«گرگیعان» یا «قرقیعان» نام آیین سنتی رایج بین عرب‌های استان خوزستان، هرمزگان و کشورهای عربی مانند عراق است که در نیمه ماه رمضان اجرا می‌شود. در این آیین، کودکان با پوشیدن لباس‌های نو و محلی یعنی دشداشه برای پسران و عبا برای دختران به خانه‌های مختلف می‌روند و عیدی و شیرینی می‌گیرند. رسم گرگیعان در میان فرهنگ‌های دیگر از جمله در میان مردم دزفول در خوزستان نیز مرسوم است و آن را با عنوان «ثوابه یا جوابه» اجرا می‌کنند.
عرب‌های خوزستان بنا بر رسمی قدیمی در ماه مبارک رمضان کودکان خود را برای نیمه ماه آماده می‌کنند. در شب پانزدهم ماه رمضان به مناسبت میلاد امام حسن مجتبی (ع) پس از نماز مغرب و عشا جشنی برپا می‌شود. کودکان لباس‌های محلی می‌پوشند، سنگ‌های کوچکی به دست می‌گیرند و در حالی که به سمت خانه همسایه‌ها راه می‌افتند، سنگ‌ها را به هم کوبیده و با ضرباهنگی که به وجود می‌آید اشعاری را همنوایی می‌کنند. به در خانه‌ها می‌کوبند و منتظر گرفتن شیرینی و هدیه از صاحب خانه می‌شوند. این آیین سنتی «گرگیعان» نام دارد.
در شب پانزدهم رمضان کودکان و نوجوانان معمولاً در گروه سنی ۳ تا ۱۵ سال پس از افطار، لباس‌های محلی خود را می‌پوشند، پسران دشداشه و دختران لباس عربی بر تن می‌کنند و با آویختن کیسه‌هایی پارچه‌ای بر گردن و ضربه زدن به سنگ‌هایی که در دست دارند، برای جمع کردن عیدی و شیرینی ماه رمضان به سوی کوچه روانه می‌شوند و با به صدا درآوردن در خانه‌ها، اشعار «ماجینه یا ماجینه حل الکیس و انطینا» (آمدیم و آمدیم. در کیسه را باز کن و به ما عیدی و شیرینی بده) را می‌خوانند.
اگر اهالی خانه در پشت بام باشند کودکان خطاب به آن‌ها می‌گویند: «یا اَهلِ سِطوح تَنطونِه لَو نَروح» (ای کسانی که بالای پشت بام ایستاده‌اید، به ما عیدی می‌دهید یا برویم؟) معمولا کودکان به دو گروه تقسیم می‌شوند؛ گروهی می‌خوانند: «گَرگیعان و گَرگیعان» و گروه دوم پاسخ می‌دهند: «الله یَعطیکُم رَضعان» (خدا به شما بچه دهد) یا این‌که «الله اَیخلی اَولیدکُم» (خدا پسر کوچک‌تان را نگه دارد) سپس صاحب‌خانه‌ها خوراکی‌هایی را به کودکان می‌دهند.
این آیین هر سال در محلات به‌صورت خودجوش توسط کودکان برگزار می‌شود. این مراسم ۱۴ رمضان سال ۱۳۹۲ برای نخستین بار در موزه هنرهای معاصر اهواز و تحت نظر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خوزستان همزمان با نمایشگاه قرآن برگزار شد. کودکان و نوجوانان دختر و پسر با پوشش سنتی در حالی که کیسه‌های سنتی بر گردن داشتند با برهم زدن ریگ‌هایی در دست وارد سالن موزه هنرهای معاصر اهواز شدند و با اشعار عربی به مناسبت ولادت به‌صورت نمادین برگزار کردند. فعالان فرهنگی در این مراسم غرفه‌ای برای پذیرایی از کودکان در نظر گرفته بودند که به کودکان شیرینی و هدایای مختلف اهدا کردند. در این اجرای نمادین که توسط تعدادی از فعالان فرهنگی ـ مذهبی اهواز اجرا شد، علاقه‌مندان به میراث فرهنگی شرکت کردند و بسیاری از رسانه‌های خبری این مراسم را به‌صورت مکتوب و تصویری پوشش دادند.
نام اصلی این آیین «قرقیعان» است، ولی با توجه به این‌که عرب‌های خوزستان حرف «قاف» را در بیشتر کلمات «گاف» تلفظ می‌کنند به آن «گرگیعان» می‌گویند. آیین گرگیعان با نام‌های مختلف در کشورهای عربی وجود دارد مردم بغداد آن را «ماجینه» و اهالی جنوب بغداد به آن «کرکیعان» می‌گویند. در بحرین «قرقاعون»، قطر «قرنقعوه»، کویت و شرق عربستان «قریقعان»، عمان «قرنقشوه» و در امارات متحده عربی و شهرستان میناب و جزیره قشم به نام «حق‌اللیله» شناخته شده است. این مراسم در بندر دیلم و شهرستان پارسیان نیز با نام «گره‌گشو» و در بندر دیر و بندر کنگان نیز با نام «گرگشو» برگزار می‌شود.
درباره ریشه و معنی کلمه «قرقیعان» نظرهایی وجود دارد؛ برخی معتقدند این کلمه از «قرع الباب» به معنای در زدن گرفته شده است. به‌خاطر این‌که کودکان در خانه‌ها را برای دریافت شیرینی و عیدی می‌کوبند. نظر دیگری که در باب معنی «گرگیعان» آمده این است که می‌گویند از کلمه «قرّةالعین» گرفته شده که به معنای شادی و سرور انسان است و از آنجا که مراسم گرگیعان مصادف می‌شود با تولد حضرت امام حسن مجتبی (ع) و خوشحالی پدربزرگ او، محمد بن عبدالله برای تولد اولین نوه‌اش، می‌گویند که مردم برای عرض تبریک به حضرت علی بن ابی‌طالب (ع) و همسرش حضرت فاطمه زهرا (س) «قرة عین! قرة عین!» گویان به در منزل‌شان می‌رفتند و کم‌کم به‌صورت مناسبتی هر سال در میان مسلمانان رواج گرفت.
در شهریور ۱۳۹۵ اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خوزستان مراسم آیینی «گرگیعان» را در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رساند.
انتهای پیام