شهر لاهیجان، «عروس شهرهای گیلان» لقب گرفته است. پیشینه تاریخی این شهر، به پیش از صفویه بازمی گردد که شرق گیلان (از شرق دره سفید رود تا سرحد تنکابن و چالوس امروزی) توسط فرمانروایان محلی یعنی سادات کیایی اداره می شد. به همین دلیل مدنیت این شهر، قدمت بیشتری نسبت به مرکز گیلان یعنی رشت دارد.
کیائیان، نسب خود را به امام چهارم شیعیان می رسانند؛ ایشان ابتدا زیدی مذهب بودند و سپس مکتب تشیع را برگزیدند. به همین دلیل بناهای مذهبی در حوزه نفوذ کیائیان، بیش از غرب دره سفید رود است. مدفن شاهان و شاهزادگان کیایی امروز بعنوان بقعه و بناهای مذهبی، مورد توجه و زیارت اهالی است. همین توجه موجب شده در ادوار بعد، برجداره گچی دیوارهای این بناهای مذهبی، نقاشی هایی ملهم از حوادث عاشورا و دیگر روایت های مذهبی ترسیم شود و امروز همین نقاشی ها، یکی از جاذبه های میراثی شهرستان های شرق گیلان شده است.
شاخص ترین آنها در مرکز شهر لاهیجان قرار دارد و همانطور که از اسمش پیداست، به نام «چهارپادشاهان» خوانده می شود. این بنا مدفن ۴ تن از امرای کیایی یعنی سیدخورکیا (مقتول به سال ۶۴۷قمری) و پسران و نوادگانش است. ساختمان بنا، معماری بومی دارد و در ایام مذهبی، میزبان دسته جات عزاداری است.
آرامگاه خانوادگی ۱۲ تن در روستای ملاط، بقعه بهشت و دوزخ در روستای متعلق محله، بقعه سید علی کیا در روستای لیالمان، بقعه معروف لاشیدان حکومتی، بقعه آقاسید حسین و... تنها برخی از بناهایی است که هنر دو تن از نقاشان بنام دوره قاجار را می توانید در این بناها مشاهده کرد.
خانه های تاریخی محصص و صادقی، مجموعه بناهای محله گابنه و اردوبازار، مسجد اکبریه، بقعه امیربنده شهید و حمام گلشن، از دیگر بناهای تاریخی مرکز شهر لاهیجان است.
تنها موزه جنگ جهانی دوم در کشور
«موزه ونگارد»، موزه ای خصوصی و تنها موزه جنگ جهانی دوم در کشور است که به همت یکی از نوجوانان لاهیجان، «کارن جمال امیدی» راه اندازی شده است. جالب است بدانید، شرکت ماشین آلات امیدی، یکی از معروف‌ترین کارخانه های تولید ماشین آلات تولید کیک و کلوچه است و کارن از نوجوانی، بخشی از شرکت پدر را تبدیل به موزه جنگ جهانی دوم نمود.
«کارن جمال امیدی»، اگرچه اکنون ۲۱ سال سن دارد، اما از ۱۵سالگی، دفتر کار پدرش را تبدیل به موزه ای کرد که اولین و تنها موزه خصوصی جنگ جهانی دوم در کشور است. این موزه، با مجوز صادر شده از سوی اداره میراث فرهنگی، رسما در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ افتتاح شد.
به گفته کارن، «ونگارد» واژه ای بین المللی است و در زبان انگلیسی، به معنی پیشتاز است و به اولین نیروی نظامی که در جنگ وارد می شد، ونگارد می گویند و چون موزه خصوصی جنگ جهانی دوم در لاهیجان، اولین و تخصصی ترین موزه درباره جنگ جهانی دوم در ایران است، نام «ونگارد» برای آن انتخاب شده است.
در این موزه با تاریخچه جنگ جهانی دوم و کشورهای درگیر آشنا شده و انواع ادوات جنگلی، اسناد و برخی روزنامه های آن زمان را می توانید ببینید.
بقعه شیخ زاهد گیلانی
بقعه منسوب به شیخ زاهد گیلانی، یکی از بناهای شاخص میراثی در روستای «شیخانبر» لاهیجان است. شیخ زاهد، مرشد شیخ صفی الدین اردبیلی، نیای سلسله صفوی است. شیخ صفی، ۲۵ سال نزد شیخ صفی تعلیم می بیند و شیخ زاهد «بی بی فاطمه» را به همسری اختیار می کند و شیخ زاهد او را به عنوان جانشین در طریقت برمی گزید. شیخ زاهد در سال ۷۰۰ قمری و در سن ۸۵ سالگی فوت می کند و شیخ صفی الدین مامور دفن او می شود.
بنای مقبره، ۲ اتاق مربع و مستطیل شکل در کنار هم است. در قسمت شمالی، ایوانی طولانی با ۷ فیلپا و در قسمت شرقی، ایوانی با ۶ فیلپا دارد. آرامگاه، ضریحی چوبی و ساده دارد. سقف درونی بقعه، دارای گچ بری است و ازاره های آن با کاشی های رنگی و گلدار مزین شده اند. بنا دارای گنبد هرمی و هشت ترک به رنگ فیروزه‌ای است. و سطح آن را با کاشی کاری زرد، آبی، سفید و سیاه و نقوش سنتی و گلدار پوشانده اند. اطراف گنبد و دیگر نقاط بنا نیز با سفال پوشانده اند.
باغ فلاحت و موزه چای ایران
کوه های مشرف به شهر لاهیجان، نخستین خاستگاه چای می باشد. «آقا محمدخان قاجار قرانلو» ملقب به کاشف‌السلطنه، یک شاهزاده قجری، متولد تربت حیدریه است(۱۲۴۴-۱۳۰۸) و به دستور مظفرالدین شاه، مامور کشت چای می شود. وی طی سفرهای طولانی و با مشقت فراوان، کشت بوته های چای و نحوه فرآوری آن را در هند آموزش دیده و در بازگشت به ایران، کوه های گیلان را برای کاشت بوته های چای مناسب می بیند و با خرید باغی در کوه های لاهیجان، نخستین بوته های چای را پرورش می دهد. «باغ فلاحت»، همان نخستین باغی است که کاشف السلطنه در آن نخستین بوته های چای را کشت نمود.
اگرچه مردم محلی، افسانه هایی دارند مبنی بر اینکه کاشف السلطنه بذر چای را در عصایش پنهان کرده و با خود به ایران آورد، ولی پدر چای ایران، خون دلها خورد تا این بوته ها بعمل آید. هم فشاری که از ناحیه اربابان محلی متحمل می شد و هم کارشکنی های عوامل انگلیس در کشور که می خواستند چای در انحصار خودشان باشند. وی در یکی از همین سفرها در حادثه تصادف فوت می کند و با وصیت خودش، لای بوته های چای و درست روبروی باغ فلاحت دفن می شود.
سال ۱۳۳۵ انجمن آثار ملی، برای مزار متروک کاشف السلطنه آرامگاه درخور شان می سازد. و بعدها میراث فرهنگی، با ایجاد تغییراتی در بنا، فضای آرامگاه را به «موزه چای» تبدیل می نماید.
هوخ تیف و قدیمی ترین کارخانه چای کشور
با فاصله کمی از موزه چای، قدیمی ترین کارخانه چای قرار دارد. نخستین کارخانه چای فجر بود که متاسفانه تخریب شد. دومین کارخانه چای- که موجود است- هوخ تیف، نام دارد. این کارخانه در سال ۱۳۱۴ توسط یک شرکت آلمانی به نام هوخ تیف ساخته و برهمین اساس به کارخانه چای هوخ تیف معروف می شود.
ساختمان این کارخانه معماری جالبی دارد. و چون در دامنه کوه ساخته شده، از یک سمت دو طبقه و از سمت دیگر ۳طبقه است. به جز معماری ویژه، دستگاه های چای خشک کنی آلمانی این کارخانه هنوز فعال است و بخشی از تاریخ صنعت چای را روایت می کند. در این کارخانه آسانسور جالبی هم از سال ۱۳۱۴ وجود دارد که مخصوص حمل برگ های سبز چای از طبقه اول به طبقه سوم است و هنوز هم سالم بوده و کار می کند.
کارخانه چای هوخ تیف اگرچه به بخش خصوصی واگذار شده ولی به شماره ۳۲۹۶۵ و در تاریخ ۱۴دی ماه ۱۳۹۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
کارخانه ابریشم کشی فلاطوری
لاهیجان، مهمترین مرکز تولید ابریشم گیلان در دوره صفوی و قاجار بود و وجه تسمیه این شهر برگرفته از «لاه» بمعنی کرم ابریشم است. بنای میراثی کارخانه ابریشم کشی فلاطوری، یادگار روزگاری است که تُجار دیگر کشورها در لاهیجان مستقر شده و کارخانه و تجارتخانه در حوزه تجارت ابریشم داشتند.
ساختمان فلاطوری، بیش از ۱۲۰سال قدمت دارد. فلاطوری واژه ای یونانی و به معنی «ابریشم» است. این بنا در زمان مظفرالدین شاه قاجار و در اوج شکوفایی صنعت ابریشم گیلان توسط مهندسان آلمانی بنا شده و تا قبل از سال ۱۳۱۰ خورشیدی، مدیریت آن بر عهده تجارتخانه برادران یونانی «لاسقاریدیس» بود.
در حال حاضر بخشی از این بنا به عنوان ساختمان اداری نوغان لاهیجان کاربری دارد. فلاطوری به شماره ۳۲۱۰۳ در تاریخ ۱۳۹۷/۵/۲۷ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
انتهای پیام