اینجا با طراوت صدای باران نفس‌های به شماره افتاده تالاب‌ها دوباره جان می‌گیرد و نبض زندگی را دوباره با هم همخوانی می‌کنند.
اینجا زندگی با صدای سمفونی باران جاری است، احوال تالاب را باید از باران پرسید، خورشید به روی غوغای طبیعت لبخند می‌زند، آسمان لباس آبی خود را به ترنم تپش‌های خاتون بهار آذین می‌کند تا به یافتن هوای طراوت، ژاله ژاله گل‌بوسه‌های باران را همچنان به دستان زمین هدیه آرد.
تالاب‌ها این تکه‌های بهشتی روی زمین خدا، به‌عنوان یکی از اکوسیستم‌های فعال و حیاتی بر روی زمین نقش بسزایی در بقای زندگی و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کنند و در این رابطه تقریباً ۶ درصد مساحت کره زمین را تشکیل می‌دهند و انواع گونه‌های مختلف گیاهان، حشره‌ها، دوزیستان، خزندگان، پرندگان، ماهی‌ها و پستانداران می‌توانند بخشی از اکوسیستم تالاب‌ها باشند.
همدان نیز از جمله استان‌هایی است که تالاب‌های مختلفی اعم از طبیعی و مصنوعی در خود جای داده است و هر یک از تالاب‌ها به فراخور شرایط خود دارای گردشگران مختلفی هستند اما اینکه آیا شرایط بارش‌های اخیر تأثیری بر حال ناخوش کم‌آبی این تالاب‌ها داشته است؟ و آیا اینکه این احوال و حال خوب تالاب‌ها به خاطر بارش‌های اخیر موقت خواهد بود یا پایداری آن ادامه خواهد داشت؟ را از مسئولان ذیربط جویا می‌شویم.
وجود ۲۳ تالاب طبیعی و مصنوعی در استان همدان
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: استان همدان دارای ۲۳ تالاب طبیعی و مصنوعی است که از این تعداد، آق‌گل ملایر، چم‌شور و پیرسلمان اسدآباد به عنوان تالاب‌های طبیعی شناخته می‌شوند.
مهدی صفی‌خانی در رابطه با وضعیت تالاب‌های استان همدان با توجه به بارش خوب اخیر امسال اظهار کرد: به طور قطع زمانی می‌توانیم در رابطه با حال خوب تالاب‌ها صحبت کنیم که همه شرایط برای پایداری آن اکوسیستم فراهم باشد، اینکه بخواهیم از وضعیت یک اکوسیستم که به صورت موقت اتفاق افتاده صحبت کنیم، به طور قطع نمی‌تواند همه چیز را تغییر دهد و عوض کند.
وی خاطرنشان کرد: طبیعتاً تالاب‌ها با توجه به حساسیت و شکنندگی بیشتری که در این مقوله دارند، باید با حساسیت بیشتری در رابطه با آن صحبت کنیم؛ زمانی می‌توانیم بگوییم که یک تالاب احیاء شده که با اقدامات روتین و تلاش مستمر معمولی بتوان زنده بودن و حیات اکوسیستمی آن را به چشم دید.
صفی‌خانی ادامه داد: زیستگاهی که حیات و ممات آن به طور مستمر وابسته به شرایط متفاوت بیرونی است، چندان نمی‌توان در رابطه با شرایط خوب آن صحبت کرد.
اکوسیستم تالابی استان همدان شرایط نسبتاً مناسب‌تر از سنوات گذشته دارد
وی با اشاره به وضعیت تالاب‌های سطح استان و آنچه در سال‌جاری با توجه به بارش‌های اخیر اتفاق افتاده است، تصریح کرد: به هر ترتیب با توجه به بارش‌های اخیر طبیعتاً اکوسیستم تالابی شرایط نسبتاً مناسب‌تر از سنوات گذشته که خشک بود را دارد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان بیان کرد: در حال حاضر تالاب پیرسلمان شهرستان اسدآباد شرایط خوبی داشته و زنده است و مشکل خاصی ندارد چراکه مهمترین مقوله آن که نیاز آبی است، وابسته به بستر خود تالاب است و چشمه‌های تالاب جوشان هستند و مشکل خاصی نیست.
وی بیان کرد: اگر برداشت‌های آبی که در چاه‌های اطراف تالاب پیرسلمان اتفاق می‌افتد، در حد معمول باشد معمولاً در کل سال این تالاب مشکلی نداشته و دارای آب است.
تالاب چم‌شور همچنان حال خوبی ندارد
صفی‌خانی با اشاره به تالاب چم‌شور اسدآباد هم تصریح کرد: تالاب چم‌شور همچنان شرایط خوبی ندارد و طی بازدیدهای اخیری که از این تالاب داشتیم، هنوز در این تالاب آبگیری اتفاق نیفتاده است.
وی همچنین با اشاره به تالاب طبیعی آق‌گل ملایر ادامه داد: تالاب آق‌گل ملایر با توجه به بارش‌هایی که در سطح خود تالاب اتفاق افتاده و آورده‌ای که در سیلاب‌های مقطعی بارش‌های بعد از ایام نوروز به ویژه از سمت علوی و اسلام‌آباد برای آن داشته، تاحدودی بستر آن آب‌دار بوده و آبگیری در آن رخ داده است.
تالاب آق‌گل با گرم شدن هوا رو به خشکی خواهد رفت
وی گفت: می‌توانیم این نوید را بدهیم که بارش‌ها باعث شده بستر تالاب آق‌گل تاحدودی دارای رطوبت باشد هر چند که این رطوبت‌ها دوام نداشته و با گرم شدن هوا رو به خشکی خواهد رفت اما باز هم به واسطه مرطوب بودن بستر تالاب، از بروز ریزگرد و ایجاد شرایط جوی نامساعد برای گسترش ریزگردها تا حدود بسیاری کنترل و از این موضوع جلوگیری می‌کند.
صفی‌خانی تصریح کرد: به واسطه اینکه در فصل مهاجرت پرندگان از سمت شمال به جنوب که تقریباً در فصل پاییز انجام می‌شود، تالاب‌ها آبگیری نشد و برای همین شاهد حضور تعداد زیاد پرندگان مهاجر نیستیم و اگر بخواهیم پرنده زیادی در منطقه ببینیم که زمستان‌گذرانی و جوجه‌آوری داشته باشند، طبیعتاً باید در فصل پاییز این آبگیری اتفاق بیفتد تا پرنده مهاجر آنجا را به عنوان زیستگاه خود انتخاب کند و این امر در فصل پاییز انجام نگرفت.
وی اضافه کرد: هر چند در حال حاضر هم برخی پرندگان به صورت اتفاقی از آن مسیر در حال عبور هستند و مهاجرت‌های برعکس را انجام می‌دهند و ممکن است تا مدتی که تالاب آب دارد آنجا بمانند اما آن جوجه‌آوری و زمستان‌گذرانی را که باید اتفاق می‌افتاد به واسطه اینکه در زمستان در تالاب آب نداشتیم شاهد نیستیم.
صفی‌خانی اظهار کرد: در هر حال نمی‌توانیم از این شرایط ناراضی باشیم و باید شکرگزار و برای سال آینده امیدوار بود که با توجه به بارش‌های خوب امسال، همین اتفاق دوباره تکرار شود تا بتوانیم شرایط بهتری را داشته و شاهد حضور گونه‌های جانوری بیشتری هم باشیم.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع‌زیستی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان گفت: به هر ترتیب با توجه به بارش‌های اخیر طبیعتاً اکوسیستم تالابی شرایط نسبتاً مناسب‌تر از سنوات گذشته که خشک بود را دارد.
وی در ادامه با اشاره به تالاب‌های مصنوعی سطح استان نیز گفت: آبشینه جزو تالاب‌هایی است که کارکرد تالابی عمدتاً به خود گرفته‌اند اما ماهیت سد دارند به ویژه سدهایی که کاربری آنها آب شرب است، مقداری وابستگی تام به شرایط استفاده از آب آن سد و شرایط آنجا دارد.
اکوسیستم تالاب‌های مصنوعی استان همدان برقرار است
صفی‌خانی تصریح کرد: طبیعتاً آبشینه به واسطه اینکه در ماه‌های گذشته هم آب داشته و زنده بوده، بحث اکوسیستم آن برقرار است و این امر درباره تالاب شیرین‌سو هم صدق می‌کند چراکه تالاب‌های مصنوعی و دست‌ساز کاربری آنها عمدتاً چیز دیگری است.
وجود سه تالاب طبیعی در استان همدان
وی با بیان اینکه تالاب شیرین‌سو طی بازدیدهای اخیر انجام شده وضعیت خوبی دارد و وضعیت گونه‌های پرندگان در حال زیست آن نیز خوب است، افزود: در سطح استان همدان ۲۳ تالاب و آب‌بند و سد و امثال آن وجود دارد که از این تعداد تنها سه تالاب پیرسلمان، چم‌شور و آق‌گل طبیعی هستند.
رئیس اداره نظارت بر تنوع‌زیستی و امور حیات‌وحش اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان هم در رابطه با تأثیرگذاری خشکسالی‌های اخیر بر گونه‌های جانوری تالاب‌های سطح استان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: مطالعه جدیدی در رابطه با آمار فعلی گونه‌های جانوری تالاب‌های موجود سطح استان نداشته‌ایم اما به طور قطع کم‌آبی و خشکسالی‌های اخیر روی گونه‌های جانوری تالاب‌های سطح استان تأثیرگذار بوده و حداقل بحث پراکنش آنها را محدود کرده است.
انقراض محلی برخی گونه‌های جانوری تالاب‌های استان به علت خشکسالی و کم‌آبی
علیرضا محمدی افزود: از قبل ممکن است در برخی تالاب‌های سطح استان بعضی گونه‌های جانوری زیست داشته‌اند که حالا به علت کم‌آبی این گونه‌های جانوری در برخی از تالاب‌ها انقراض محلی پیدا کرده‌اند اما آماری تفکیکی جدید از آن نداریم.
وی با اشاره به زیست برخی از پرندگان، پستانداران و خزندگان در برخی از تالاب‌های سطح استان همدان گفت: سنجاب زمینی از جمله گونه‌های جانوری بوده که به تالاب شیرین‌سو کبودراهنگ وابستگی دارد و هم‌اکنون نیز این گونه در این تالاب مصنوعی زیست می‌کند ضمن اینکه در استان همدان، کبودراهنگ به عنوان زیستگاه اصلی سنجاب زمینی به شمار می‌رود.
محمدی در ادامه با بیان اینکه لک‌لک‌ها و فلامینگوها به عنوان پرندگان مهاجر سالانه در صورت شرایط مساعد زیستگاهی تالاب‌های استان به این مناطق می‌آیند و حتی جوجه‌آوری می‌کنند، تصریح کرد: لک‌لک‌ها در تالاب آق‌گل ملایر جوجه‌آوری داشتند اما سال گذشته به علت آبگیری نشدن این تالاب آنجا را دیگر انتخاب نکرده بودند.
سد کلان ملایر بیشترین جذب تعداد تنوع پرندگان را در استان دارد
وی با اشاره به اینکه تالاب‌های شیرین‌سو و سد کلان ملایر تنوع گونه‌های جانوری خوبی از خزندگان، پستانداران و پرندگان دارند، اظهار کرد: سد کلان ملایر یک تالاب مصنوعی انسان‌ساز بوده که هر ساله بیشترین جذب تعداد تنوع پرندگان را داراست.
محمدی بیان کرد: تالاب آق‌گل با بارندگی‌های صورت گرفته اخیر و با تصویربرداری هوایی، مشخص شد که قسمت جزیره‌ای مانند داخل این تالاب امسال تعداد خوبی از پرندگان را جذب کرده است اما متأسفانه برخی تالاب‌ها با توجه به خشکسالی تنوع جانوری گذشته را مانند قبل ندارند.
ثبت گونه جانوری سمور آبی در تالاب پیرسلمان در سال گذشته
وی همچنین با اشاره به تالاب طبیعی پیرسلمان اسدآباد گفت: تالاب پیرسلمان تنوع جانوری خوبی داشت حتی سال گذشته با توجه به آبگیری و سرریز شدن آن گونه جانوری سمور آبی (شنگ) را در این تالاب ثبت کردیم ضمن اینکه از پرندگان بومی و مهاجر نیز در این تالاب حضور دارند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان اسدآباد هم در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به تالاب طبیعی پیرسلمان این شهرستان اظهار کرد: خوشبختانه تالاب پیرسلمان از وضعیت خروجی آب خوبی برخوردار است و در اوایل فرودین‌ماه امسال به صورت کامل آبگیری و سرریز شد.
تالاب پیرسلمان ثبت فهرست آثار ملی و طبیعی کشور است
مجید اسکندری خاطرنشان کرد: تالاب پیرسلمان یکی از سه تالاب طبیعی استان همدان بوده که در مجاورت امامزاده پیرسلمان واقع شده و جزء آثار ملی و طبیعی کشور به ثبت رسیده است. این تالاب از جمله منابع آبی دائمی بوده که علاوه بر تأمین آب کشاورزی منطقه، زیستگاه ارزشمندی برای جانوران آبزی مختلف و دوزیستان و پرندگان مهاجر و ساکن به شمار می‌رود.
وی افزود: در صورت رعایت الگوی کشت و جلوگیری از کشت دوم و نیز عدم برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های پیرامون تالاب به طور قطع این تالاب طبیعی زیبا در تابستان و پاییز خشک نخواهد شد و به علت وجود چشمه در بستر تالاب از کف آن آب می‌جوشد اما اگر الگوی کشت و برداشت بی‌رویه آب از چاه‌ها پیرامون رعایت نشود، باید منتظر خشک شدن مجدد تالاب باشیم.
اسکندری یادآور شد: هم‌اکنون در این تالاب گونه‌های مختلف جانوری و پرندگان از جمله پرندگانی چون کشیم، حواصیل و چنگر، لک لک و کشیم ... قابل مشاهده بوده و پرندگان مهاجر در مسیر مهاجرت خود از این تالاب استفاده می‌کنند ضمن اینکه در سد نعمت‌آباد و تصفیه‌خانه شهر اسدآباد نیز پرندگان مهاجر هنوز مشاهده می‌شوند.
منطقه شکارممنوع تالاب پیرسلمان
اسکندری ادامه داد: به استناد بند (و) ماده شش قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و مطابق آگهی رسمی شماره ۲۲۴۷۴ اردیبهشت‌ماه سال گذشته تالاب پیرسلمان به مدت پنج سال با حدود مشخص به عنوان منطقه شکارممنوع ارتقاء سطح حفاظتی یافته و هر گونه شکار، صید و تیراندازی در آن ممنوع است.
وی در ادامه با اشاره به تالاب فصلی چم‌شور اسدآباد گفت: با بارش‌های اخیر تا حدودی کف این تالاب آب جمع شد اما با گذشت پنج سال همچنان به علت خشکسالی‌های مداوم و تبخیر بالای بارش‌ها و کاهش نزولات جوی همچنان خشک بوده و آبگیری نشده است.
تبدیل تالاب چم‌شور به یک نقطه کویری
اسکندری با بیان اینکه این تالاب آخرین‌بار در سیل سال ۹۸ آبگیری شده است، تصریح کرد: این تالاب فصلی با وسعت کل ۵۰۰ هکتار واقع در ۲۵ کیلومتری اسدآباد بوده که به علت خشکسالی چند سال اخیر و کاهش بارندگی‌ها طی چند سال گذشته آبگیری نشده و به نقطه‌ای کویری تبدیل شده است و به عنوان یکی از کانون‌های مستعد ایجاد و تولید گردوغبار در این شهرستان به شمار می‌رود و با اندک باد و طوفان خاک‌های فرسوده و گردوغبار از کف تالاب به سمت روستاهای منطقه چهاردولی و همچنین شهر اسدآباد بلند می‌شود.
اسکندری اضافه کرد: این تالاب فصلی در سال‌های گذشته زیستگاه پرندگان و جانوران بسیاری بوده و هر سال در بهار و پاییز پذیرای پرندگان مهاجر نظیر فلامینگو بوده است.
وی ادامه داد: خشکسالی‌های مداوم، چاه‌های غیرمجاز و برداشت بی‌رویه کشاورزان از تالاب و چرای بی‌رویه دام‌ها را می‌توان از جمله عوامل فرسایش خاک و تخریب بستر این تالاب فصلی دانست.
اسکندری با اشاره به اینکه تالاب فصلی چم‌شور زیستگاه مناسبی برای پرندگان بود و از طرفی آب تالاب نیازهای آبی زمین‌های کشاورزی اطراف را تأمین می‌کرد، یادآور شد: با توجه به خشک بودن تالاب در حال حاضر در این تالاب فصلی پرندگان و جانورانی که هر ساله در حوضه آبی تالاب در حال زیست بودند، وجود ندارد.
اسکندری گفت: قورباغه، لاک‌پشت خزری، مار آبی، حواصیل خاکستری، اگرت سفید بزرگ، درنا، غاز خاکستری، اردک سر سبز، خوتکا، زنبور خور، زاغی، کلاغ، گنجشک، چوب پا، خروس کولی، آبچلیک پا سرخ، کاکایی سر سیاه، پرستو دریایی، اوست، اکراس، لک لک و انواع کرم از پرندگان و جانورانی بودند که از این تالاب به عنوان زیستگاه استفاده می‌کردند.
آبگیری ۳۵ درصدی تالاب آق‌گل
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ملایر هم در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه طی چند سال اخیر به علت کاهش نزولات جوی، تالاب آق‌گل خشک شد، گفت: امسال با توجه به افزایش نزولات جوی و افزایش ۳۰ درصدی بارش‌ها نسبت به سال گذشته و رشد ۱۰ درصدی بارش‌ها نسبت به ۱۰ سال گذشته، ۳۰ تا ۳۵ درصد از ظرفیت تالاب آبگیری شده و امیدواریم تا پایان فصل بهار با تداوم بارش‌ها شاهد آبگیری بیشتر تالاب باشیم.
عباس نجاری افزود: تالاب آق‌گل ۸۳۰ هکتار وسعت دارد و ۷۰ درصد از این مساحت در حوزه سیاسی شهرستان ملایر و استان همدان و ۳۰ درصد آن در حوزه سیاسی استان مرکزی واقع شده است.
تدوین برنامه مدیریت زیست‌بومی تالاب آق‌گل از سال ۱۳۹۸
وی با اشاره به تدوین برنامه مدیریت زیست‌بومی تالاب آق‌گل از سال ۱۳۹۸ خاطر نشان کرد: این برنامه به عنوان یک سند بالادستی به امضاء کمیته‌های برنامه‌ریزی هر دو استان مرکزی و همدان رسیده که در آن برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای احیاء تالاب و حفظ گونه‌های حیات‌وحش و گیاهی دیده شده است.
تالاب آق‌گل شکارممنوع است
نجاری افزود: تالاب آق‌گل یک تالاب فصلی است و طی سال‌های گذشته با ارتقاء سطح حفاظتی به منطقه شکارممنوع تبدیل شده، گونه‌های مختلفی در تالاب آق‌گل شامل گونه‌های مهاجر، پرندگان مهاجر و پرندگان بومی آن منطقه در فصولی که تالاب آبگیری شده، سکونت و زادآوری دارند.
رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ملایر به شناسایی بیش از ۴۲ گونه جانوری در تالاب شامل گونه‌های پرندگان، پستانداران، جوندگان و خزندگان اشاره و مطرح کرد: پرندگان مهاجر در یک دوره حدوداً سه ماهه در تالاب برای تغذیه و زادآوری دیده می‌شوند، اما گونه‌های بومی منطقه شامل پستانداران و پرندگان بومی در طول سال نیز در منطقه حضور دارند.
تالاب مصنوعی شیرین‌سو شرایط مناسبی دارد
رئیس اداره حفاظت محیط زیست کبودراهنگ هم در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: تالاب انسان‌ساخت و دائمی شیرین‌سو در کنار شهر شیرین‌سو در شهرستان که پیش از این به علت کاهش بارندگی‌ها دچار اُفت سطح میزان آب شده بود، با بارندگی‌های اخیر هم‌اکنون در شرایط مناسبی بوده و بارندگی‌های امسال تأثیر بسیار خوبی بر این تالاب داشته است.
سیروس عزیزی با اشاره به اینکه تالاب مصنوعی شیرین‌سو به علت بارندگی‌ها از وسعت بسیار زیادی در سال‌های گذشته برخوردار بود، تصریح کرد: در خشکسالی‌های مستمر سال‌های اخیر بخشی از وسعت این تالاب خشک شده و در حال حاضر یک سوم از این تالاب باقی مانده که خوشبختانه بارش‌های اواخر سال گذشته و بارش‌های اخیر امسال از نقش مؤثری در افزایش سطح آب تالاب برخوردار بوده است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر این تالاب وضعیت آب خوبی دارد و به نظر نمی‌آید دچار خشکسالی شود، ادامه داد: با توجه به اینکه این تالاب و آب‌بند از هیچ چشمه و قناتی تغذیه نمی‌کند و آب موجود ظرفیت این تالاب از روان‌آب‌ها، سیلاب و بارندگی‌هاست بنابراین برنامه‌ای برای آن متصور نیست.
عزیزی با بیان اینکه این تالاب هر سال در فصل مهاجرت، پذیرای تعداد زیادی پرندگان آبزی و کنارآبزی است، تصریح کرد: چنگر، حواصیل سفید و خاکستری، اردک سرسبز، خوتکا و کاکایی، فلامینگو و گونه‌های مختلف دیگر از جمله پرندگانی است که در این تالاب مشاهده می‌شود.
به گزارش ایسنا، زمانی می توانیم بگوییم یک تالاب احیاء شده که با اقدامات روتین و تلاش مستمر معمولی بتوان زنده بودن و حیات اکوسیستمی آن را به چشم دید.
انتهای پیام