اهالی روستای «صیقل کومه» از تاریخچه بنای مذهبی روستایشان بی‌خبرند. فقط می‌گویند بقعه نِهزُم از زمان‌های بسیار قدیم اینجا بوده است. مردم غرب گیلان به مدفن بزرگان یا امامزادگان «بُقعَه» می‌گویند و مردم شرق گیلان به آن «آستونه» می‌گویند. وقتی از میدانگاه کوچک روستای صیقل کومه واقع در شهرستان شفت به سمت راست رودخانه می‌روید، درختان آزاد تنومند حاشیه رود، راهنمای شما برای رسیدن به یک بنای مذهبی است. در گیلان در جوار گورستان‌ها و بقعه‌های مورد احترام، درختان آزاد می‌کاشتند و چون قطع این درخت را ناپسند می‌دانستند، درختان سالیان دراز عمر می‌کردند و تنومند می‌شدند. در انتهای جاده خاکی، مسجد روستا در بخشی از گورستان ساخته شده و پشت مسجد، ساختمان بقعه، روایتگر معماری بومی بناهای مذهبی در گیلان است که دیگر کمتر می توان یافت.

بنای تاریخی بقعه نهزم از زمان قاجار در این روستا به جامانده است و اگر ۲۰ سال پیش در فهرست آثار ملی ثبت نشده بود، اکنون به جای یک بنای زیبای دوره قاجار با معماری بومی، شاهد نوسازی این بنای مذهبی شبیه دیگر بناهای جدید بودیم. نزدیک بقعه، تابلویی حاوی تصویر ساختمان و نام متوفی در بقعه قرار دارد و در پایان نام اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان شفت، خود نشانگر این است که متولی این بنای مذهبی کدام اداره است.

بنای بقعه به صورت قرینه و بر یک کرسی چینی بلند ساخته شده است. دو درب ورودی در اضلاع شرق و غرب با چند پله، به ورودی بنا می‌رسد. بنای این بقعه، همچون عمارت‌های اعیانی، دارای ایوان کشیده و بلندی است که درهای متعدد و دو لنگه چوبی دارد. این درها که رو به سمت جنوب است، چندین کارکرد داشت. بازشوهای متعدد هم موجب جابجایی هوا به داخل ساختمان و کاهش رطوبت می‌شد و هم از نور خورشید برای روشنایی بنا استفاده می‌شد. ساختمان بقعه، در سایه سار درختان تنومند آزاد و درست در وسط گورستان قرار گرفته است. وقتی درهای ایوان را باز می‌کنم، نسیم ملایم اردیبهشت وارد بنا می‌شود.

بنای بقعه در اصل دو طبقه بوده و این از معدود بناهایی است که معماری عجیبی داشته و اتاق‌هایی در طبقه دوم و چهار طرف آرامگاه اصلی ساخته‌اند. این اتاق‌ها با دو راه پله (راه‌پله‌هایی از حیاط و راه‌پله‌هایی از ایوان) به فضای اصلی می‌رسد.

کف و سقف بنا چوبی است. سقف بنا ۳ پشته است و با چوب‌های بلند تراش خورده موسوم به «شیرسر» تزئین شده است. درب و پنجره‌های اتاق‌های طرفین از سمت حیاط چوبی و تزئین شده است. درب دو اتاق کنده شده و می‌توان از این بخش وارد طبقه دوم شد. نور کم جان گوشی همراه، راه پله‌های آجری و باریک را روشن می‌کند و من وارد اتاقی می‌شوم که پر از سفال‌های شکسته و زباله است. معلوم می‌شود سقف در گذشته سفال پوش بوده و متاسفانه با حذف سفال‌ها، اکنون حلبِ بام، پوشیده از خزه شده است.

در انتهای اتاقک طبقه دوم ضلع غربی، راه پله دیگری است که به سمت لوجنک بام می‌رود. لوجنک یا دریچه روبه بام، بقدری بزرگ است که همانند یک اتاق کوچک و یا کلاه فرنگی به نظر می‌آید.

درب‌های چوبی آرامگاه و ورودی ایوان، بر ستونی استوار است. چند بار درب چوبی را باز و بسته می‌کنم و می‌بینم برخلاف ضرب المثل رایج، اینجا در همیشه روی یک پاشنه می‌چرخد و شرایط این ساختمان تغییر نکرده است.

 فضای داخلی آرامگاه با گچ، سفید پوشیده شده و در چهار ضلع، ستون‌های افقی چوبی، سقف بنا و اتاق‌های طبقه دوم را استوار نگه داشته است. ضریح مشبک و فلزی قرار گرفته بر مزار، انگار وصله ناجور بر یک بنای میراثی است و وقتی نزدیک‌تر می‌روم و شبکه های فلزی را بدست می‌گیرم، تازه متوجه می‌شوم نگین این بنای زیبا، پشت این حصارهای فلزی است.

بر روی سنگ قبر، صندوق چوبی قرار گرفته که با شمسه‌های زیبایش هنر دست نجاران گیلانی را نشان می‌دهد. افسوس که نمی توان شبکه‌های چوبی را در میان گرفت و بر هنراستادکاران این مرز و بوم تحسین گفت.

بر روی دیوارگچی آرامگاه، تصویر نقاشی شده پیرمردی را می‌بینم که پایین آن نوشته شده: «مرحوم محمد علی عبادتگر، متولی بقعه که در تاریخ نهم آذرماه ۱۳۵۲ خورشیدی به رحمت ایزدی پیوسته است». یکی از اهالی می‌گوید: پس از مرحوم عبادتگر، دخترش حلمیه عبادتگر متولی بقعه می‌شود. او ۱۰سال پیش فوت کرد و تا زمانی که زنده بود، فضای بقعه را تمیز نگه می‌داشت و برای حفاظت از ساختمان بقعه اجازه نداد گازکشی شود.

بر اساس پرونده ثبتی این بنای تاریخی، بقعه میراثی نهزم در تاریخ ۱۴مرداد ۱۳۸۲به شماره ۹۴۰۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. در پرونده ثبتی آمده که این بقعه با معماری بومی گیلان در دوره قاجار ساخته شده است و مدفن دو تن از پرهیزکاران زمان خود به نام های «آقا سید احمد» و «آقا سید ابوالقاسم » است. این دو فرد در ترویج دین اسلام در منطقه شفت نقش بسزایی داشتند و به همین دلیل برای اهالی مورد احترام بوده‌اند.

در این پرونده، درباره ویژگی‌های معماری این بنا نوشته شده است: بقعه بنایی است کرسی بلند که از آجر ساخته شده و دو طبقه بنظر می‌رسد. از خارج مستطیل شکل به ابعاد ۱۱متر و ۶سانت در ۱۲متر و ۹سانتی متر و از داخل (صحن بقعه) دارای فضایی هشت ضلعی است و ایوانی در ضلع شرقی آن و دو اتاق کوچک که ورود به آنها از داخل همین ایوان مسیر است در شمال و جنوب گوشه شرق صحن بقعه ساخته شده، ضریح چوبی و گره چینی شده بقعه پنجره‌های چوبی نما و نقوش بر روی آنها و همچنین شیر سرهای دامنه اطراف از ویژگی‌های ممتاز این بنا است.

انتهای پیام