شناخت میراث مادی و معنوی جوامع انسانی برای تداوم فرهنگ آن‌ها ارزشمند است و موزه‌ها نقش اساسی در حفظ تداوم فرهنگی و مشخص کردن ارزش‌ها در جوامع انسانی دارند. بنابراین موزه‌ها را نباید صرفا مکانی برای نمایش آثار تاریخی دانست بلکه کارکرد و وظیفه مهم موزه‌ها انتقال مفاهیم و ارزش‌های گذشتگان ما به نسل آینده است.

در دومین شماره از پرونده خبری سیمای گردشگری قم که با هدف معرفی ظرفیت‌های گردشگری به خیل زائران و مجاورانی که در این استان ساکن هستند دنبال می‌شود، قصد داریم به معرفی موزه‌های قم بپردازیم.

موزه مردم شناسی

خانه‌های تاریخی زند و حاج قلی خان دو مکانی هستند که توسط اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری قم به موزه مردم شناسی تبدیل شدند. فرهنگ، آداب و رسوم اعتقادات نوع پوشش و بینش اجتماعی حاکم بر جامعه قم در اعصار گذشته، مجموعه‎ای از اسباب، اشیا و لوازم زندگی، ابزار کار، لوازم کشاورزی و صنعتی پوشاک و شیوه چینش اشیا در منازل قدیمی قم از جمله بخش‎هایی است که در موزه مردم شناسی قم به نمایش گذاشته شدند.

خانه تاریخی زند بازمانده اواخر عصر قاجار در دل شهر قم است که معماری اصیل ایرانی را به نمایش در آورده. خانه زند که امروزه به موزه مردم شناسی شهرت دارد در مرکز بافت قدیمی شهر قم محله گذر قلعه در کوچه باریکی واقع شده که در دو طرف این خانه دو تابلوی متفاوت به چشم می‌خورد؛ بر روی یکی سال ثبت ملی خانه یعنی ۱۳۷۷ درج شده و دیگری در نقطه مقابل، سال ثبت خانه را در فهرست آثار ملی ۱۳۷۹ هجری شمسی نشان می‌دهد.

وارد خانه که شوید دو حیاط می‌بینید که مربوط به خانه دو برادر از بازماندگان قاجار با نام‌های حاجی خان و حاج علی هستند که قدمت شان به ۱۳۰ سال قبل یعنی اواخر دوره قاجار باز می‌گردد. مجموعه موزه مردم شناسی قم شامل این دو خانه می‌شود که دارای ۱۴ اتاق، ۳۶ درب و پنجره چوبی از جنس گردو و ون و ۱۴ ستون سنگی است.

این بنا با توجه به مواد و مصالح موجود در منطقه که شامل سنگ، خشت، چوب، آجر و گچ بنا شده که شاخصه معماری عصر قاجار بوده و نشان از مصالحی است که در دل کویر ایران بیش از هر چیز در ساخت و ساز و معماری مورد استفاده قرار می‌گرفته که البته چند باری در طول تاریخ مرمت شده ولی بافت اصیل آن دست نخورده باقی مانده است.

موزه یاقوت کویر

استان قم در زمینه معادن سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی دارای پتانسیل بسیار زیادی است. موزه سنگ شناسی که باید آن را تنها موزه خصوصی سنگ شناسی که در سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور ثبت شده است دانست؛ بالغ بر ۱۱۰۰ قطعه سنگ قیمتی از ۸۰ نوع کانی معدنی نمایش داده شده و بازدید از آن در طول سال برای همه آزاد و رایگان است و هدف شناساندن ظرفیت‌های معادن ایران به مردم، دانشگاهیان و بازاریان است.

کیفیت عقیق قم نیم درجه از عقیق یمن بالاتر است و شامل رنگ‌‎های زیادی چون زرد، قرمز، کبود، سفید دودی و حدید است که بسیار زیبا و بی نظیر هستند. یاقوت کویر، زنجیره‌ی کاملی دارد. از استخراج معدن و حتی گاهی اکتشاف گرفته تا تبدیل و نشستن یک تکه سنگ کوچک بر انگشتر.

علاوه بر موزه کارگاه تولید سنگ‌های واقعی و غیر تقلبی در سه سالن مستقر است. ساخت رکاب انگشتر و سایر وسایل زینتی از جنس نقره اعلاء، انواع نگین در اندازه‌های مختلف، گردنبند، دستبند، مجسمه و انجام تراش فست که در مقایسه با تراش معمولی دقت بیشتری دارد و با آن می‌توان زوایای ظریفی روی سنگ‌های زینتی ایجاد کرد. موزه یاقوت کویر در خیابان توحید، میدان شهید امینی بیات، بلوار شاهد، کوچه ۹ پلاک ۱۶ واقع است.

موزه آستانه مقدسه حضرت معصومه(س)

این موزه در میدان آستانه در جوار مدرسه فیضیه قرار دارد. ساختمان کنونی موزه متعلق به سال ۱۳۶۱ است اما خود موزه در آبان ۱۳۱۴ شمسی تاسیس شد و از قدیمی ترین و متنوع ترین موزه‌های کشور محسوب می‌شود. وجود آثار نفیس از دوره‌های تاریخی به ویژه، صفویه، قاجاریه، تیموریان و هزاره‌های اول و دوم قبل از میلاد ارزش خاصی به این موزه بخشیده است.

قرآن‌های نفیس منصوب به ائمه اطهار، مسکوکات ادوار اسلامی و پیش از اسلام، انواع کاشی‌های زرین فام، قالی‌های دستباف و پارچه بافی، آثار حجاری و سنگ‌های تزئینی، آثار فلزکاری و ظروف چینی تنوع خاصی در این موزه ایجاد کرده است.

اما از نفیس‌ترین آثار موزه که اهمیت زیادی به آن بخشیده وجود قرآنی منصوب به خط امام رضا(ع) است که نوشته شده بر پوست آهو با جلد چرم و تزیین شده با آب طلا، به یادگار مانده از سال ۷۳ ه.ق است.

از دیگر آثار دیدنی موزه، ظروف سفالی به جای مانده از هزاره اول و دوم قبل از میلاد مسیح است که توجه بسیاری از توریست‌های خارجی را به خود معطوف داشته است.

عطردان، ظروف دارویی به شکل تنگ‌های کوتاه با لوله‌های باریک و نقوش ساده گیاهی و هندسی که میزان استفاده از دارو را مشخص می‌کرده و سرمه دان که از تپه سیلک کاشان و یا آذربایجان به این موزه رسیده، نوع خاکستری این سفال‌ها مورد توجه باستان شناسان است.

درهای بسیار زیبا از جنس نقره و طلا که اغلب از دوره قاجاریه به جا مانده و از سوی پادشاهان قاجار بر رواق‌های حرم نصب شده که عدد آن به هشت باب می‌رسد؛ یکی از آن‌ها در ضریح است که تماما از طلا بوده و سه سال قبل با تعویض ضریح به موزه انتقال یافته است.

کتیبه‌هایی مزین به آیات شفای بیماران متعلق به دارالشفاء، مدرسه فیضیه و کاشی‌های مقبره امامزاده علی‌بن جعفر(ع) از نوادگان امام موسی کاظم(ع) مربوط به ۷۰۰ سال قبل نیز در این موزه مشاهده می‌شود.

ظرف کشکولی آب از سنگ مرمر، تابلوهایی از قالیچه‌های اهدایی از دوره قاجار در قالب سجاده مزین به آیات قرآنی، ساعت پاندولی ساخت فرانسه از دوره قاجار، لوازم و لباس بزم و جنگ حسینقلی خان برادر فتحعلی شاه از دیگر آثار به جای مانده است.

چهاربلور «بارفَتَن» به رنگ صورتی، نقاشی شمایل شاهان ایرانی از دوره‎های زندیه، افشاریه، صفویه و قاجاریه، شمایل ائمه در کنار حروف ابجد و صفحات طلسم، گلدان‌هایی با طرح‌های مختلف از کشورهای فرانسه، انگلیس و ایران از دیگر دیدنی‌های موزه آستانه است.

انتهای پیام