نراق شهری کوچک در جنوب شرقی استان مرکزی است که در دامنه کوه‌هایی مرتفع واقع شده است. بناهای تاریخی فراوانی در این شهر وجود دارد که نراق را در جایگاه ویژه‌ای قرار داده است.

آب انبارها، مساجد، بازار، کاروانسراها و خانه‌های تاریخی این شهر که تقریبا تمام آنها سالم مانده اند، در کنار موزه منحصر به فرد شهاب‌سنگ، نراق را به یکی از جذاب‌ترین نقاط کشور برای گردشگران تبدیل کرده است. شرایط مساعد آب و هوایی در کنار باغات فراوان، مولفه‌های مساعدی برای رونق گردشگری این شهر است.

شهر تاریخی نراق از توابع شهرستان دلیجان است و به عنوان دومین شهر ویژه گردشگری کشور پس از ماسوله شناخته شده است. باستان‌شناسان، قدمتی بالغ بر دو هزار سال را برای شهر نراق تخمین زده‌اند که در خود خانه‌های قدیمی، آب انبارها، مساجد، امامزاده‌ها، بناها و آثار تاریخی متعددی را در کنار جاذبه‌های فوق‌العاده‌ی طبیعی از جمله آبشارها، غار، چشمه و کوه‌های دیدنی‌ جای داده است. در واقع می‌توان در این شهر، جاذبه‌های مختلفی را مطابق با هرسلیقه‌ای، یافت.

طبیعت و تاریخ، تنها داشته‌های نراق نیست، بلکه شیرینی سنتی جوزغند که با محوریت نراق در منطقه تولید می‌شود، کام گردشگران را در این شهر شیرین می‌کند. این شیرینی سنتی سال‌ها است که با فرهنگ مردم نراق پیوند خورده و ارزش افزوده مناسبی به محصولات باغی نراق می‌دهد.

جوزغند یا جوزقند؟

نام هر شیرینی با شکر پیوند خورده و شاید در ابتدا اینگونه به نظر بیاید که نوشتار صحیح نام این شیرینی با «قاف» باشد، اما اگر به ریشه‌یابی آن بپردازیم، خواهیم دید که اینگونه نیست. در اکثر لغت‌نامه‌های فارسی، جوزغند را مترادف «جوزاغند» یا «جوزاکند» دانسته و در لغتنامه دهخدا در معنی آن آورده‌اند: «شفتالوی خشک کرده را گویند که مغز گردگان در میان آن آگنده باشند». منظور از گردگان همان گردو است.

نام جوزغند از دو بخش «جوز» و «غند» تشکیل شده است. گفته می‌شود در برخی گویش‌های محلی ایران، «جوز» به معنای گردو بوده و در برخی مناطق، نوعی هلو را جوز می‌نامند. «غند» نیز برگرفته از واژه «آغندن» به معنای «پر کردن» است. پس می‌توان جوزغند را به معنی «پر شده با گردو» یا «هلوی پر شده» دانست. اگر با شیوه تهیه جوزغند آشنا شویم، معنای نام آن را بهتر درک خواهیم کرد.

جوزغند چگونه تهیه می‌شود؟

جوزغند از دو بخش تهیه شده است، میوه‌ای که داخل آن را پر می‌کنند و موادی که داخل این شیرینی قرار داده می‌شود. برای تهیه جوزغند از میوه‌هایی مانند هلو، شلیل، آلو، انجیر و گلابی استفاده می‌شود اما میوه اصلی که برای تهیه آن به کار برده می‌شود، نوعی هلوی محلی است که به آن «هلگ» یا «الگ» گفته می‌شود.

هلگ را پوست کنده و بین دو تا چهار روز زیر آفتاب قرار می‌دهند تا خشک شده و به دلیل افزایش انعطاف‌پذیری، خارج کردن هسته آن راحت‌تر باشد. سپس هسته را جدا می کنند. هلگ بسته به میزان خشک شدگی، ممکن است به یک تا دو روز ماندن در آفتاب نیاز داشته باشد.

آماده‌سازی سایر میوه‌ها اندکی با هلگ متفاوت است. انجیر برای پر کردن با مواد باز می‌شود، هلو و زردآلو تقریبا مانند هلگ آماده می‌شوند و گلابی نیاز به کار بیشتری دارد. مواد داخل جوزغند از ترکیباتی تشکیل شده که بنا به سلیقه سازنده آن متفاوت است، اما معمولا مغز گردو، بادام و هسته زردآلو را آسیاب کرده و به همراه قند سائیده شده یا شکر پودر شده با هم ترکیب کرده و داخل میوه قرار می‌دهند. سپس میوه را می‌بندند تا مواد داخل آن خارج نشود. در برخی نقاط، باز هم شیرینی آماده شده را در معرض نور خورشید قرار می‌دهند تا آماده مصرف شود.

بسته به سلیقه تولیدکننده یا ذائقه مصرف کننده، از مواد معطری مانند هل، تخم گشنیز یا دارچین نیز درون مواد استفاده می‌شود. برخی افراد علاوه بر مواد فوق، از آرد نخودچی برای پر کردن داخل جوزغند استفاده می‌کنند.

محمود مرادی نراقی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه جوزغند در این منطقه و با محوریت نراق تولید می‌شود، اظهار کرد: دو محصول غذایی حلوا شکری با محوریت دهستان جاسب و جوزغند با مرکزیت نراق در شهرستان دلیجان تولید می‌شود. خاستگاه حلواشکری در منطقه، جاسب است و حلوا از این نقطه به محلات، قم، تهران، یزد و اصفهان راه پیدا کرده است.

وی با بیان اینکه باکیفیت‌ترین جوزغند منطقه در نراق تولید می‌شود، افزود: وجود باغات فراوان زردآلو، گردو، بادام و هلوی محلی در منطقه به عنوان مواد اولیه اصلی جوزغند از دلایل رونق تولید آن در نراق است. در واقع جوزغند نوعی فرآوری مواد اولیه به منظور استفاده از محصولات باغی در فصول دیگر است.

وی ادامه داد: اسنادی وجود دارد که قدمت تولید جوزغند در منطقه را به بیش از ۴۰۰ سال پیش نسبت می‌دهد و از همان دوران بانوان نراقی به تولید این محصول می‌پرداختند. جوزغند در سال ۱۳۹۴ به ثبت ملی رسیده و از همان سال جشنواره جوزغند در اوایل پاییز در نراق برگزار می‌شود.

مرادی نراقی با اشاره به وجود بیش از ۱۰۰ کارگاه خانگی تولید جوزغند در نراق، تصریح کرد: اگر هر بانوی نراقی در سال به طور متوسط ۳۰۰ کیلو جوزغند تهیه کند می‌تواند درآمدی برابر با یک کارگر کارخانه داشته باشد.

وی گفت: این خوراکی در گذشته نقش جیره جنگی را نیز داشته است اما در حال حاضر یک شیرینی سنتی محسوب می‌شود. این محصول طی فرایند تولید پخته نمی‌شود و تولید آن نوعی فرآوری محسوب می‌شود. میزان تولید جوزغند سالیانه نراق بین یک تا دو تن برآورد می‌شود. این محصول در دلیجان و روستاهای اطراف، جاسب، نطنز و قمصر نیز تولید می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی اظهار کرد: یکی از محرکه‌های توسعه نراق، برگزاری رویدادهایی مانند جشنواره جوزغند است. برگزاری هرساله نمایشگاه، رونق کارگاه‌ها و تقدیر از تولیدکنندگان آن، گردشگران بسیاری را به منطقه فرامی‌خواند. جشنواره جوزغند یکی از منحصر به فردترین جشنواره‌ها در حوزه گردشگری غذا در استان مرکزی است.

گرانترین یا باارزش‌ترین؟

جوزغند به دلیل زمانبر بودن تولید و مواد اولیه مصرفی و تولید محدود، قیمت بالایی دارد و گفته می شود که یکی از گرانترین شیرینی های سنتی کشور است و در حال حاضر بازای هر کیلو بین ۴۰۰ تا ۸۰۰ هزار تومان به فروش می رسد، اما این شیرینی همواره میان دو صفت گرانترین و باارزش‌ترین در رفت و آمد است اما باید دید کدامیک می‌تواند برچسب بهتری برای این شیرینی سنتی باشد. نکته‌ای که بزرگترین تفاوت جوزغند با سایر شیرینی‌ها یا سوغات محلی را به وجود می‌آورد این است که جوزغند در هیچ‌یک از مراحل تهیه، پخته نمی‌شود که به معنای حفظ ویتامین‌ها و مواد مغذی آن است پس این ویژگی منحصر به فرد جوزغند، برچسب ارزشمندترین شیرینی سنتی را برای جوزغند به ارمغان می‌آورد و چندان بیراه نیست که به واسطه ارزش غذایی بالا این شیرینی ارگانیک را گرانترین شیرینی سنتی بدانیم.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی نیز در این باره گفت: جوزغند یک شیرینی سالم، مقوی و تقریبا ارگانیک است که هنر دست بانوان نراقی محسوب می‌شود. مطالعات نیز نشان داده که هسته زردآلوی تلخ که (پس از شیرین شدن) در این محصول استفاده می‌شود دارای ویتامین  B۱۲ است که خاصیت ضدسرطانی دارد. گران بودن این شیرینی نشان از ارزش آن و مواد اولیه استفاده شده در جوزغند دارد.

به گزارش ایسنا، فارغ از جاذبه‌های گردشگری و آثار تاریخی بی‌نظیر استان مرکزی که خود ابزاری ارزشمند برای توسعه صنعت توریسم هستند، در گوشه و کنار استان خوراکی‌های مختلفی تولید می‌شود که توجه به آنها و حمایت از تولیدکنندگان این محصولات می‌تواند موجب رونق کسب و کارهای کوچک خانگی شده و گامی جهت توسعه اقتصاد خانوار به ویژه در جوامع روستایی باشد.

ویژگی قابل توجه این محصولات، در دسترس بودن تمام مواد اولیه در آن نقطه است که تولید را تسهیل می‌کند و حمایت بخش دولتی در معرفی محصولات و برگزاری جشنواره یا نمایشگاه محصولات خانگی، می‌تواند با ایجاد انگیزه، تضمینی برای استمرار تولید این خوراکی‌ها باشد.

اگرچه به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی میزان تولید جوزغند به مقداری نیست که بتوان برای صادرات آن برنامه داشت اما با حمایت از تولید جوزغند، سرمایه‌گذاری و ایجاد کارگاه‌هایی بزرگ، می توان میزان تولید را افزایش داد تا با برندسازی، گام‌های اولیه در مسیر صادرات آنها را برداشته شود.

آنچه که باید مورد توجه قرار گیرد این است که تلاش در جهت رونق گردشگری و برندسازی شهرها تنها وظیفه یک سازمان نیست بلکه باید تمام دستگاه‌ها دست به دست یکدیگر بدهند تا با تامین زیرساخت‌ها و تسریع در حل مشکلات و موانع موجود در این مسیر، گام‌های توسعه را شتاب بخشند.

تجربه موفق مدیریت شهری نراق در توجه به بناهای تاریخی و برگزاری جشنواره جوزغند نشان می دهد که می‌توان با صرف هزینه معقول و تکیه بر ظرفیت‌های ویژه شهر، برندسازی کرد. در هر نقطه و شهر ایران می‌توان ظرفیت‌های اینگونه یافت، به شرطی که از تخصص در امور استفاده شود.

انتهای پیام