«نقشۀ گردشگری آرامستان باغ رضوان به‌مثابه یک شاخصۀ فرهنگی است که در آن، نام و پیشه و زادروز و درگذشت و آدرس آرامگاه بیش از ۱۱۰ نام‌آور در زمینۀ فرهنگ و هنر آمده است که همگی بیرون از قطعۀ نامآوران هستند.» این گفته مهدی تمیزی، هنرمند هنرهای تجسمی از جدیدترین نقشۀ گردشگری‌اش یعنی «نقشۀ گردشگری آرامستان باغ رضوان اصفهان؛ بر پایه دیدار از آرامگاه نامآوران فرهنگ و هنر» است، و البته باید اشاره کرد که عمر طراحی و استفاده از نقشه‌های گردشگری در کشور ما چندان دراز نیست.
این هنرمند دراین‌باره به ایسنا گفت: کار پژوهشی این نقشه، برگرفته از جدیدترین کتاب من است که همین سوژه را دارد. پژوهش برای شناسایی نامآوران فرهنگ و هنر که بیرون از قطعۀ نامآوران در باغ رضوان اصفهان آرمیده‌اند، از سال ۱۳۹۹ آغاز شد و امسال، به مناسبت چهلمین سال تأسیس باغ رضوان، به سرانجام رسید.
تمیزی با اشاره به طراحی و گرافیک نقشۀ گردشگری آرامستان باغ رضوان ادامه داد: در توپوگرافی این نقشه، بخش‌های مختلف شامل قطعه‌ها، بوستان‌ها و ساختمان‌ها، و نیز گذرها، برابر با مقیاس آرامستان است و فقط در برخی از گذرها، پهنای گذر کمتر یا بیشتر شده است تا خوانش نقشه و زیباییشناسی آن برقرار باشد. نام و پیشه و زادروز و درگذشت و آدرس آرامگاه بیش از ۱۱۰ نام‌آور در زمینۀ فرهنگ و هنر که بیرون از قطعۀ نامآوران هستند، در این نقشۀ گردشگری آمده است. گرافیک نقشه، نزدیک به گرافیک نقشۀ گردشگری گورستان تاریخی تخت فولاد است و با موتیف‌هایی از آثار مینیاتور ایرانی در دورۀ صفوی، کلاژهایی بر نقشه انجام شده است.
طراح اولین نقشۀ گردشگری گورستان در کشور، توضیح داد: دیدار از آرامگاه نام‌آورانی که در قطعۀ نامآوران آرامستان باغ رضوان اصفهان به خاک سپرده شده‌اند به‌سبب حضور در مجموعه ای مشخص آسان است؛ ولی در گسترۀ این آرامستان، بسیاری از چهره‌های نامدار آرمیده‌اند که شناسایی آرامگاه آنان دشوار بود. جدیدترین نقشۀ گردشگری‌ام را به باغ رضوان اختصاص داده‌ام. این نقشه، راهنمای دیدار از آرامگاه نامآوران فرهنگ و هنر است که بیرون از قطعۀ نامآوران به خاک سپرده شده‌اند.
این هنرمند گفت: نقشه‌های گردشگری از دیرباز و در میان جامعه‌های گوناگون، مورد توجه و اقبال بوده و اکنون و آینده نیز، با وجود پیدایش انواع اپلیکیشن‌ها، باز هم دارای جایگاه است و به عمر خود ادامه خواهد داد. نقشه های گردشگری یکی از شاخصه‌های فرهنگی هر حوزۀ زیستی و فرهنگی در جهان است.
تمیزی همچنین افزود: زمانی که ما به شهری وارد می‌شویم، حتی اگر با خیابان‌ها و دسترسی‌ها و آثار تاریخی و تماشایی‌اش آشنا باشیم، باز هم داشتن یک نقشۀ گردشگری برایمان ارزش و اهمیت خودش را دارد؛ نقشه‌ای با داده‌های ضروری که یک فضای زیباییشناسی را نیز برای ما به تصویر بکشد، به یقین کیفیت و لذت ما را از دیدار با جایی که در آن وارد شدهایم، دوچندان میکند.
وی با یادآوری این نکته که هنگام بازگشت از سفر یا هر بازدید، می‌توانیم نقشه‌های گردشگری را با خود برداریم و به خانه ببریم، تأکید کرد: نقشه‌های گردشگری یکی از فراورده‌های فرهنگی هر مقصدی است که ما با خود به مبدأ برمی‌گردانیم. به‌درستی، نقشۀ گردشگری در هر سفر کوتاه یا بلند ما، جدا از اینکه راهنما و همراه ما بوده، یک یادگاری است. به گونه‌ای دیگر، پس از پایان سفر نیز معنا و کارکرد خودش را دارد. باید بدانیم که نقشه‌های گردشگری، یادگارهای فرهنگی ارزشمندی هستند که می‌توانند سفیر سفر ما باشند و نیز گرایش و دلبستگیهای ما را بازتاب دهند.
او گفتۀ خود را چنین تکمیل کرد: گاهی به فراخور میزان دلبستگی خودمان یا فضای آرشیوی که در اختیار داریم، نقشه‌های گردشگری را تا زمان‌هایی دور در آرشیو شخصی خود نگهداری می‌کنیم. و گاهی آن‌ها را برای دیگران هم به تماشا می‌گذاریم یا پیشکش می‌کنیم. در هر حال، نقشه های گردشگری مانند کارت‌پستال‌ها و دیگر فراورده‌های فرهنگی، کار خود را انجام می‌دهند؛ کاری که در جایگاه یک سفیر و پیام‌آور است.
این هنرمند هنرهای تجسمی، اظهار کرد: اگر از نقشه‌های ارزشمندی بگذریم که عباس سحاب از خود به یادگار گذاشت، به‌طور معمول بیشتر نقشه‌هایی که برای شهرهای ایران تهیه میشد، همان نقشه‌های شهرسازی بود که چند اثر تماشایی بر روی آن جانمایی میشد یا کمی بیشتر که نه برای گردشگر راهگشا بود و نه جاذبه های هنری و زیباییشناسی داشت. ولی خوشبختانه، امروزه به نقشه های گردشگری خوبی برمی‌خوریم.
او اشاره کرد که «دلبستگی‌اش به گورستان‌ها و ارزش‌های فرهنگی و هنری آن محوطه‌ها سبب شد تا با پژوهش و کانسپت متناسب با گورستان، به سراغ این بخش از هویت شهری و اجتماعی برود»، او سپس بیان کرد: بر همین اساس بود که نقشۀ گردشگری گورستان تاریخی تخت فولاد را به سرانجام رساندم. مدیریت آن مجموعه، وابسته به شهرداری اصفهان نیز انتشار آن را به عهده گرفت. این نقشه جدا از معرفی تخت فولاد و آثار معماری _ تاریخی آن، به شناسایی و معرفی آرامگاه نامآوران آن گورستان میپردازد و به صورت جداگانه، به فارسی و انگلیسی بازنشر شده است.
این هنرمند با تأمل در این نکته که جامعۀ کنونی ما بعضاً به فعالیت هنری، پژوهشی یا گردشگری در حوزۀ گورستان‌ها انتقاد میکند، گفت: برخی گمان می‌برند که پرداختن به گورستان‌ها و یاد درگذشتگان کاری بیهوده است و باید فقط به زندگان پرداخته شود. ولی واقعیت این است که هر مقوله و مسئله‌ای در جای خود ارزش دارد. نباید افراد بر اساس اهداف و علاقه‌مندی‌های خاص خودشان، دنیای علایق و دغدغه‌مندی‌های دیگران را بی‌اهمیت بدانند.
او با ذکر این مسئله که همواره بخشی از برنامه‌های هنری و پژوهشی‌اش را به قلمرو گورستان‌ها اختصاص می‌دهد، بیان کرد: این محوطه‌ها یکی از مراکز مهم گردشگری هر کشوری به شمار می‌آیند؛ همچنین از مراکز مهم برای پژوهش های اجتماعی، فرهنگی و هنری‌اند. شوربختانه، ناآگاهی و دانش اندک بسیاری از مردم و حتی اهالی فرهنگ و علم دربارۀ گورستان‌ها، سبب شده است که این فضاهای نادر نادیده گرفته و هرکدام به گونه‌ای دستخوش نامهربانی یا تخریب شوند.
این هنرمند تأکید کرد: گورستان‌ها پنجره‌ای به دنیای گذشته و تاریخ ما هستند که با مطالعه و پژوهش بر روی آن‌ها می‌توان به داده‌های پُر ارزشی دست یافت. بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی ما را گورستان‌های شهر و کشورمان شکل می‌دهند. ممکن است روزی از آرامگاه یکی از نامآوران در گورستانی همچون باغ رضوان دیدار کنیم و همین ملاقات، زمینۀ آشنایی بیشتر را با او یا پیشه و دلبستگیهای او ایجاد شود.
تمیزی گفت: ممکن است دیدار با گور یک هنرمند مقدمه‌ای شود برای قدم‌گذاشتن در پژوهشی تازه و رویکردی امروزی به فرایند یا فراوردهای که آن درگذشته زمینه‌سازش بوده است. اگر در گذر زمان چنین بزرگانی را از یاد ببریم، درواقع گستره‌ای پهناور و بنیادین از فرهنگ خودمان را از دست داده‌ایم. امیدوارم همۀ ما گورستان‌ها، آرامگاه‌ها و سنگ آرامگاه‌ها را دوست داشته و نگاهبان آن‌ها باشیم.
انتهای پیام