در طول تاریخ هر انقلاب و نهضتی به افرادی نیاز دارد تا با بصیرت و همدلانه رهبرشان را در تحقق اهداف آن نهضت همراهی کنند. نهضت‌های الهی نیز از این قاعده مستثنی نیستند؛ لذا نهضت‌های الهی بدون یاران وفادار شکل نگرفته است. قطعاً در نهضت امام حسین(ع) که با هدف استقرار و اصلاح دین حق شکل گرفته است، یاران حضرت به عنوان ستون‌های اصلی نهضت، بار سنگینی بر دوش داشتند. یاران باوفایی که امام حسین(ع) در توصیفشان فرمودند: «أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّی لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَی وَ لَا خَیْراً مِنْ أَصْحَابِی وَ لَا أَهْلَ بَیْتٍ أَبَرَّ وَ لَا أَوْصَلَ مِنْ أَهْلِ بَیْتِی فَجَزَاکُمُ اللَّهُ عَنِّی خَیْراً؛ اما بعد، همانا من یارانی باوفاتر از یاران خود سراغ ندارم و بهتر از ایشان نمی‌شناسم و خاندانی نیکوکارتر و مهربان‌تر از خاندان خود ندیده‌ام. خدای‌تان از جانب من پاداش نیکو دهد».
به مناسبت آغاز ماه محرم به سراغ حجت الاسلام محمد حائری شیرازی، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر قرآن و حدیث، رفتیم تا در مورد نقش و تاثیر موالی (آزادشدگان و پیروان) در نهضت عاشورا صحبت کنیم. که متن گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ایسنا: توضیح دهید که موالی چه کسانی بودند و چه جایگاهی در جامعه اسلامی داشتند؟
استاد حوزه و دانشگاه: ضمن تسلیت به مناسبت فرارسیدن ماه عزای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع)، باید گفت؛ در عرب، موالی به افرادی گفته می‌شود که از بردگی آزاد شده و به خانواده‌ها و قبایل پیوسته‌اند. این افراد غالباً از طبقات پایین‌تر جامعه بودند و در بسیاری از موارد با تبعیض و نابرابری مواجه می‌شدند. اما نهضت عاشورا فرصتی بود تا این افراد بتوانند شجاعت، ایثار و وفاداری خود را به نمایش بگذارند و نقش مهمی در تاریخ اسلام ایفا کنند. موالی با پیوستن به امام حسین (ع) و یارانش نشان دادند که اصول و ارزش‌های انسانی و دینی می‌توانند فراتر از طبقات اجتماعی و نژادی مردم را به هم پیوند دهند.
این موالی، با وجود محدودیت‌های اجتماعی، در روز عاشورا نقش مهمی ایفا کردند و به نوعی سفیران پیام عدالت، حق‌طلبی و ایثار شدند. حضور و نقش آن‌ها در واقعه عاشورا به ما نشان می‌دهد که این افراد با ایمانی قوی و اراده‌ای راسخ، برای هدفی بزرگ‌تر از زندگی خود، به میدان آمدند. آن‌ها با گذشتن از جان و مال خود، نشان دادند که در راه حقیقت و عدالت می‌توان بر تمام موانع و تبعیض‌ها غلبه کرد.
ایسنا: می‌توانید در مورد حضور و نقش شخصیت جون بن حوی در واقعه عاشورا توضیح دهید؟
پژوهشگر قرآن و حدیث: جون بن حوی یکی از موالی و از یاران وفادار امام حسین (ع) بود. او که غلام ابوذر غفاری بود، پس از وفات ابوذر به خدمت امام علی(ع) و سپس امام حسین(ع) درآمد. جون بن حوی، با وجود کهولت سن و ضعف جسمانی، در روز عاشورا تصمیم گرفت تا در کنار امام حسین(ع) بجنگد و در راه حق و عدالت به شهادت برسد. این اقدام شجاعانه او نشان داد که اصول و ارزش‌های دینی و انسانی فراتر از طبقات اجتماعی و نژادی است و همه افراد می‌توانند در راه حقیقت ایستادگی کنند.
شجاعت و ایثار جون بن حوی در روز عاشورا نمادی از همبستگی و اتحاد دینی بود که فراتر از تفاوت‌های اجتماعی و نژادی به نمایش درآمد. او با حضور خود در کنار امام حسین(ع) و یارانش، پیام همبستگی دینی را به جهانیان مخابره کرد و ثابت کرد که همبستگی دینی می‌تواند تفاوت‌های اجتماعی و نژادی را نادیده بگیرد و همه را حول یک هدف مشترک متحد کند. این درس بزرگ عاشورا به ما نشان می‌دهد که در برابر ظلم و بی‌عدالتی، هر کسی می‌تواند نقشی تاثیرگذار ایفا کند.
ایسنا: به نظر شما، حضور جون بن حوی و دیگر موالی در عاشورا چه پیام‌هایی برای جامعه امروز دارد؟
حضور جون بن حوی و دیگر موالی در کنار امام حسین(ع) و یارانش، پیام همبستگی و اتحاد دینی را به جهانیان مخابره کرد. این پیام نشان می‌دهد که اصول عدالت، حق‌طلبی و ایثار می‌توانند فراتر از تفاوت‌های اجتماعی و نژادی باشند و همه افراد را حول یک هدف مشترک متحد کنند. این همبستگی دینی می‌تواند به عنوان منبع الهام‌بخشی برای جوامع امروزی در مواجهه با چالش‌ها و تهدیدات مشترک استفاده شود و نشان دهد که همبستگی واقعی بر پایه اصول انسانی و دینی می‌تواند هر مانعی را از میان بردارد.
همچنین، این حضور به ما یادآوری می‌کند که همبستگی و اتحاد در برابر ظلم و بی‌عدالتی، از مهم‌ترین ارزش‌هایی هستند که می‌توانند جوامع را قوی‌تر و پایدارتر کنند. در دنیای امروز که تبعیض و نابرابری همچنان وجود دارند، پیام عاشورا و فداکاری موالی مانند جون بن حوی می‌تواند الهام‌بخش باشد و به تقویت وحدت و همبستگی در جوامع امروزی کمک کند. این همبستگی دینی نه تنها برای مسلمانان، بلکه برای تمام انسان‌هایی که به ارزش‌های انسانی و عدالت معتقدند، الگویی ارزشمند است.
ایسنا: چگونه می‌توان درس‌های نهضت عاشورا را در جوامع چندفرهنگی و چندقومی امروز پیاده‌سازی کرد؟
یکی از مهم‌ترین درس‌های عاشورا، اهمیت همبستگی و اتحاد در برابر ظلم و بی‌عدالتی است. همان‌طور که شخصیتی مانند جون بن حوی و دیگر موالی با وجود تفاوت‌های اجتماعی و نژادی خود، در کنار امام حسین (ع) ایستادند، امروز نیز می‌توان با تقویت همبستگی و اتحاد در جامعه، با چالش‌های مشترک مقابله کرد و جامعه‌ای عادلانه‌تر و انسانی‌تر ساخت. این اصول و ارزش‌ها می‌توانند به عنوان راهنما و الهام‌بخش برای تمام انسان‌ها در مواجهه با نابرابری‌ها و بی‌عدالتی‌ها عمل کنند.
همچنین، جوامع چندفرهنگی می‌توانند با الهام از پیام عاشورا، به تقویت همبستگی و همزیستی مسالمت‌آمیز بپردازند. این پیام‌ها به ما یادآوری می‌کنند که تفاوت‌های فرهنگی و نژادی نباید مانعی برای اتحاد و همکاری باشند. با پذیرش و احترام به تنوع فرهنگی و دینی، می‌توانیم جامعه‌ای قوی‌تر و هماهنگ‌تر بسازیم و در برابر چالش‌های مشترک با همدیگر متحد شویم. عاشورا نشان می‌دهد که با اتحاد و همبستگی می‌توانیم به عدالت و حق‌طلبی دست یابیم و جهانی بهتر برای همه انسان‌ها بسازیم.
پیام عاشورا و فداکاری موالی مانند جون بن حوی می‌تواند به عنوان منبع الهام‌بخشی برای تقویت وحدت و همبستگی در جوامع امروزی مورد استفاده قرار گیرد. این پیام‌ها به ما یادآوری می‌کنند که اصول انسانی و دینی فراتر از تفاوت‌های اجتماعی و نژادی هستند و می‌توانند به ساختن آینده‌ای بهتر و عادلانه‌تر یاری رسانند. این همبستگی دینی و انسانی می‌تواند الگویی برای تمام جوامع باشد تا با پذیرش و احترام به تنوع، در برابر چالش‌های مشترک متحد و پایدار بمانند.
در دنیای امروز که با مشکلات و بحران‌های متعددی مواجه هستیم، اهمیت پیام عاشورا بیش از پیش برجسته می‌شود. امیدوارم که همه ما بتوانیم از این پیام‌ها درس بگیریم و با تقویت همبستگی و اتحاد، به سوی جامعه‌ای عادلانه‌تر و انسانی‌تر حرکت کنیم. این پیام‌ها می‌توانند راهنمای ما در ساختن دنیایی بهتر برای نسل‌های آینده باشند.
انتهای پیام