پرچم ۳ رنگ ایران با نسیم ملایم اردیبهشت به اهتزاز درمی آید، وارد حیاط مدرسه می‌شوم، هیچ تابلویی روی سردر نیست. پنجره طبقه دوم باز است، از پشت شمسه‌های چوبی کسی پیدا نیست، اما صدای معلم و دانش‌آموزان را می‌توان شنید؛ علی، کتاب قرآنت را باز کند، تو دخترم سئوال های درس دهم را نوشتی؟، معلم بقیه را هم با نام می‌خواند و تکلیف هرکدام را می گوید. معلوم می‌شود که مقطع دانش آموزان متفاوت است ولی همگی در یک کلاس درس می‌خوانند.

مدتی نظاره‌گر بنای زیبای مدرسه می‌شوم، با در و پنجره‌های چوبی، شمسه های تراش خورده و دیوارهای گلی. مدرسه شهر تاریخی ماسوله، بنایی نوساز در انتهای «اسد محله» است که همانند خانه های تاریخی شهر ماسوله ساخته شده است. اگراز «ورودی ششم» وارد شهر ماسوله شوید، بالای کوه، ساختمان دو طبقه با یک درب چوبی هلالی و دو بالکن کشیده با نرده های چوبی رو به شهر را می بینید، که هر روز صبح پذیرای دانش آموزان ماسوله است.

از تنها معلم مدرسه می خواهم درباره تعداد دانش آموزان و مقطع تحصیلی شان با من گفت‌وگو کند، او از پنجره چوبی نگاهی به حیاط مدرسه می اندازد و می‌گوید: مجوزی از آموزش و پرورش برایم نیامده که با رسانه‌ها صحبت کنم. با اندک غفلت معلم، دانش آموزان نیز از پنجره دوم سرک می‌کشند تا خبرنگار آمده به ماسوله را ببینند، اما معلم نهیب می‌زند که بنشینید سرجایتان و اجازه عکس‌برداری هم به من نمی‌دهد. نگران است که تصویر دختران و پسران دانش آموز ماسوله که در یک کلاس هستند، سراز فضای مجازی دربیاورد. تنها پاسخش به سئوالات متعدد من این است که تنها ۱۰ دانش آموز در مقطع ابتدایی دارد.

 به گفته اهالی، ماسوله از سال ۱۲۸۹ صاحب مدرسه می شود و تا ۲ دهه پیش، تعداد دانش آموزان ماسوله بقدری زیاد بود که کلاس ها جوابگوی تعداد دانش آموزان نبود و مدرسه با ۴ شیفت برگزار می شد و در هر مقطع تحصیلی، دست کم ۳۰ نفر دانش آموز داشت. ماسوله مدرسه راهنمایی هم داشت که دهه ۸۰تعطیل می شود. محسن روغنی پور، ۴۰سال سن دارد و تا مقطع راهنمایی در ماسوله درس خوانده است. او درباره دوران تحصیلش می گوید: مدرسه ماسوله در اصل یک بنای قدیمی و داخل بافت شهر بود. من تا کلاس هشتم در همین ماسوله درس خوانده ام. آن زمان از روستاهای اطراف و حتی از روستاهای شهرستان خلخال و زنجان -که به ماسوله نزدیک هستند- برای تحصیل به اینجا می آمدند. خود من همشاگردی هایی از خلخال داشتم. تعداد دانش آموزان زیاد بود و در برخی از مقاطع، ۴شیفته بودیم.

جبار خارابی، شهروند دیگری است که در بازار ماسوله حجره دارد.  او ۷۰سال سن دارد و درباره جمعیت و تعداد خانوارهای ساکن در ماسوله می گوید: تا ۲ دهه پیش ماسوله، ۳۵۰۰ خانوار ساکن داشت و ۶۵۰ نفر دانش‌آموز. خود من در همین ماسوله درس خوانده‌ام. ماسوله در تعلیم و تربیت پیشتاز بود و تقریبا همزمان با رشت، ماسوله نیز صاحب مدارس جدید می شود. اکثر پیرمردهای ماسوله باسوادند. پیرمرد ۱۰۰ساله داریم که در همین ماسوله درس خوانده است. او همچنین می گوید: آن زمان امتحانات نهایی مقطع، با تجمیع مدارس یک شهرستان صورت می گرفت و امتحان صحنه یا همان نهایی مقطع ابتدایی و راهنمایی در مدرسه ماسوله برگزار می شد و از شهرستان های فومنات و حتی خلخال برای امتحان به ماسوله می آمدند.

او درباره علل کاهش جمعیت ماسوله اینگونه توضیح می دهد: زندگی در شهر کوهستانی مثل ماسوله سخت است. زمستان های ماسوله بسیار سرد است و گاز شهری نداریم. قبلا ماسوله به لحاظ تجارت رونق زیادی داشت و به نوعی بندر خشک استان‌های همجوار بود. معدن «کهنه ماسوله» هنوز سنگ آهن داشت و بواسطه همین معدن، صنعتگری هم در ماسوله فعال بود. آنقدر که من بخاطر دارم، ۲بار در ماسوله زلزله آمده و برخی از ورودی معدن بسته شده است. شغل پردرآمدکه نباشد، جوان ها هم حاضر نیستند سختی‌های زندگی در ماسوله را تحمل کنند. بچه‌های من همه از اینجا رفته‌اند و در مجموع چندخانوار که اکثرا سالمند هستند، در ماسوله زندگی می‌کنند. ماسوله بیشتر مسافرپذیر شده و تنها ۶ماه اول سال زندگی در آن جریان دارد. او، می گوید: مدرسه قدیمی ماسوله یک ساختمان کاه گلی و قدیمی بود، آن زمان دانش آموز داشتیم، مدرسه مناسب نداشتیم، الان مدرسه نوساز داریم، ولی ۱۰ نفر دانش آموز هم نداریم.

در بازار ماسوله، دو کتابفروشی قدیمی وجود دارد و یک کتابخانه عمومی. بر سردر  کتابخانه عمومی آیت الله شیخ محمد طاهر شرفی ماسوله، سال تاسیس ۱۲۸۹ حک شده است و این عدد نشان می‌دهد آموزش و فرهنگ در ماسوله پیشینه‌ای غنی دارد. در همان سال، نخستین مدرسه ماسوله نیز تاسیس می شود و ۱۰سال بعد، نخستین مدرسه دولتی ماسوله به نام «ایمان» در ماسوله راه اندازی می‌شود. مدرسه‌ای که از استان‌های همجوار برای تحصیل به ماسوله می‌آمدند.

قدمت شهر پلکانی ماسوله به قرن هفتم هجری می‌رسد. بر اساس مستندات تاریخی، شهر ماسوله در سال ۱۳۵۴ هجری خورشیدی با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی ثبت می‌شود و مجموعه حرایم حفاظتی منظر فرهنگی ماسوله طی دو مرحله در سال های ۷۶ و ۹۳ تعیین و به مراجع قانونی ابلاغ می ‌شود. دلیل ایجاد این شهر، وجود معادن سنگ آهن در «کهنه ماسوله» است. زمانی که معدن سنگ آهن در ماسوله قدیم فعال بود، کارگران زیادی همراه با خانواده هایشان در کهنه ماسوله زندگی می کردند. علت شکل گیری شهر فعلی ماسوله، وجود کارگاه های متعدد فلزکاری و تجارت ابزارهای ساخته شده از ماسوله به دیگر استان‌ها بوده است. این شهر، در مسیر راه قدیمی زنجان به خلخال  قرار دارد و  بخاطر صنایع فعال، بازار دائمی داشت و صنعتگران و بازرگانان، برای خرید آهن و ساخت مصنوعات فلزی و... به ماسوله می آمدند.

اکنون، شهر پلکانی ماسوله با معماری عجیبش، یکی از شهرهای تاریخی مطرح برای ثبت در میراث جهانی است. شهری که هرچند شهری زنده معرفی شده، اما بواسطه کاهش جمعیت ساکن در آن، تنها نیمی از سال بواسطه اقامت مسافران، سرزنده است.

برای دومین بار، به حیاط مدرسه ماسوله می‌روم، ولی معلم مدرسه همچنان حاضر به گفت‌وگو نیست. به ناچار از پارکینگ مدرسه خارج و این شهر تاریخی را به مقصد فومنات ترک می‌کنم. در ابتدای روستای «گوشلوندان» بانویی دست تکان می‌دهد و با ترمز خودرو، سوار ماشین می‌شود و می‌گوید: جلوی مدرسه روستای «سیخ بن» پیاده می‌شوم. درد و دلش که باز می‌شود، می‌گوید: روستای ما مدرسه ندارد، ماشین هم ندارم، روزی ۲بار، رفت و برگشت این مسیر را طی می کنم تا بچه‌هایم را از مدرسه روستای سیخ بن به خانه برگردانم. هنوز اندکی تا تعطیلی «دبستان شهید ثانی» سیخ بن باقی مانده و مادران در سایه دیوار مدرسه گوش به زنگ مدرسه هستند.

انتهای پیام