به گزارش ایسنا، ایران و کشورهای همسایه آن یعنی افغانستان، پاکستان و ترکیه در منطقه کمربند کوهزایی و لرزه‌خیز آلپ - هیمالیا قرار دارند. این منطقه لرزه‌خیز از خلیج بنگال به سوی هیمالیا، گسترش داشته و با عبور از عرض ایران تا جزایر «آزور» پرتغال ادامه دارد و در مسیر خود کشورهایی همچون ایتالیا، یونان، ترکیه، ایران، افغانستان، شمال هند و ... را در بر می‌گیرد. از این رو ایران یکی از لرزه‌خیزترین مناطق جهان است.

در این راستا آزمایشگاه پیشرفته زلزله پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله به منظور ارتقای توان علمی کشور از سوی این پژوهشگاه طراحی شده و در حال ساخت است. این آزمایشگاه جامع در حوزه مهندسی زلزله شامل سازه، خاک و ارتعاشات مجهز به تجهیزاتی می‌شود تا قادر به پاسخگویی به نیازهای کشور در زمینه‌هایی چون صنعت ساختمان و ابنیه فنی، صنایع دفاعی، نفت و پتروشیمی، آب و برق و نیروگاه هسته‌ای باشد.

ساخت این آزمایشگاه از خرداد ۱۳۹۱ در زمینی به وسعت ۷۶۰۰ متر مربع در شمال شرقی تهران در منطقه سوهانک تهران آغاز شد. زیربنای فاز اول این مجتمع آزمایشگاهی ۸۰۰۰ متر مربع پیش‌بینی شده است و فاز دوم آن بالغ بر ۱۲۰۰۰ متر مربع است که شامل بناهای اداری، پژوهشی و پشتیبانی خواهد بود.

«آزمایشگاه کف قوی و میز لرزه»، «آزمایشگاه سانتریفیوژ و مدل‌سازی فیزیکی»، «آزمایشگاه سازه»، «آزمایشگاه ژئوتکنیک» و «آزمایشگاه زلزله‌شناسی» از بخش‌های این آزمایشگاه جامع در حوزه زلزله‌شناسی است.

فاز اول این آزمایشگاه از سه بخش عمده کف قوی و دیوار عکس‌العمل، میز لرزان و دستگاه سانتریفیوژ تشکیل شده است. کف قوی و دیوار عکس‌العمل که به عنوان تکیه‌گاه جهت اتصال دادن نمونه‌های آزمایشگاهی و بارگذاری آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد، از ملزومات اولیه این سیستم تکیه‌گاهی با صلبیت بالا و امکان باربری تا حد تعیین شده در محدوده الاستیک و بدون ترک خوردگی است. وجود چنین سیستم تکیه‌گاهی متخصصین را توانا می‌کند تا سازه و یا عناصر سازه‌ای و غیر سازه را تحت اثر نیروهای از پیش تعیین شده قرار داده و رفتار آنها را بررسی کنند. ظرفیت باربری این دیوار حداقل ۴۰۰ تن بارگذاری دینامیکی به ارتفاع ۱۲ متر است.

دستگاه سانتریفیوژ

دستگاه سانتریفیوژ این آزمایشگاه در مبحث مدلسازی فیزیکی، کاربرد دارد و فقط معدودی از کشورها تکنولوژی ساخت دستگاه مذکور را دارند و تاکنون، بزرگترین و قوی‌­ترین این دستگاه‌ها در سطح جهان توسط کشور فرانسه ساخته شده است. دستگاه سانتریفیوژ این آزمایشگاه در سال ۱۳۸۱ از کشور فرانسه خریداری و در آزمایشگاه پیشرفته مهندسی زلزله پژوهشگاه نصب شد، ولی به دلیل عدم همکاری شرکت سازنده، راه‌اندازی کامل آن توسط متخصصان داخلی در حال انجام است.

این سانتریفیوژ دارای قطر ۷ متر، شعاع پلتفرم ۳ متر و دارای ظرفیت باربری ۱۵۰۰ کیلوگرم جهت اعمال شتاب تا ۱۰۰g و ظرفیت باربری۸۵۰ کیلوگرم در حداکثر شتاب ۱۳۰g است. این دستگاه امکانات متنوعی از قبیل امکان دسترسی به نمونه تحت آزمایش در حین چرخش از طریق کنترل‌های الکترونیکی، امکان تزریق مایعات و یا گاز به نمونه و همچنین ارسال تصاویر و اطلاعات از نمونه را فراهم می‌کند.

میز لرزان ۶ مؤلفه‌ای

میز لرزان ۶ مؤلفه‌ای دارای قابلیت انجام آزمایشات ارتعاشی و شبیه‌سازی لرزه‌ای بر روی نمونه‌های آزمایشی تا محدوده ۴۰ تن بوده و از این رو توانایی انجام آزمایش بر روی بسیاری از قطعات صنعتی در صنایع مختلف را دارد. علاوه بر آن این میز همچنین از قابلیت شبیه‌سازی زمینلرزه روی نمونه‌های مقیاس شده از سازه‌های بزرگ برخوردار است. مدل عملیاتی این میز یک سیستم هیدرولیکی با توان بالا است که امکان حرکت جک‌های هیدرولیکی را در تمامی جهات برای شبیه‌سازی عملکرد لرزه‌­ای روی نمونه‌های آزمایشگاهی فراهم می‌کند.

اهمیت آزمایشگاه زلزله‌شناسی 

دکتر عبدالرضا سروقد مقدم، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو  با ایسنا، این آزمایشگاه را یکی از مهمترین امکانات و زیر ساخت‌هایی در کشور دانست که با کمک پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی در حال راه‌اندازی است و گفت: این آزمایشگاه پیشرفته مهندسی زلزله در غرب آسیا بی نظیر است که در کشورهای معدودی در دنیا راه‌اندازی شده است.

وی با بیان اینکه بسیاری از بخش‌های این آزمایشگاه پیشرفته که در دستور کار پژوهشگاه قرار دارد، عملیاتی شده است، ادامه داد: دیوار عکس‌العمل بزرگ بخشی از این آزمایشگاه است که امکان آزمایش  با مقیاس کامل را برای محققان فراهم می‌کند. همچنین سانتریفیوژ این آزمایشگاه نیز در حوزه‌های ژئوتکنیک خدمات لازم را ارائه می‌دهد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی، میز لرزان را از دیگر بخش‌های آزمایشگاه پیشرفته مهندسی زلزله پژوهشگاه زلزله نام برد و خاطر نشان کرد: این میز در ابعاد ۶ متر در ۶ متر است و در ۳ جهت مپلفه‌های زلزله روی آن قابل اعمال است. بر روی این میز قرار است پلتفرمی پیاده شود که با تکمیل آن مراحل اجرایی آن طی می‌شود.

این محقق تاکید کرد: در صورتی که بودجه مناسبی به آن توسط ارگان‌های مربوط اعطا شود، امید داریم که هم فضای تدارکات برای این سیستم و هم‌ جزئیات اجزای میز تکمیل شود که می‌تواند به طور ۱۰۰ درصد در چرخه کار وارد شود.

وی تاکید کرد: ما امیدوار بودیم که بخش تجهیزات آن مانند میز لرزان تا نهمین کنفرانس زلزله شناسی آماده شود، هر چند که بخش‌های ساخت و ساز آن زمانبر است.

سروقد مقدم ابراز امیدواری کرد که در تابستان سال جاری این آزمایشگاه به مرحله نهایی خود وارد شود.

اعتبارات آزمایشگاه زلزله

دکتر محمدحسن بازیار، رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله نیز در گفت‌وگو با ایسنا آزمایشگاه زلزله این پژوهشگاه را یک آزمایشگاه پیشرفته توصیف کرد که در دنیا کمتر از ۱۰ مورد آن یافت می‌شود و گفت: این آزمایشگاه از برخی جنبه‌ها همچون وجود میز لرزه‌ای از سایر آزمایشگاه سرآمدتر است. این میز دارای ۶ درجه آزادی است و تعداد آزمایشگاه‌های زلزله دارای میز لرزه‌ای با ۶ درجه آزادی در کشورهای معدودی وجود دارد.

بازیار با ابراز امیدواری از اینکه با اختصاص بودجه‌ها در سال جاری، این آزمایشگاه به بهره برداری کامل برسد، یادآور شد: تاکنون بودجه‌هایی به این آزمایشگاه اختصاص یافته، ولی کم کم بوده است و ما برای تزریق اعتبارات لازم با سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مذاکراتی را انجام دادیم.

رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در خصوص میزان اعتبارات مورد نیاز برای تکمیل آزمایشگاه پیشرفته زلزله خاطر نشان کرد: این آزمایشگاه نیاز به دستگاه‌ها و تجهیزاتی دارد که جزء اقلام تحریمی است و ما باید آنها را در کشور تامین کنیم، از این رو اعلام دقیق بودجه‌ها میسر نیست. 

وی اعتبارات لازم برای تکمیل میز لرزه این آزمایشگاه را حدود ۱۰ میلیارد تومان ذکر کرد و گفت: تاکنون ۹۰ درصد هزینه‌های راه اندازی این بخش از آزمایشگاه تامین شده و تنها ۱۰ درصد اعتبارات باقی مانده تا میز لرزه‌ای این آزمایشگاه تکمیل شود؛ از این رو ما مذاکراتی را انجام دادیم و مسؤولان مربوط اعلام کردند که در سال ۱۴۰۳ این اعتبارات را پرداخت خواهند کرد.

بازیار تاکید کرد: این آزمایشگاه یک آزمایشگاه مرجع است که وقتی محققان خارجی از این آزمایشگاه بازدید کردند، گفتند ما تصور نمی‌کردیم که در آسیا چنین آزمایشگاهی موجود باشد. در صورتی که این مرکز آزمایشگاهی راه‌اندازی شود بسیاری از مشکلات تحقیقاتی ما مرتفع خواهد شد.

رئیس پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی اظهار کرد: ساختمان این آزمایشگاه در ۶ طبقه در مساحتی به وسعت ۸ هزار متر مربع ساخته شده و منتظر ساخت هزار و ۵۰۰ متر دیگر آن هستیم. در صورتی که هزار و ۵۰۰ متر دیگر این آزمایشگاه ساخته شود، کارایی این آزمایشگاه ارتقاء خواهد یافت.

فاصله ۱۵ درصدی اعتبارات تا بهره‌برداری از آزمایشگاه پیشرفته زلزله

بازیار با تاکید بر اینکه سازمان مدیریت تاکنون ۹۰ درصد اعتبارات تاسیس این آزمایشگاه را پرداخت کرده است، گفت: ۱۰ میلیارد تومان از اعتبارات میز لرزه باقی مانده و باقیمانده این آزمایشگاه برای راه اندازی به اعتبارات بیشتری نیاز دارد و به ما قول مساعد برای پرداخت آن داده شده است.

وی اضافه کرد: به طور کلی ۸۵ درصد کار این آزمایشگاه انجام شده و برای بهره برداری کامل معطل ۱۵ درصد اعتبارات است و این در حالی است که ۳سال است که هیچ بودجه‌ای به آن تعلق نگرفته است.

انتهای پیام