به گزارش ایسنا، قدس نوشت: در گزارش‌های متعددی که با موضوع ترویج کتابخوانی داشته‌ایم، کارشناسان و نویسندگان خرید کتاب دست دوم را یکی از راه‌هایی عنوان کرده بودند که با توجه به گرانی‌های اخیر کاغذ و کتاب علاقه‌مندان به کتاب می‌توانند از آن استفاده کنند تا با مبلغ یک کتاب نو چند کتاب دست دوم را بخوانند.
در گزارش امروز که درباره خرید و فروش کتاب‌های دست دوم و مزایا و معایب این داد و ستد است، سراغ علی‌اکبر شیروانی، مدیرعامل انتشارات سوره مهر وعرفان قانعی راد بنیان‌گذار سایت «ریباکس» رفتیم و با آن‌ها به گفت‌وگو پرداختیم.
خرید کتاب دست دوم پدیده تازه‌ای نیست
شیروانی، مدیرعامل انتشارات سوره معتقد است: خرید کتاب دست دوم پدیده جدیدی نیست. از زمان‌های گذشته اجاره و خرید و فروش کتاب دست دوم رایج بوده است. در خاطرات بسیاری از بزرگان می‌خوانیم که یا کتاب اجاره می‌کردند و یا کتاب دست‌دوم می‌خریدند. در گذشته فرایند تولید کتاب نسبت به دستگاه‌های چاپ و صحافی کندتر بود و در نسبت با سرانه درآمد، قیمت کتاب نیز گران بوده است و کتابی که به چاپ می‌رسید، دیرتر وارد بازار می‌شد و این عوامل بازار دست دوم را رونق داده است.
او معتقد است: امروزه کتاب راحت و سریع چاپ می‌شود و در دسترس قرار می‌گیرد و از طرفی تعداد عناوین و تولیدات بسیار زیاد است اما باز هم قیمت کتاب گران نیست، این گران بودن یا نبودن هم در نسبت با سرانه درآمد باید سنجیده شود و هم با تنوع اقلامی که هر نفر مصرف می‌کند. یعنی از نظر ناشرها قیمت کتاب گران نیست، اما برای مصرف‌کننده‌ای که امروزه درگیر معیشت است، گران است. همه این مسائل سبب رونق بازار دست دوم شده که به نظر من اشکالی ندارد. مهم این است که کتاب خوانده شود. نویسنده و ناشر هر دو بر سر این اصل ایستاده‌اند که کتاب هر چه بیشتر خوانده شود، بهتراست و به نظرم فرقی نمی‌کند دست دوم باشد یا نو.
مراقب باشیم کتاب قاچاق به عنوان کتاب دست دوم به فروش نرسد
این ناشر با بیان اینکه طبعاً قیمت عمومی کتاب و قیمت چاپ آخر همان کتاب، تأثیر اصلی روی قیمت کتاب‌های دست دوم دارد، گفت: البته بازار دست‌دوم‌فروشی، بازار متنوع و خاصی است و من از منطق آن دقیق خبر ندارم. احتمالاً نوعی عرضه و تقاضا قیمت‌ها را تنظیم می‌کند و کتاب‌هایی که همچنان چاپ می‌شود و پرفروش‌های بازار است، به نحوی قیمت می‌خورند و کتاب‌های نایاب به شیوه‌ای دیگر.
او با تأکید بر اینکه خرید کتاب دست دوم از سایت‌های فروش برخط کتاب نمی‌تواند تأثیر ویژه‌ای روی کار ناشران و صنعت نشر داشته باشد، افزود: ناشر براساس مؤلفه‌هایی کتاب را چاپ و به بازار عرضه می‌کند. همچنین دست‌دوم فروشی یکی از مؤلفه‌هایی است که باید ناشر روی آن حساب کند اما باز هم مؤلفه اساسی نیست که ناشر بخواهد سازماندهی‌اش را تغییر دهد. البته نباید از این نکته غافل شویم که سازمان‌ها و مراجع ذی‌صلاح باید روی اینکه کتاب‌های قاچاق در این بازار با عنوان دست‌دوم به فروش نرسد، نظارت داشته باشند. اینکه خلاف قانون اتفاق نیفتد و اینکه کاری که غیرقانونی و دزدی آشکار است و اهالی نشر اسم آن را به تسامح کتاب قاچاق گذاشته‌اند، پیگیری و پیشگیری شود و مراقبت شود بستری برای دزدی به اسم فروش کتاب دست دوم فراهم نشود.
شیروانی با اعتقاد بر اینکه بیشتر اقشار جامعه به سراغ کتاب دست دوم می‌روند، بیان کرد: برآورد یا آمار خاصی ندارم که چه قشر یا گروه خاصی سراغ دست دوم می‌روند اما به نظرم کسانی که سراغ کتاب‌های کمیاب می‌روند، حرفه‌ای‌های حوزه کتاب و کتابخوانی باشند و کسانی که سراغ کتاب‌های موجود می‌روند، به خاطر قیمت مناسب آن به سراغ دست دوم بروند. شاید پژوهش مفصلی در این زمینه کمک حال اهالی نشر باشد تا بتوانند این بازار را بهتر بشناسند. امیدوارم پژوهشگران و پژوهشگاه‌ها سراغ این موضوع بروند؛ گرچه اگرهم تا الان رفته باشند بنده بی‌خبر هستم.
دوست خوب محیط زیست
هر کتاب دست دومی که می‌خرید تاریخچه‌ای در پشت خود دارد که سرشار از روح است. یعنی به صفحه اول هر کدام از این کتاب‌ها که بنگرید، می‌بینید یک جمله انگیزشی و یا پیام تقدیم نوشته شده است. حتی ممکن است زیر بعضی جملات خط کشیده شده باشد. در واقع با خواندن آن کتاب‌ها داستانی را زندگی می‌کنید که یک نفر پیش‌تر آن را خوانده و زندگی کرده است. کتاب‌های دست دو می‌توانند مانع قطع شدن درختان شوند و برای محیط زیست بسیار مفید هستند. خوب است انسان‌ها این سؤال را از خود بپرسند که چرا با خرید کتاب نو سبب چاپ شدن کتابی شویم که هزاران جلد از آن در گوشه کتابخانه‌ها خاک می‌خورد؟
عرفان قانعی راد، بنیان‌گذار سایت «ریباکس» که در زمینه خرید و فروش کتاب‌های دست‌دوم فعالیت دارد با این مقدمه گفت: به شخصه فکر می‌کنم گرانی کتاب بر کتابخوانی مخاطب تأثیر دارد. در آینده قیمت کتاب ممکن است بیشتر شود اما حمایت‌های دولتی باید باشد تا امکان خواندن کتاب برای جوانان و قشر کم‌درآمد جامعه را فراهم کند، خدماتی مثل کتابخانه‌های عمومی یا یارانه خرید کتاب.
وی افزود: اما بهتر است این هزینه را به سمت و سوی پایدارتری ببریم، یعنی ساختارهایی ایجاد کنیم که دسترسی به کتاب آسان‌تر شود. به عنوان مثال در همه محله‌ها کتابخانه ایجاد کنیم و فرهنگ خرید و فروش کتاب دست دوم را توسعه دهیم و یا صندوق و ویترین‌هایی را ایجاد کنیم که مردم بتوانند کتاب اجاره کنند.
کتابخانه‌تان را یک جا بفروشید!
او مهم‌ترین دغدغه خود از راه‌اندازی ریباکس را افزایش چشمگیر قیمت کتاب‌ها در سال‌های اخیر دانست و عنوان کرد: در واقع افزایش قیمت این نگرانی را به وجود می‌آورد که این کالا به عنوان نخستین کالای اساسی از سبد خانوار حذف شود که می‌تواند تأثیرات بلندمدتی را برای فرهنگ و جامعه داشته باشد. ریباکس پاسخی به این افزایش قیمت کتاب است. اگر این نکته را در نظر بگیرید که برای تهیه کتاب، یک نویسنده و یا متخصص زمان زیادی را صرف نوشتن می‌کند و فرایند تهیه کاغذ، صفحه‌آرایی، گرافیک، صحافی و چاپ کتاب طی می‌شود، می‌بینید قیمت کتاب در مقایسه با سایر محصولات بالا نیست بلکه قدرت خرید مردم کم است. ریباکس سعی کرده از طریق فروش کتاب‌های دست دوم، قیمت کتاب‌ها را کاهش دهد و دسترسی مخاطبان را به این کالا بیشتر کند.
وی همچنین گفت: «ریباکس» خدمات دیگری هم دارد مثلاً اگر کتابخانه‌ای در خانه دارید و قصد فروش آن را دارید، اگر بخواهید همه کتاب‌های خود را به فروش برسانید زمان زیادی را باید صرف کنید اما با ریباکس می‌توانید همه کتاب‌ها را به صورت یک جا بدون صرف زمان زیاد و نگرانی به فروش برسانید.
خرید و فروش توسط هوش مصنوعی
وی در خصوص چگونگی فعالیت سایت ریباکس گفت: کار خرید و فروش کتاب‌های دست دوم توسط الگوریتم‌های هوش مصنوعی انجام می‌شود و کاربرها با وارد کردن شابک کتاب‌هایشان می‌توانند از قیمت کتاب مطلع شوند و آن را وارد سبد فروش خود کنند و پس از آن همکاران ریباکس با حاضر شدن در منزل کاربران، طبق هزینه اعلام شده، کتاب‌ها را تحویل می‌گیرند و پس از بررسی و تأیید کیفیت کتاب، هزینه کتاب در مدت 48ساعت به حساب کاربران واریز می‌شود. ریباکس از این طریق توانست چرخه‌ای از کتاب‌های دست‌دوم را ایجاد کند.
قانعی راد با بیان اینکه عوامل مختلفی در قیمت‌گذاری کتاب‌ها اثر می‌گذارد، خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین عوامل آن میزان عرضه و تقاضا برای کتاب است. مثلاً اگر کتابی تقاضای زیاد داشته باشد و یا چاپ آن به اتمام رسیده باشد، به همان نسبت قیمت کتاب افزایش می‌یابد. گاهی هم با توجه به تغییر فصول قیمت کتاب‌ها تغییر می‌کند. دغدغه ریباکس در حوزه کاهش قیمت کتاب، بهبود الگوی مصرف و محیط زیست است. ریباکس معتقد است با توجه به اینکه برای تولید کاغذ تعداد زیادی درخت قطع می‌شود، می‌توان چرخه مصرفی مجددی برای جلوگیری از این امر ایجاد کرد.
نگاه مثبتی به کتاب دست دوم وجود ندارد
وی با اعتقاد بر اینکه بازار کتاب دست دوم بسیار بزرگ است و جای کار دارد، افزود: این بازار احتیاج به خلاقیت و استفاده از فناوری‌های جدید و هوش مصنوعی دارد. در بازار کتاب دست دوم با بحث آموزش‌های فرهنگی روبه‌رو هستیم. آن چیزی که به کتاب ارزش می‌دهد، محتوای آن است.
قانعی‌راد با بیان اینکه در جامعه ما نسبت به کتاب‌های دست دوم نگاه مثبتی وجود ندارد و عده‌ای فکر می‌کنند وسایل دست دوم مختص افراد و قشر کم‌درآمد جامعه است، گفت: این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه مردم با خریدن لباس و کتاب دست دوم به دیگران نشان می‌دهند به الگوی مصرف اهمیت می‌دهند. نیاز است مردم را نسبت به الگوهای مصرف و یا تغییر آن، آگاه کنیم.
او در خصوص مشتریان کتاب‌های دست دوم توضیح داد: دانش‌آموزان و دانشجویان استقبال زیادی از این کتاب‌ها کرده‌اند و مشتریان ما هستند اما جالب است بدانید بیشتر مشتریانی که کتاب‌ها را می خرند، از روستاها و شهرستان‌های دوردست و کسانی که کتاب‌ها را می فروشند، از تهران و شهرهای بزرگ هستند. این موضوع نشان می‌دهد، در راه رسیدن به هدف خود که می‌توان تهیه کتاب برای اقشار کم‌درآمد جامعه در نظر گرفت، موفق بوده است.
انتها پیام