کشاورزان، بعد از برداشت محصول از مزرعه به سنت دیرینه خود، باقی‌مانده‌های گیاهی را آتش می‌زنند بر این باور که زمین قوت بگیرد و هزینه جمع‌آوری محصول یا پاک کردن زمین کاهش پیدا می‌کند و این در حالی است که  آتش زدن باقی مانده محصول‌های کشاورزی یکی از موضوع‌های چالش‌برانگیز در حوزه مسائل زیست‌محیطی است و باعث نابودی تدریجی خاک می‌شود.

زهره زارع صدری در  گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: خاک به عنوان بستر تولید و توسعه پایدار بخش کشاورزی است و بهترین روش برای جبران کمبود مواد آلی خاک، استفاده از روش‌های خاک ورزی حفاظتی است.

وی افزود: آتش زدن باقی مانده محصول‌های کشاورزی پیامدهای زیانباری مثل کاهش مواد آلی، افزایش خطر آب‌شویی و فرسایش، تلفات عنصرهای نیتروژن، کربن و گوگرد، پراکندگی سموم شیمیایی، افزایش اسیدیته خاک و کاهش پایداری خاکدانه‌ها را به همراه دارد.

رئیس اداره بهبود تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی کاشان، تصریح کرد: دگرگونی شرایط فیزیکی و موجودات زنده خاک در بلند مدت از دیگر آثار مخرب آتش زدن باقی مانده محصول‌های کشاورزی بر خصوصیات خاک است که به مرور زمان باعث کاهش کمیت و کیفیت محصول می‌شود.

زارع صدری تأکید کرد: آتش‌زدن باقی‌مانده محصول‌های کشاورزی بر اساس ماده ۱۶ قانون حفاظت از خاک، جرم است و تخریب‌کنندگان علاوه بر توقف فعالیت و بازسازی خاک، به جزای نقدی دو تا پنج برابر خسارت وارده محکوم می‌شوند.

وی گفت: بر اساس ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، ماده ۲۲ قانون جلوگیری از آلودگی هوا، ماده ۶ قانون پسماند و ماده ۴۵ قانون حفاظت و بهره‌گیری از جنگل‌ها، آتش زدن بقایای گیاهی جرم محسوب شده و مرتکبان به جزای نقدی و زندان تا یک سال محکوم می‌شوند.

زارع صدری افزود: بخش مهمی از عناصر غذایی و هیدروکربن‌ها که ترکیبات اساسی در تقویت خاک و رشد محصول هستند با آتش زدن آنها از بین می‌رود و در دنیای امروز بقایای گیاهان را آتش نمی‌زنند بلکه با سیستم‌های علمی، به عنوان بهترین کود دوبار به خاک بر می‌گردانند.

وی اظهار کرد: خاک ورزی حفاظتی روشی است که بقایای گیاهی  را پس از برداشت محصول در سطح زمین حفظ می‌کنند تا حفاظت خاک در برابر فرسایش افزایش یافته و کاهش میزان تردد ماشین آلات و ادوات و یا حذف عملیات خاک ورزی فشرده مانند برگرداندن لایه سطحی خاک مورد توجه قرار گرفته است.

رئیس اداره بهبود تولیدات گیاهی مدیریت جهاد کشاورزی کاشان گفت: ایران، کشوری است که در ناحیه خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته است که کمبود و توزیع نامناسب بارندگی، و تبخیر و تعریق زیاد از مشخصات اصلی اقلیم این منطقه محسوب می‌شود.

زارع صدری افزود: مدیریت اصولی باقی مانده گیاهان و حفظ آن در سطح خاک مزرعه با استفاده از خاک‌ورزی حفاظتی برای افزایش ظرفیت ذخیره و نگهداری رطوبت خاک بسیار حائز اهمیت است ضمن آنکه تخریب و کاهش حاصلخیزی خاک از مسائل اصلی و مهم در مناطق نیمه خشک است.

باقیمانده گیاهان، مانع از گسترش ریزگردها می‌شود

همچنین یک فعال زیست‌محیطی به ایسنا، گفت: باقیمانده گیاهان به نوعی مالچ طبیعی یا غیرنفتی است که در کشورهایی مانند چین با حفظ این پوشش، رطوبت خاک را حفظ می‌کنند و مانع از گسترش ریزگردها می‌شوند.

علی خالوئی نوش‌آبادی اظهار کرد: آتش زدن بقایای محصول،  نوعی کاهش پوشش گیاهی و یا مالچ طبیعی است که منجر به کاهش سرعت آستانه فرسایش بادی می‌شود و نتیجه آن، خشک شدن سطح خاک است.

وی افزود: افزایش ریزگردها، ممکن است تا چند روز متوالی در عرصه‌های طبیعی باقی‌ بماند که با حفظ  بقایای گیاهی می‌توان، هم به رطوبت سطحی خاک کمک کرد و هم مانع تعلیق و خیزش ذرات ریز خاک شد، به خصوص در شمال دشت کاشان که جنس ذرات خاک، عموماً از دانه‌های رسی تشکیل شده است.

این فعال زیست‌محیطی تصریح کرد: کاهش بارندگی‌ها از یک طرف منجر به کاهش رطوبت سطح خاک شده و باعث کاهش پوشش گیاهی نیز می‌شود که حاصل این دو فرآیند، باعث خواهد شد تا  «سرعت آستانه فرسایش خاک» به شدت کاهش یابد و این پدیده شومی است که در دشت کاشان اخیراً شاهد آن هستیم.

وی تأکید کرد: وقتی سطح خاک خشک شد، هرگونه تردد انسان، دام، ماشین و حتی راه رفتن حیوانات حیات‌وحش نیز سطح خاک را آسیب‌پذیرتر می‌کند که حاصل آن، کاهش آستانه فرسایش بادی است که حفظ بقایای گیاهی به خصوص صیفی‌جات، راهکار خوبی برای حفظ رطوبت سطح خاک در شمال دشت کاشان است.

این کارشناس منابع طبیعی، گفت: ما باید به شیوه‌هایی که می‌توانیم گسترش ریزگردها را کاهش دهیم و دانه‌های ریز خاک را به تله بیندازیم تا از سطح خاک بلند نشود. این هدف، با افزایش رطوبت سطح خاک و افزایش گونه‌های گیاهی مرتعی به خصوص گونه‌های بوته‌ای‌ها میسر می‌شود.

وی افزود: کشت سنتی محصولاتی مانند صیفی‌جات، باعث افزایش برداشت آب از اعماق خاک می‌شود که  به معنی افزایش فشار ساکنان این حوزه آبخیز بر منابع طبیعی تجدیدناپذیر و تجدیدپذیر است که تخریب منابع زیستی را به همراه دارد.

خالوئی نوش‌آبادی تأکید کرد: کشاورزانی که از نایلون برای کشت پلاستیک استفاده می‌کنند پس از برداشت محصول باید این نایلون‌های فرسوده را جمع‌آوری کنند در غیر این صورت در اثر تابش آفتاب به ذرات ریزی تبدیل می‌شود که دام مصرف می‌کند یا ریز شده آنها را تنفس می‌کنیم که در هر دو حالت می‌تواند به افزایش سرطان منجر شود.

انتهای پیام