اکبر آهنگران در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه در محصول گندم ۵۵ عامل بیماری زا داریم که از این میزان حدود ۲۰ بیماری از اهمیت بیشتری برخوردار است، گفت: زنگ زرد گندم یکی از این بیماری‌های مهم تلقی می‌شود که علت بروز آن شرایط آب و هوایی مساعد و رطوبت بالا، وجود رقم حساس گندم در مزارع و وجود عوامل بیماری‌زاست.
وی افزود: در بیماری شناسی گیاهی و در بیماری‌های گیاهان یک مثلت بیماری داریم که سه ضلع آن را فاکتورهای موثر در ایجاد آلودگی تشکیل می‌دهند. یکی از این اضلاع میزان حساس است. در کشور رقم گندم ۱۰۰ درصد مقاوم به بیماری زنگ زرد وجود ندارد و همه ارقام درجاتی از تحمل تا حساسیت را دارند و بنابراین این ضلع مثلث را داریم. ضلع دیگر وجود عامل بیماری زا در مزرعه است. بیماری زنگ زرد در بقایای گیاهان باقی می ماند و می‌تواند مزرعه به مزرعه یا حتی استان به استانی دیگر هم منتقل شود. ضلع سوم هم شرایط آب و هوایی یا دما و رطوبت مناسب برای رشد عامل بیماری است. دمای مطلوب بیماری زنگ زرد گندم ۸ تا ۲۳ درجه سانتیگراد با رطوبت بالای ۷۰ درصد است. در صورتی که در مزارع چنین شرایطی باشد بیماری بروز می کند و در صورت تداوم شرایط می تواند منجر به ایجاد اپیدمی شود.
مدیرکل دفتر پیش آگاهی و کنترل عوامل خسارت‌زای سازمان حفظ نباتات کشور در ادامه گفت: برای اینکه شرایط آب و هوایی برای بروز بیماری را به صورت مدل ریاضی تعریف کنیم، همکاران در دفتر پیش آگاهی با مطالعه منابع علمی دنیا، مدلی را طراحی کرده‌اند که این مدل در سامانه پیش آگاهی سازمان حفظ نباتات بارگذاری شده و داده‌های مورد نیاز آن که همان داده‌های هواشناسی است توسط دستگاه‌های دیتالاگر که در مناطق کانونی زنگ زرد نصب شده‌اند به صورت آنلاین به سامانه پیش آگاهی ارسال می شود. این داده ها در داخل مدل می‌نشینند و مدل به صورت اتومات هر زمان که شرایط فراهم شود پیامکی را به مدیر استان و همکاران ما به صورت هشدار ارسال می کند که نشان می دهد، شرایط آب و هوایی برای بروز زنگ زرد گندم فراهم است. این هشدار زمان دقیق مبارزه را نشان می دهد. یعنی چند روز بعد هشدار، علائم بیماری در مزرعه ای که سمپاشی نشده باشد، مشاهده می شود.
تشریح بیماری زنگ زرد
وی در ادامه به تشریح بیماری زنگ زرد پرداخت و گفت: بیماری زنگ زرد به برگ گیاه آسیب می رساند و جزو بیماری‌های لکه برگی گیاه است. در محصول گندم سه برگ انتهایی که به خوشه یا سنبله گندم منتهی می شود از تاثیر ویژه ای در عملکرد گندم برخوردار است. بیش از ۷۰ درصد عملکرد گندم به سه برگ انتهای بوته ارتباط دارد و حفظ این سه برگ از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بیماری زنگ زرد گندم لکه هایی بر روی این برگ‌ها ایجاد می کند. اسپور این قارچ روی برگ در شرایط مطلوب جوانه زده و از طریق روزنه ها وارد بافت برگ می شود و شروع به رشد و تغذیه از مواد غذایی بافت برگ می کند که در نهایت به صورت شکافتن سطح برگ و پخش کردن اندام‌های تکثیری جدید منتهی می شود.
به گفته وی این بیماری هم از فتوسنتز گیاه جلوگیری می کند و هم غذایی که برگ تولید کرده و قرار است در داخل دانه جمع آوری کند را از دسترس خارج می کند.
چند توصیه به کشاورزان
آهنگران تصریح کرد: به کشاورزان توصیه می شود سه برگ انتهای گندم که به سنبله ختم می شود را حفاظت کنند. حفاظت از این برگ‌ها نیز با مبارزه به موقع با کاربرد قارچ‌کش ها میسر می‌شود.
وی در پاسخ به این سوال که کدام استان‌ها درگیر این بیماری هستند؟ گفت: از اواسط بهمن ماه شرایط بروز این بیماری در برخی استان‌ها فراهم شد که ابتدا در استان‌های خوزستان، ایلام، گلستان و مازندران بود. بعد از آن هم شرایط در استان‌های لرستان، فارس و کرمانشاه نیز در اواخر اسفند مساعد بروز بیماری شدند.
مبارزه با زنگ زرد گندم در سطحی بالغ بر ۲۵۰ هزارهکتار
به گفته وی تا کنون ۸۰۶ هزار هکتار مبارزه با بیماری‌های گندم انجام شده که از این مقدار حدود ۲۵۰ هزار هکتار مربوط به زنگ زرد و مابقی مربوط به سایر بیماری‌های لکه برگی بوده است. در حالی که در سال زراعی گذشته در مدت مشابه، کل مبارزه با بیماری گندم ۲۸۰ هزار هکتار بود.
مدیرکل دفتر پیش آگاهی وکنترل عوامل خسارت‌زای سازمان حفظ نباتات کشور در ادامه به کشاورزان توصیه‌هایی کرد و گفت: کشاورزان باید به توصیه‌هایی که کارشناسان حفظ نباتات اعلام می‌دارند، عمل کنند و در زمان مناسب مبارزه را انجام دهند.
از بذور گواهی شده استفاده شود
وی همچنین افزود: برای سال زراعی آینده نیز توصیه می‌کنیم که کشاورزان از رقم‌های متحمل در مناطقی که سابقه بیماری وجود دارد، استفاده کنند. همچنین بهتر است از بذر گواهی شده استفاده کنند. بسیاری از بذرهایی که کشاورزان در کشور در حال حاضر استفاده می کنند از بذور خود مصرفی است.
آهنگران در ادامه گفت: همچنین گندم و کلزا با هم تناوب کشت داشته باشند. یعنی یکسال گندم کاشته شود و یکسال کلزا یا محصولات غیر میزبان عوامل خسارت‌زای گندم کاشت شود.
میزان بذر در هر هکتار باید ۱۸۰ تا ۲۲۰ کیلو باشد
وی همچنین در پایان گفت: در بسیاری از مزارع مشاهده شده که کشاورزان میزان بذری که در هر هکتار استفاده می‌کنند فراتر از ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلو است در حالی که میزان بذور استفاده شده برای کشت گندم به طور متوسط باید بین ۱۸۰ تا نهایت ۲۲۰ کیلو باشد. تراکم زیاد باعث می شود تعداد بوته‌ها در واحد سطح افزایش یابد، بوته‌ها متراکم شوند، رطوبت داخل آنها به مدت زیادی باقی بماند و شرایط برای بروز و گسترش بیماری‌ها در مزرعه فراهم شود.
انتهای پیام