بسیاری از مشاغل سنتی و صنایع هنری ایران با آن قدمت چندین هزار ساله که ریشه در آب و خاک و ذهن و قلب تک تک ما دارد، این روزها می‌رود که به فراموشی سپرده شود.

ورود تکنولوژی و تولید انواع البسه و کالاهای خواب سبب شده که مردم به راحتی به این اجناس دسترسی داشته باشند. این امر سبب شده که تولیدکنندگان برای تهیه این ملزومات کاربردی در زندگی، برای تهیه مواد اولیه و دوخت سنتی بی نیاز شوند این امر نیز عامل مهمی در از بین رفتن گیاهان نابی شد که دیگر جایگزینی برای آن پیدا نشد.

در این میان نباید فراموش کرد که مازندران مهد تولید الیاف ناب هم بود که در صنایع دستی از آن استفاده می‌شد زنان هنرمند مازندرانی نه تنها در هنرهای ناب صنایع دستی سرآمد بودند بلکه مواد اولیه آن که از الیاف بود را خود تولید می‌کردند و حتی رنگرزی را هم انجام می‌دادند.

خودکفایی در این حوزه و انواع تولیدات رنگارنگ از پارچه‌های نفیس روح و جان مردم را صیقل داده و اوقات فراغتی سرشار از شور و نشاط در زنان ایجاد می‌کرد این تولیدات که معمولا به شکل گروهی انجام می‌شد حس دوستی و نزدیکی را بین خانواده‌های روستایی بیش از بیش فراهم می‌کرد.

 ساده زیستی و سبک زندگی سالم بدور از هیاهو و مدپرستی روح آنها را لطیف و زندگی را برای آنان زیباتر و آسانتر از آنچه امروزه شاهد هستیم فراهم کرده بود.

روزگاری که از اختلاف بر سر تجملات و چشم و هم چشمی خبری نبود، صلح و آشتی بر جوامع بشری حکمرانی می‌کرد؛ زنان این مرز و بوم در کنار همسران و خانواده براساس موقعیت جغرافیایی به هنر دست در قالب صنایع دستی می‌پرداختند که در نهایت موجب هویت بخشی و برگی از تاریخ این مرز و بوم  شد.

در این خصوص پای صحبت یکی از مادران مازندرانی نشستیم تا از صنایع دستی قدیم که زنان روستا به آن مشغول بودند برایمان بگوید.

«شمد بافی» 

سکینه خاتون نجف زاده مادر ۸۲ ساله بابلی با اشاره به اینکه برای دوخت «شمد» لازم بود گیاه وش بکاریم، گفت: گیاه وش گیاهی به طول یک متر بود که زنان روستا در باغ خود کنار دیگر محصولات کشت می‌کردند این گیاه بعد از مدتی تخم می‌داد و به مرحله برداشت می‌رسید ما این گیاه را برداشت کرده و تخم و پوست گیاه را از بدنه گیاه جدا می‌کردیم.

وی افزود: این پوست جدا شده را که به صورت رشته نخ بود به دور دستگاه کوچک دستی به نام رشته یا دوک نخ ریسی یا مهرپیچ داده بصورت کلاف در می‌آوردیم.

این هنرمند بابلی یادآور شد: در مرحله سوم آن را داخل ظرف بزرگ مخصوص که شبیه یک دیگ بزرگ بود قرار داده و همراه با آب و مقداری خاکستر آتش کاملا حرارت داده و وقتی کاملا پخته می‌شد از داخل دیگ خارج می‌کردیم.

نجف زاده اظهار کرد: در مرحله آخر آنرا در داخل رودخانه روان قرار داده و با سنگ یا چوب کاملا می‌کوبیدیم و زیر آفتاب گذاشته تا خشک شود با این کار رنگ الیاف کاملا سفید می‌شد.

وی تصریح کرد: این الیاف را از جای بلند بوسیله یک دستگاه مخصوص کوچک از بالا به پایین آویزان کرده و با مهارت به صورت کلاف های نخ درمی‌آوردیم تا آماده بافندگی شوند.

وی ادامه داد: این نخ‌های آماده را به کرچال می‌بردیم و صاحب کرچال از آن شمد و دستمال سر و... می‌بافت.

«الیاف کنف»

نجف زاده یادآور شد: یکی دیگر از الیاف‌های مهمی که در قدیم در باغات شهرستان بابل کشت می‌شد گیاه کنف بود که چند متر طول داشت، این گیاه بلند قامت بعد از تخم دهی به مرحله برداشت می‌رسید.

وی افزود: با جداکردن تخم از الیاف کنف، چوب کنف  را با خود به زمین شالیزاری می‌بردیم به اندازه طول الیاف کنف، زمین را کنده و کنف را داخل آن چال می‌کردیم و به مدت هفت شبانه روز داخل این زمین باتلاقی قرار می‌گرفت.

وی تصریح کرد: بعد از هفت روز این کنف را بیرون آورده و با آب روان رودخانه کاملا شستشو داده و پوست را از بدنه چوب کنف جدا می‌کردیم.

نجف زاده خاطرنشان کرد: این الیاف را که به صورت تارهای نخ در می‌آمد به صورت کلاف درآورده و با آن ریسمان می‌بافتیم. همچنین از آن در دوخت و دوز و به عنوان مثال برای بافت حصیر، باربندها استفاده می‌کردیم.

وی گفت: نکته قابل توجه این بود که بعد از برداشت، همه زنان روستا کنار هم جمع شده و در این کار بهم کمک می‌کردند.

 نجف زاده یادآور شد: هرچند بسیاری از هنرهای صنایع دستی که از اجداد ما به ارث رسیده در طول زمان از بین رفته و فقط نامی از آن باقی مانده است اما متاسفانه بسیاری از گیاهان موثر و نابی که می‌توانست نقش مهمی در اقتصاد خانواده داشته و مواد اولیه تولید باشد نیز از بین رفته و امروزه الیاف مصنوعی جای آن را گرفته که هیچ یک خاصیت ارزنده این الیاف طبیعی را ندارد.

وی افزود: استفاده از این پارچه‌ها نه تنها سبب سلامت جسم و روح می‌شد بلکه در تابستان بسیار خنک و عرق‌گیر بود لذا برخی از الیاف وش دستمال درست کرده و به سر می‌بستند تا در تابستان از گرمای شدید در امان باشند.

به گزارش ایسنا، با توجه به اینکه سال ۱۴۰۳ با شعار «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری شده است، آنچه قابل اعتناست توجه همه اقشار جامعه برای تحقق این الگو و رسیدن به توسعه اقتصادی است.

احیای فعالیت‌های اقتصادی خرد و خانگی، سرمایه‌گذاری در سطوح مختلف، واگذاری برخی از پروژه‌های اقتصادی به بخش خصوصی سبب می‌شود تا مردم در کنار دولت به بالندگی کشور و رسیدن به اهداف توسعه‌ای بپردازند.

کشت الیاف در زمین‌های زراعی یکی از اقداماتی است که علاوه بر ایجاد اشتغال پایدار در روستاها، مهاجرت معکوس، جلوگیری از تغییر کاربری‌ کشاورزی به ساخت و سازها، به صیانت از محیط زیست کمک کرده و سنت‌های اصیل نیز حفظ می‌شوند. بنابر این با داشتن یک صنعت پاک، اقتصاد مازندران همیشه سبز می‌ماند.

انتهای پیام