حوزه از دانشگاه
۶. آنچه که مدیران دانشگاه‌ها تا کنون نگفته‌اند
۷. آسیب‌شناسی تبلیغات و آموزش‌های مذهبی ( ۱۲ جستار پیاپی)
۸. واکاوی «پیام ایران برای ایرانیان»
۹. نامه به نسلی که می‌آید
۱۰. الفبای سیاست خارجی
ـ نمونه‌هایی از عناوین مورد بحث در جلد۲
۱. آموزگاری یا جواهرفروشی
۲. گل‌های آذری و شهروندان ناراضی
۳. کرونا، آموزش عالی و دانشگاه‌ها
۴. ماسک و مناسک
۵. خودباوری و آسیب‌های آن
۶. محیط زسیت، میراث فرهنگی و کارکردهای احزاب
۷. خوزستان و مدیران‌اش؛ از واقعیت تا بلوا
۸. پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و آموزه‌های سودمندی که فراموش شد
۹. شیوه‌های نادرست در دعوت مردم به انتخابات
۱۰. چرا از دولت‌ها رضایتمند نیستیم؟
ـ نمونه هایی از عناوین مورد بحث در جلد ۳
۱. آشتی ملی، در دو خط عمودی و افقی!
۲. محاکمه مدیران، شروعی بی‌پایان
۳. شناخت همسایه و بی‌خبر از خانه!
۴. صریح و پوست کنده با رییس قوه قضاییه!
۵. جایگاه «میهن‌دوستی» در حکمرانی
۶. تاب‌آوری مردم، بیم‌ها و امیدها
۷. نماز در کرملین
۸. سیاست خارجی و لزوم اصلاح‌گری
۹. پاسخگویی به وضع موجود!
۱۰. چه کسی پاسخ‌گوی گرسنگان است
انتهای پیام