در مجموع بیش از ۶۰۰ گونه عامل خسارت‌زا شامل انواع حشرات و کنه‌ها، قارچ‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها، نماتدها و علف‌های هرز و سایر جانوران زیان آور به محصولات کشاورزی خسارت می‌زنند که تعداد ۸۰ گونه از آن‌ها از روی محصولات گلخانه‌ای گزارش شده است.
در حال حاضر روش غالب برای کنترل آفات گلخانه‌ای، استفاده از ۶۴ آفت‌کش شیمیایی است. بر اساس آمار غیررسمی متوسط مصرف سالیانه آفت کش‌ها در کشورمان، بیش از ۲۰ هزار تن شامل انواع حشره‌کش، کنه‌کش، قارچ‌کش، علف‌کش، حلزون‌کش و نماتدکش است. در سال‌های اخیر، برای کاهش اثرات سو مصرف آفت کش‌ها سایر راه کارهای کنترل آفات بسیار مورد توجه قرار گرفته که یکی از این موارد کنترل بیولوژیک است. کنترل بیولوژیک به عنوان راهکار قابل قبول و جایگزین مناسب کنترل شیمیایی و سایر روش‌های سنتی در دنیا مطرح است.
ارائه بسته حمایتی برای تولید مواد بیولوژیک فقط برای ۲۵۳۳ هکتار در اراضی کشاورزی
محمد رضایی مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به موضوع استفاده حداقلی از سموم شیمیایی و جایگزین کردن آن با کشاورزی پایدار و تولید غذای سالم اظهار کرد: روش‌های شیمیایی و غیرشیمیایی برای مبارزه با آفات گیاهی وجود دارد که در روش‌های غیرشیمیایی می‌توان به شیوه‌های مبارزه مکانیکی و استفاده از عوامل مفید طبیعت اشاره کرد.
وی با بیان اینکه عوامل مفید طبیعت نیز به گروه‌های ماکرو و میکرو تقسیم می‌شوند، گفت: ماکرو شامل حشرات مفیدی است که در طبیعت وجود دارد و سازمان حفظ نباتات نیز سالانه لیست سموم پرخطر را حذف می‌کند و به سمت سموم کم خطرتر روی می‌آورد.
وی افزود: در کنار آن یک سری بسته‌های حمایتی به عنوان متولی تولید مواد بیولوژیک یا سالم دارد که در قالب هزینه‌های مبارزات بیولوژیکی در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد بطوریکه در سال گذشته در این استان برای ۱۰۰۰ هکتار مزرعه گوجه فرنگی، ۳۰ هکتار باغ سیب درختی و سه هکتار گلخانه این اعتبارات را پرداخت کرد و برای امسال نیز علاوه بر ارقام مذکور، برای ۱۵۰۰ هکتار مرزعه پنبه آن را پرداخت می‌کند.
استقبال اندک کشاورزان برای مبارزات بیولوژیک
رضایی ادامه داد: اما استقبال کشاورزان برای مبارزه‌های بیولوژیک کمتر است چراکه روش‌های شیمیایی قاطع تر، سریع تر و ارزانتر است. سم اثر خود را بعد از گذشت یکی دو ساعت نشان می‌دهد اما مبارزه‌های بیولوژیک زمان برتر است.
وی خاطرنشان کرد: متاسفانه سبد حمایتی برای تولید محصولات بیولوژیک وجود ندارد و هیچ تفاوت قیمتی میان تولید گوجه فرنگی که با روش‌های بیولوژیک تولید شده تا گوجه فرنگی که تحت سم تولید شده وجود ندارد و تا زمانیکه این موضوع حل و فصل نشود برای عوامل مفید به جایی نخواهیم رسید.
وی تاکید کرد: از سوی دیگر مبارزه‌های بیولوژیک هیچ موقع جامعیت ندارند یعنی برای همه محصولات و آفت‌ها مبارزه‌های بیولوژیک پاسخ نمی‌دهد. علاوه بر آن میزان سمی که برای تولید محصولات کشاورزی در این استان تولید می‌شود نسبت به میانگین کشوری کمتر است.
ظرفیت بالای استان در تولید محصول پاک و سالم
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: خراسان شمالی پتانسیل تولید محصول کشاورزی ارگانیک را ندارد چراکه برای تولید این محصول نباید هیچ سم و کودی استفاده شود اما ظرفیت تولید محصول پاک و سالم در این استان بسیار زیادی است چراکه میانگین سم استفاده شده کمتر از میانگین کشوری است.
به گفته وی میزان سم استفاده شده در این استان تا ۳۰۰ گرم در ۵۰۰ هکتار است که البته این میزان به شرایط سال بستگی دارد و میانگین کشوری تا ۷۰۰ گرم در هکتار نیز می‌رسد.
وی با تاکید بر اینکه میزان سم پاشی به مقدار طغیان آفت در مزارع و باغ‌ها بستگی دارد، گفت: به طور حتم میزان سموم کشاورزی در سال زراعی جاری به دلیل شرایط آب و هوایی و طغیان بیماری‌های برگی همچون زنگ زرد و ... افزایش می‌یابد.
بیشترین مصرف سم کشاورزی در مزارع گندم و جوی استان
مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: بیشترین میزان مصرف سم کشاورزی در این استان در مزارع گندم و جو است چراکه سطح بیشتری را به خود اختصاص داده است اما با این وجود میزان سمی که در این مزارع استفاده می شود نسبت به میانگین کشوری کمتر است و از سوی دیگر در تولید محصول پاک و سالم نبود باقیمانده سموم در محصول است که از آخرین باری که در مزرعه سمپاشی می شود تا زمانیکه محصول به مرحله برداشت می رسد، برداشت می شود، در سیلوها ذخیره سازی و سپس آرد می‌شود بیش از یک ماه می‌گذرد که تا آن زمان هیچ اثری از آخرین سم در محصول باقی نمانده است.
بیشترین دغدغه وجود باقیمانده سموم در گوجه فرنگی، خیار و سبزیجات
وی خاطرنشان کرد: اما بیشترین دغدغه ما در این استان برای محصولاتی است که تازه خوری می‌شود. سبزی جات، گوجه فرنگی و خیار. سبزیجات که در خراسان شمالی سطح زیر کشتی ندارد اما گوجه فرنگی و خیار کشت می‌شود و هر دو سه روز امر چیدن نیز از مزارع انجام می‌شود.
وی تاکید کرد: حتی برای محصول سیب زمینی و پیاز نیز هیچ نگرانی وجود ندارد چراکه از آخرین باری که در مزارع سمپاشی انجام شده تا زمان برداشت محصول یک ماه می‌گذرد و سمی در محصول باقی نمانده است. حتی در این استان نگرانی از بابت محصولات گلخانه ای وجود ندارد چراکه گلخانه‌های استان نوپا بوده و آلوده به آفت نیستند.
نبود انگیزه برای تولید عوامل مفید مبارزه در طبیعت
وی خاطرنشان کرد: اما در این میان هیچ انگیزه‌ای برای کشاورز برای تولید محصول پاک و سالم به علت نبود سبد حمایتی و در تولیدکننده تولید عوامل مفید در طبیعت نیز به علت نبود توجیه اقتصادی وجود ندارد.
رضایی گفت: تولید کننده عوامل مفید زمانی موفق خواهد بود که کشاورز برای خرید حشرات مفید و ... سراغ وی برود. همچنین طی امسال نامه ای ارسال شده که به علت نامناسب بودن وضعیت اعتباری امکان دارد اعتباری که امسال برای تولید محصول بیولوژیک هزینه می‌شد، حذف شود که در این صورت آن چراغ نیم سو نیز خاموش می‌شود.
دستیابی به دانش فنی بالغ بر ۱۰ عامل شکارگر
سید حسن ملکشی عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی نیز در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: یکی از روش‌های مبارزه با آفات گیاهی، شیوه کنترل یبولوژیک است که این روش از تمامی روش‌ها برای سلامت محیط زیست و انسان سالم‌تر است و در این روش از موجود زنده علیه موجودی زنده که خسارت می‌زند، استفاده می‌شود.
وی گفت: کشورهای توسعه یافته خیلی وقت پیش از روش‌های بیولوژیک برای مبارزه به خصوص در گلخانه‌ها استفاده می‌کردند و قدمت آن در کشور ایران نیز به حدود ۳۰ سال گذشته برمی‌گردد و شیوه کنترل با آفات در ابتدا با کرم ساقه خوار برنج توسط زنبور تریکوگراما آغاز شد که در برهه‌ای از زمان مشکلاتی به وجود آمد و سطح مبارزات کاهش یافت اما دوباره طی انجام برنامه‌ای این امر در سطح ۵۰۰۰ هکتار احیا شد.
وی افزود: بعد از مدتی محقق‌ها متوجه شدند که شیوه مدیریت بیولوژیک در فضای باز به خوبی پاسخ نمی‌دهد و مبارزه‌ها را به داخل گلخانه‌ها که می‌توان شرایط آن را توسط خود انسان کنترل کرد، برد و از ۱۰ سال پیش این شیوه مبارزه در گلخانه‌های کشور رواج یافت.
ملکشی ادامه داد: با تلاش محققان در موسسه تحقیقات گیاه پزشکی موفق شدیم تاکنون دانش فنی بالغ بر ۱۰ عامل شکارگر را به دست آوریم که هر شکارگر با یک یا دو آفت خاص محصولات گلخانه‌ای و فضای باز مبارزه می‌کند و سپس دانش فنی به دست آمده را در اختیار شرکت‌های خصوصی قرار داده‌ایم.
وی با تاکید بر اینکه جایگاه کنترل بیولوژیک در گلخانه‌ها است، تصریح کرد: علاوه بر آن با چند شرکت بزرگ که خود آن‌ها نیز دارای گلخانه هستند وارد عرصه شده‌ایم و دانش فنی به دست آمده را در اختیار آن‌ها قرار داده‌ایم و این گلخانه داران در کناز تولید محصول، عوامل کنترل بیولوژیک را نیز تولید و از دشمنان طبیعی برای مبارزه استفاده می‌کنند.
نیاز تولیدکنندگان به حمایت برای خرید مواد اولیه جهت تولید شکارگرها
وی در ارتباط با دغدغه‌های تولیدکنندگان شکارگرهای آفات بیان کرد: در کشور ما قیمت محصولی که حاصل کنترل بیولوژیک است با محصولی که سه تا چهار مرتبه سم خورده هیچ تفاوتی وجود ندارد. از سوی دیگر دولت باید از تولیدکنندگان کنترل بیولوژیک برای خرید مواردی همچون مواد اولیه جهت تولید شکارگرها حمایت کند.
عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی توضیح داد: به عنوان مثال یکی از مواد اولیه تولید شکارگرها آرد و جو است اما این دو محصول طی چند سال اخیر قیمت آن بسیار افزایش یافته و از سوی دیگر به راحتی در دسترس نیستند و این مشکل سبب شده تا کم کم تعداد این تولیدکنندگان کاهش یابد.
وی بیان کرد: این دشمنان طبیعی از آنجایی که موجوداتی زنده هستند بنابراین برای استفاده آن‌ها در مزارع و باغات نیاز به تخصص و تبحر کشاورزان دارد و از آنجاییکه بسیاری از کشاورزان ما سنتی هستند با این شیوه‌ها آشنایی ندارند و یا اینکه زمان زیادی می‌برد تا آن‌ها با این دشمنان طبیعی آشنا شوند.
زمینه صادرات محصولات ارگانیک فراهم شود
دکتر جلیل علوی رییس مرکز تحقیقات کشاورزی، آموزش و منابع طبیعی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، بیان کرد: محیط زراعت و یا باغ یک اکوسیستم است بنابراین در آنجا آفاتی وجود دارند و این آفات دشمنان طبیعی نیز دارند که می‌توان با استفاده از آن‌ها، این آفات را از بین برد.
وی افزود: اخیرا یک شرکت دانش بنیان در شهرستان شیروان مشغول فعالیت دشمنان طبیعی آفات هستند و به یافته های خوبی نیز دست یافته‌اند.
وی ادامه داد: برای اینکه کنترل بیولوژیک و تولید محصولات ارگانیک رواج یابد، باید تفاوت قیمت میان این محصول با سایر محصولات ایجاد و زمینه صادرات آن نیز فراهم شود.
انتهای پیام