قنات یا کاریز در واقع شریان‌های اقتصادی و حیاتی مناطق بیابانی به شمار می‌روند که رابطه منطقی و پایدار با طبیعت دارند، دستاوردی که پیشینیان ما به یادگار گذاشته‌اند تا با بهره‌مندی از آن به آب‌های زیر زمینی ضرر نزنیم.
این شاهکارهای مهندسی ایرانی هر جا که احداث شد، آبادانی آن منطقه را به دنبال داشت و از گذشته‌های دور، قنات‌ها تمدن ساز بوده و همواره با طبیعت همزیستی بسیار خوبی داشته‌اند.
اما موج خشکسالی شدید در این استان سبب شده تا قنات‌ها و چشمه‌های این استان که یک سازند زنده محسوب می شوند سخاوت خود را از دست داده‌اند، حتی چاه‌های مجاز و غیر مجاز نیز با کمبود شدید آب مواجه شده‌اند.
قنات‌ها یکی از منابع تامین کننده‌های آب کشاورزی در این استان به شمار می‌رود و طی سال‌های گذشته در این استان بسیاری از قنات‌ها بر اثر بارندگی حجم آبدهی آن‌ها کاهش یافته و کم آبی قنات‌ها موجب کاهش باردهی مزارع و باغات استان شده است.
کاهش ۳۵ درصدی دبی آب قنات‌ها در استان
سامان محمدی مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: ۶۵۳ رشته قنات در خراسان شمالی وجود دارد که تعدادی از آن‌ها که در مناطق کوهستانی واقع شده از عمق کمتر و آن‌هایی که در مناطق کویری استان قرار دارند از عمق بیشتری برخوردار هستند.
وی افزود: خراسان شمالی یکی از استان‌هایی است که با خشکسالی شدید مواجه است و خشکسالی سبب شده تا قنات‌ها با کاهش دبی آب مواجه شوند.
محمدی ادامه داد: آب قنات‌های استان نسبت به دوره آماری که ۱۰ ساله است ۳۰ تا ۳۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
وی با اشاره به بارندگی‌های خوبی که از ابتدای سال جاری تاکنون در این استان اتفاق افتاده است، تاکید کرد: پیش بینی می‌شود آب قنات‌ها در شهرستان‌های بجنورد و راز و جرگلان که عمیق نیستند با بارندگی‌های اخیر تا حدودی جبران شود اما این مشکل در قنات‌های عمیق شهرستان‌های گرمه، جاجرم و اسفراین به علت تغییر اقلیم وجود داشته باشد.
مشروب شدن ۳۱ هزار هکتار از اراضی کشاورزی توسط آب قنات‌ها
این مقام مسئول با بیان اینکه میزان آبدهی این قنات ها به طور میانگین ۷۸ میلیون متر مکعب است، اظهارکرد: تعداد قنات‌های موجود ۳۱ هزار هکتار از اراضی کشاورزی این استان را مشروب می‌کند.
وی توضیح داد: آبدهی قنات‌ها متاثر از بارش برف در بالادست و تغذیه آن‌ها توسط آب خوان‌ها و یا آبرفت‌های رودخانه‌ای است.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در ادامه بیان کرد: مرمت و کف‌شکنی قنات‌ها یکی از راه‌هایی است که می توان از قنات‌ها استفاده بیشتری کرد و از سوی دیگر استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری سبب می‌شود تا آب قنات‌ها به صورت بهینه مصرف شود.
وی خاطرنشان کرد: مرمت و کف شکنی قنات‌ها نیاز به اعتبار بالایی دارد که اعتبار کافی برای مرمت همه قنات‌ها موجود نیست و از سوی دیگر هزینه بالای اجرای طرح های آبیاری نوین از دیگر چالش‌های پیش روی ما است.
وجود ۳۰ رشته قنات خشک شده در استان
ابراهیمی سرپرست مدیریت مطالعات پایه شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی در ادامه در گفت و گو با ایسنا، بیان کرد: روند آبدهی قنات‌ها در خراسان شمالی همچنان رو به کاهش است و این امر نیز ناشی از تغییر اقلیم است.
وی تاکید کرد: در واقع منبع تغذیه قنات‌ها در این استان برف است اما متاسفانه برف اثرگذاری طی چند سال گذشته در این استان نباریده که موجب تغذیه قنات‌ها شود. ریزش برف وجود داشته اما ماندگار نبوده است.
ابراهیمی با بیان اینکه خشکسالی در این استان حتی موجب خشک شدن قنات‌ها نیز شده است، گفت: بر اساس بررسی‌های صورت گرفته از ۶۵۳ رشته قنات موجود در این استان ۴۷۰ رشته قنات فعال و ۱۸۳ رشته نیز به دلایل مختلف غیر فعال بوده که ۳۰ رشته قنات از این تعداد خشک شده اند.
صدور ۴ مجوز چاه به جای قنات در سال گذشته
وحید واسطه معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا بیان کرد: در سال گذشته چهار مجوز چاه به جای قنات توسط این شرکت صادر شده است.
وی افزود: مجوزهای صادر شده به علت کم آبی و یا خشک شدن آب قنات بوده و یا اینکه نقص فنی داشته است.
روند کاهشی میزان بارندگی در استان نسبت به دوره آماری بلند مدت
سید عقیل مرتضوی همچنین در گفت و گو با ایسنا تصریح کرد: میزان بارندگی در سال آبی جاری ۳۱ درصد افزایش یافت و طبق آمار ایستگاه‌های این شرکت در سال آبی جاری حدود ۱۸۶ میلی متر بارندگی ثبت شد که به نسبت مدت مشابه سال گذشته ۳۱ درصد افزایش یافت.
وی ادامه داد: اما میزان بارندگی‌های انجام شده نسبت به دوره آماری بلند مدت روند کاهشی داشته است و از سوی دیگر طبق پیش بینی‌های اداره کل هواشناسی استان دمای هوا دو درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت.
مرتضوی گفت: در واقع هر یک درجه افزایش دما، مصارف را به صورت تصاعدی بالا می‌برد و کاهش میزان بارندگی‌ها نسبت به دوره بلند مدت و افزایش دما سبب می‌شود تا مصرف کنندگان در صورت عدم رعایت الگوی مصرف به زحمت بیفتند.
وی افزود: طی ماه گذشته ۱۲ میلیون متر مکعب آب وارد سدهای استان شده که بیشترین آب وارد شده به سد شیرین دره با مقدار ۶ میلیون متر مکعب بوده است.
۷۷.۲۵ درصد از پهنه استان درگیر انواع خشکسالی
علیرضا گلرخ رئیس گروه هواشناسی کاربردی اداره کل هواشناسی خراسان شمالی نیز در گفت و گو با ایسنا، گفت: ۷۷.۲۵ درصد از پهنه خراسان شمالی طی یک سال گذشته درگیر انواع خشکسالی بوده است.
به گفته وی، در حال حاضر ۲۷.۶۱درصد از پهنه استان درگیر خشکسالی خفیف، ۲۸.۲۱ درصد درگیر خشکسالی متوسط، ۲۵.۶۴ درصد درگیر خشکسالی شدید و ۵.۸۰ درصد نیز درگیر خشکسالی بسیار شدید بوده است.
گلرخ تصریح کرد: از بین شهرستان‌های استان بام و صفی آباد ۱۰۰ درصد درگیر خشکسالی است.
وی افزود: شهرستان شیروان نیز با ۴۹.۶۷ درصد شرایط بهتری را نسبت به سایر مناطق استان از لحاظ خشکسالی دارد.
انتهای پیام