با توجه به اقلیم خشک و شکننده کشور و با در نظر گرفتن خشکسالی‌های اخیر اهمیت آب به عنوان یک نهاده حیاتی بیش از پیش مشخص می‌شود و در صورتی که براساس توسعه پایدار برای منابع آب برنامه‌ریزی نکنیم، در آینده کشور با معضلات غیرقابل حلی مواجه خواهد شد. امروزه عواملی همچون افزایش جمعیت، رشد آهنگ شهرنشینی، تغییر الگوی مصرف، بالا رفتن سطح بهداشت، گسترش سایر مصارف آب (کشاورزی، صنعتی، خدماتی، توریستی و تفریحی و ...) موجب افزایش مصرف آب شده‌اند.
علاوه بر آن کمیابی منابع آبی و عدم توانایی انسان در تولید آب برخلاف دیگر محصولات توجه بیش از پیش به اقتصاد منابع آب را می طلبد. به‌رغم سرمایه‌گذاری‌های کلان انجام گرفته در سال‌های گذشته، خشکسالی‌ها، برداشت‌های اضافه از ذخایر آب‌های زیرزمینی و تخریب کیفیت منابع آب از طریق آلودگی‌های صنعتی و شهری، کودها و سموم شیمیایی برنگرانی ناشی از محدودیت کمی و کیفی منابع آب افزوده است. این درحالی است که عدم توازن بین منابع و مصارف آب در بسیاری از نقاط کشور به ویژه در هنگام خشکسالی، مشکل کم آبی را می‌تواند به بحران تبدیل کند. در این رابطه ایسنا گفت‌وگویی با مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای انجام داده است. اکبر باقری در این مصاحبه به سوالات مطروحه پاسخ داد.
- وضعیت سدهای استان با توجه به کمبود بارش‌های در زنجان چگونه است؟
با توجه به مجموع بارندگی‌ها در سال آبی جاری تاکنون در استان نسبت به سال گذشته حدود ۵ درصد کاهش و نسبت به میانگین دوره آماری حدود ۸ درصد کاهش داریم. ورودی سد تهم از ۱۴ میلیون متر مکعب در سال گذشته به ۸ میلیون متر مکعب، و سدگلابر نیز از ۵.۵ میلیون مترمکعب ورودی سال گذشته به ۳ میلیون متر مکعب در سالجاری رسیده است. ورودی سد کینه‌وس نیز امسال ۳.۵ میلیون متر مکعب است که سال گذشته این رقم به ۴.۴ میلیون متر رسیده بود و همچنین در سد تالوار نیز تاکنون حدود ۱۹ میلیون ورودی داشتیم که سال گذشته این حجم حدود ۴۳ میلیون متر مکعب بود.
با توجه به آمار ارائه شده در حال حاضر حجم آب موجود در سدهای استان در سد تهم ۲۰ میلیون متر مکعب است و این میزان آب در حالی است که حجم مخزن این سد ۸۴ میلیون متر معکب است؛ همچنین در حال حاضر در سد گلابر نیز حدود ۵۰ میلیون متر مکعب آب داریم اما حجم مخزن ۱۱۶ میلیون مترمکعب می باشد. در سد کینه‌ورس از حجم مخزن ۱۵ میلیون متر مکعبی تنها ۵ میلیون مترمکعب در آن موجود است و حجم آب در مخزن ۵۰۰ میلیون متر مکعبی تالوار نیز ۱۱۳ میلیون متر مکعب است.
- لطفا درباره درصد پرشدگی سدهای استان و دغدغه‌هایی که درباره تامین آب شرب از سدها وجود دارد توضیح ارائه دهید؟
در حال حاضر درصد پرشدگی سد تهم ۲۴ درصد، سد گلابر۴۳ درصد، سد کینه‌ورس ۳۲ درصد و سد تالوار نیز ۲۳ درصد است که نسبت به سال گذشته همه سدها بارندگی‌ها کاهش داشته‌اند.
در چند سال اخیر با توجه به کمبود بارش‌ها و تامین آب بخش قابل توجهی از آب شرب شهر زنجان از سد تهم، سیاست‌های انقباضی در دستور کار قرار دارد، به طوری که سال گذشته تنها توانستیم ۱۰ میلیون متر مکعب آب به شهر زنجان بدهیم.
وضعیت سد کینه‌ورس بسیار برای ما نگران‌کننده است زیرا حجم مخزن این سد ۵ میلیون متر مکعب است در حالی که ۶ میلیون مترمکعب صرفاً برای تامین بخشی از آب شرب شهرستان های ابهر و خرمدره در نظر گرفته شده است و لذا باید برای آینده تدبیری برای این سد داشته باشیم.
برای وضعیت دو سد تهم و کینه‌ورس با توجه به زمان‌بندی و پیش‌بینی‌هایی که برای این روزها داشتیم با همراهی شرکت آب و فاضلاب تدابیری اندیشیده شده که در همین راستا همه ساله برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تعریف می‌شود، لذا از لحاظ تامین آب همشهریان عزیز نگرانی جدی برای تابستان پیش رو وجود ندارد.
مردم از ما آب می‌خواهند و ما موظف به تامین آب مورد نیاز آنان هستیم؛ درست است که تولید آب نمی‌توانیم انجام دهیم، اما تامین آب را باید چه از طریق آب‌های زیرزمینی و چه آب‌های سطحی انجام دهیم و با توجه به اینکه آب‌های زیرزمینی یک منابع استراتژیک برای هر کشور و استانی محسوب می‌شود، به دنبال این هستیم که از منابع آب‌های سطحی بهره‌مند شویم.
- از سدهای نیمه‌تمام استان زنجان چه خبر؟
سدهایی از جمله بلوبین، مراش و مشمپا در استان زنجان در دست احداث است که پیشرفت فیزیکی سد بلوبین حدود ۸۵ درصد است و عملیات اجرای پروژه به سرعت پیش می‌رود و به محض تامین اعتبارات لازم امسال این سد افتتاح می‌شود.
یکی از شهرهای استان که با چالش آبی دست و پنجه نرم می‌کرد شهر دندی بود که چاه‌های آن توان آبدهی نداشتند، برای حل این مشکل سد ایالو و خط آبرسانی از این سد به شهر دندی به طول ۱۵ کیلومتر، در سال گذشته به اتمام رسید و در بازه زمانی که چاه‌ها توان آبدهی نداشته باشند آبرسانی از سد به مخزن شهر دندی انجام خواهد گرفت.
سد مراش نیز یکی از پروژه‌های بزرگ و از طرح‌های اولویت‌دار برای استان و وزارت نیرو است که با توجه به میزان عملیات خاکی این پروژه در استان به طور جد پیگیر اتمام این سد هستیم و این سد نیز در سالجاری مشروط بر تامین اعتبار لازم آبگیری خواهد شد.
درباره آخرین وضعیت سد مشمپا نیز باید گفت که این سد به دلیل یک سری از موضوعات به مشکل برخورده بود که با پیگیری‌های استان و وزارت نیرو و دستور مستقیم رئیس جمهور فقید، شهید آیت‌اله رئیسی در سفر دیماه سال گذشته به زنجان، این مشکلات حل شده و در حال حاضر بحث موافقت‌نامه و تامین اعتبار این طرح در حال پیگیری است و در مرحله نهایی قرار دارد و تمام تلاش ما این است که امسال بعد از چندین سال توقف ادامه عملیات اجرایی این سد شروع شود.
از آنجایی که وضعیت ذخایر آبی در سد تهم و سد کینه‌ورس مطلوب نیست سد مشمپا برای تامین آب استان یک سد مهم و حیاتی به شمار می‌رود و اگر بتوانیم سد مشمپا را به مرحله بهره‌برداری برسانیم برای تامین آب شهر زنجان و روستاهای اطراف و در مواقع ضرورت تامین آب شهرهای ابهر و خرمدره نیز می‌توانیم از این سد بهره‌مند شویم.
از سد تالوار به خدابنده یک خط انتقال آب به طول ۱۶۱ کیلو متر طراحی شده است که آب شرب پنج و ۱۳۴ روستای شهرستان خدابنده را تامین خواهد کرد و در صورت انجام مطالعات اولیه و به مدار اجرایی رسیدن سد زرین‌رود می‌توان آب شهر سجاس و روستاهای باقیمانده را تامین کرد.
با وجود منابع آبی که داریم، همچنین با وجود سد میرزاخانلوی ۲ که افتتاح شده و تنها برای آب شرب هدف‌گذاری شده است کارهای مطالعاتی برای اخذ مجوز ماده ۲۳ خط انتقال آب شرب برای تامین آب شرب چورزق آب بر و ۳۵ روستای این دو شهر در حال انجام است.
- از آخرین وضعیت رودخانه قزل‌اوزون که حیات کشاورزی در طارم به این رودخانه بستگی دارد توضیح دهید؟
بعضی از رودخانه‌ها در استان دائمی و برخی نیز فصلی هستند که رودخانه قزل‌اوزن جزو رودخانه‌های دائمی استان به شمار می‌رود که دبی آب در فصول مختلف در این رودخانه متغیر است و در حال حاضر نیز به واسطه بارش‌ها، آب خوبی در رودخانه ساری و جاری بوده و کشاورزان برداشت‌های لازم را دارند.
با آغاز فصل کشاورزی و حق آبه‌ها و همچنین برداشت‌هایی که در بالا دست انجام می‌شود رفته رفته این آب کمتر می‌شود و به همین علت است که در طارم در ایامی از سال در تامین آب مشکل داریم و مجبور می‌شویم از سد آیدوغموش تبریز آب خریداری کنیم.
- با توجه به کاهش حجم آب سد تهم وجود باغچه‌ها و باغ شهرها در این منطقه یک زنگ خطر جدی است برای این موضوع چه تدبیری اندیشیده‌اید؟
سال گذشته حجم زیادی از بناهایی که در باغ شهرها در اطراف سد تهم ساخته شده بود را با همکاری ارگان‌های مرتبط قلع و قمع کردیم و در کل مخالف ساخت این قبیل باغ‌ها هستیم اما نکته حائز اهمیت این است که در کل از سد تهم به این خانه‌باغ‌ها آب نمی‌دهیم، هر چند ممکن است برخی از سرشاخه‌ها استفاده کنند.
- کشت محصولات پر آب طلب مانند هندوانه چند سالی است که به یکی از دغدغه‌های جدی در زمینه حفاظت از منابع آب تبدیل شده است نظرتان را در این باره بفرمایید؟
در حال حاضر کاشت برخی از محصولات کشاورزی و همچنین روش کشاورزی حال حاضر در واقع هدر رفت منابع است که برای پیشگیری از این موضوع نیز باید یک برنامه خوب و منسجم برای الگوی کشت در وزارت جهادکشاورزی وجود داشته باشد و اعتبار خاصی برای جهاد کشاورزی در این زمینه تعریف شود.
- از آخرین وضعیت دشت‌های استان چه خبر؟
در استان زنجان از هفت دشت وضعیت آب در ۵ دشت استان بحرانی است که در این میان وضعیت آب در دشت ابهر و خرم دره واقعاً نگران‌کننده است، به طوری که در دشت ابهر و خرمدره سالانه ما ۱.۴ الی ۱.۶ شاهد افت آب‌های زیرزمینی هستیم که این موضوع یک هشدار جدی است.
در راستای مقابله با چالش آبی موجود در دشت ابهر و خرمدره و شرق زنجان یکی از تمهیدات این است که در مقابل استقرار صنایع آب‌بر مانند صنایع فولادی در این‌دشت به شدت ایستاده‌ایم و اجازه استقرار صنایع جدید با نیاز آبی بالا را نمی‌دهیم تا علاوه بر توسعه متوازنی که اتفاق می‌افتد سفره‌های زیرزمینی این منطقه نیز نفسی تازه کنند.
در راستای مقابله با بحران آب در دشت ابهر و خرمدره و همچنین شرق زنجام اکثر چاه‌های غیر مجاز پر شده است تا جایی که به جرات می‌توان بگوییم در دشت‌های بحران زده چاه آب غیرمجاز نداریم و امسال نیز این روند با جدیت ادامه خواهد داشت.
در راستای مدیریت توامان آب و برق و در سایه اهتمام جدی که برای مبارزه با کم آبی در استان وجود دارد در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۱۹ حلقه چاه غیرمجاز پر شده است که نتیجه این اقدام صرفه‌جویی در ۱۸ میلیون متر مکعب حجم آب زیرزمینی در سال است؛ همچنین در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۹۷ دستگاه کنتور هوشمند برای چاه‌های کشاورزی نصب شد که در این زمینه نیز شاهد افزایش نصب کنتورها بودیم.
- سخن پایانی
سخن پایانی اینکه اتفاقات خوبی در حوزه منابع آب زیر زمینی در حال وقوع است اما برای حفاظت بیشتر از منابع آب‌های زیرزمینی ماده ۴۵ باید تقویت شود و قوانینی که در زمینه چاه‌های غیرمجاز وجود دارد باید محکم و بازدارنده باشد.
نکته حائز اهمیت اینکه همه ما می‌دانیم و بارها تکرار می‌کنیم که آب مایع حیات است اما هنوز ارزش ذاتی آب، روش مصرف و همچنین روش مدیریت آب را نمی‌دانیم.
انتهای پیام