بر اساس شواهد و کشفیات باستان شناسی در اطراف تربت به ویژه غار ماپری، سنگ نگاره‌های کدکن و سفال‌های مکشوفه از چندین محوطه تاریخی حکایت از وجود زیستگاه‌هایی در هزاره‌های چهارم و پنجم قبل از میلاد در این منطقه دارد.
نام تربت‌حیدریه به اعتبار نام قطب‌الدین حیدر (عارف نامی متوفی به سال ۶۱۸ هجری قمری) تقریباً از قرن نهم هجری به بعد بر این منطقه نهاده شد. این منطقه از جمله مناطق آباد و پررونق بوده و روزگاری نیز جزء قلمرو اشکانیان به شمار می‌آمده است.
در عصر صفوی به دلیل موقعیت ویژه‌اش (استقرار در مسیر جاده هرات) از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. در طول دهه اول قرن دهم این ولایت به تبع بقیه خاک خراسان در معرض فتنه ازبکیه قرار گرفت و در کشمکش‌های بیش از دویست ساله قزلباشان صفوی، بارها و بارها به‌وسیله سواران ازبک غارت شد.
قلعه تربت چون در کنار شاهراه بزرگ غرب به شرق ـ پایتخت به هرات ـ قرار گرفته بود در فتنه‌های خراسان نیز مورد تاراج بوده و در دوره قاجار نیز هرچند اسحاق خان قرایی برج و باروی محکمی برای شهر ساخت و اوضاع شهر را سامان داد، اما از حملات ازبک‌ها و ترکمن‌ها صدمات فراوانی را متحمل شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه در گفت و گو با ایسنا از وجود ۳۵۰ اثر تاریخی و جاذبه‌های گردشگری در این شهرستان خبر داد و افزود: تاکنون حدود ۶۲ اثر در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
علی محمدی با بیان اینکه بیشترین سرا و کاروانسرای تاریخی استان را در تربت‌حیدریه داریم و از قدیم‌الایام دروازه ورودی به مشهد بوده است، گفت: مجموعه تاریخی و فرهنگی قطب‌الدین حیدر، کاروانسرای طبسی، کاروانسرای لاری، حمام حاجی رئیس، مقبره و مسجد شیخ حیدر کدکنی، رباط کامه، رباط کسکک، مزار بوری آباد، مزار شیخ ابوالقاسم گورکانی، چندین آب انبار، سرا، بازار سنتی و بیش از ۴۰ خانه تاریخی در داخل بافت تاریخی شهر و... از مهم‌ترین ابنیه‌های تاریخی این منطقه است.
وی همچنین با بیان اینکه شهرستان از تفرجگاه‌ها و مناطق گردشگری منحصر به فردی برخوردار است، بیان کرد: در محدوده شهرستان سه رشته کوه به هم پیوسته که عموماً جهت شرقی غربی دارند به همراه ارتفاعات پراکنده در جنوب و جنوب شرقی عمده ارتفاعات این شهرستان را تشکیل می‌دهند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه اظهار کرد: وجود این کوه‌های متعدد که جلگه‌های وسیعی را در برگرفته از عوامل مهم تنوع آب و هوایی در این ناحیه هستند که از مهم‌ترین مناطق می‌توان به آبشار رود معجن، رودخانه حصار، ارتفاعات ملکوه، مناطق ییلاقی صنوبر، بکاول، کامه و سریشا، منطقه شکار ممنوع سریشا، موزه حیات وحش، باغملی و پیشکوه اشاره کرد.
جاذبه‌های کشاورزی
وی با اشاره به اینکه این مناطق قابلیت بازدید برای گردشگران اکوتوریسم، توریسم روستایی و عشایری و گردشگران ورزشی را دارد، عنوان کرد: شهرستان تربت‌حیدریه در خصوص جاذبه‌های کشاورزی حرف‌های بسیاری برای گفتن دارد، این شهرستان قطب تولید زعفران و ابریشم کشور و همچنین سایر محصولات کشاورزی از قبیل بادام، چغندرقند، پسته و ...دارای ظرفیت‌های ویژه دیگری است که این ظرفیت‌های باعث جذب گردشگران اگروتوریسم (گردشگران کشاورزی) می‌شود.
محمدی اظهار کرد: در سطح شهرستان از قبیل وجود مشاهیر، آداب و رسوم سنتی، موسیقی مقامی، هنرهای سنتی، غذاهای محلی و پوشش‌های سنتی در روستاها، بازی‌های بومی و محلی و... نیز قابلیت جذب انواع گردشگر به‌ویژه توریسم روستایی و تفریحی و پژوهشی را دارد.
وی گفت: وجود جلگه‌های وسیع و کوه‌های پراکنده باعث تنوع آب و هوایی و در نتیجه گوناگونی محصولات کشاورزی در این شهرستان است. مهم‌ترین پوشش گیاهی منطقه می‌توان به کنگر، انواع گون، انواع درمنه، لاله و ریواس و از گیاهان دارویی می‌توان به گل گاوزبان، کلپوره، آویشن، گل ختمی و کما اشاره کرد که این موارد نیز می‌تواند در بسته سوغات شهرستان لحاظ شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه افزود: تربت‌حیدریه همچنین دارای معادن غنی و متنوع با بیش از ۲۳ نوع ماده معدنی است که مهم‌ترین آنها معادن طلا، سیمان، فولاد، کائولین، سنگ، گچ، سیلیس و ... هستند. معادن طلای زرمهر که در حوزه شهر بایگ قرار دارد و معادن غنی سیلیس از معادن مهم کشور است به طوری که تربت‌حیدریه را در زمره یکی از قطب‌های معدنی کشور قرار داده است که این مزیت می‌تواند گردشگران زئوتوریسم را به سوی خود جلب کند.
مشاهیر و مفاخر تربت‌حیدریه
وی در ادامه قطب‌الدین حیدر و ابوالقاسم گورکانی آر عرفای قرن پنجم و ششم، کریم الشرق کدکنی و تاج‌الدین کدکنی از سپه‌سالاران دوره سلجوقی، شیخ ابراهیم کدکنی (پدر عطار)، ملاعباس راشد تربتی از عرفای معاصر و محمدرضا شفیع کدکنی ـ ذبیح‌الله صاحب‌کار ـ محمد قهرمان، مظفرعلی تربتی از نقاشان مشهور دوره صفوی، کاشف السلطنه پدر چای ایران، روح القدس (شیخ احمد تربتی) اولین شهید روزنامه نگار ایران و... را از مهم‌ترین مشاهیر و مفاخر این منطقه عنوان کرد.
تربت‌حیدریه چشم به راه مسافران نوروزی
محمدی با اشاره به اینکه تمامی تدابیر و اقدامات مورد نیاز برای حضور مسافران در شهرستان فراهم شده است، گفت: هم اکنون ۱۵ اقامتگاه بوم گردی و ۱۰ روستای هدف گردشگری از جمله رود معجن، حصار، بکاول، سیوکی، حاج بیگی، دافی، اسفیز، صنوبر، کامه و بسک آماده خدمات‌دهی به مسافران و زائران و گردشگران هستند.
مناطق ییلاقی
وی در ادامه وجود کوه‌های متعدد در اطراف تربت‌حیدریه، باغات و مناطق ییلاقی زیبایی به وجود آورده که در فصل‌های بهار و تابستان پذیرای گردشگران زیادی برای گذران اوقات فراغت است که از آن جمله می‌توان به منطق ییلاقی صنوبر، بکاول، کامه و سریشا اشاره کرد را جزء مناطق ییلاقی این شهر معرفی کرد.
وی همچنین به معرفی تفرجگاه‌ها و دیگر مناطق دیدنی شهرستان پرداخت و گفت: آبشار رودمعجن، رودخانه حصار و ارتفاعات ملکوه، باغ ملی و پارک کوهستانی پیشکوه از جمله مهم‌ترین تفرجگاه‌ها و مناطق دیدنی شهرستان تربت‌حیدریه هستند.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه عنوان کرد: موزه حیات وحش که در فاصله ۷ کیلومتری تا مرکز شهر قرار دارد در آن گیاهان و جانوران بومی منطقه به نمایش گذاشته شده‌اند.
صنایع‌دستی، سوغات و غذاهای سنتی
به گفته محمدی، به دلیل تنوع آب و هوایی موجود در منطقه، محصولات کشاورزی فراوانی در شهرستان تولید می‌شود اما مهم‌ترین محصولات کشاورزی که سوغات شهرستان به شمار می‌آید زعفران و بادام است. همچنین ابریشم و نوعی حلوا با نام حلواجوزی (حلوا گردویی) که بیشتر در بخش بایگ شهرستان تولید می‌شود و آلوی کدکن و خشکبار از دیگر سوغات شهرستان است.
محمدی ادامه داد: در شهرستان تربت‌حیدریه هنرهای سنتی و صنایع‌دستی متعددی وجود دارد که از مهم‌ترین آنها که جزء مشاغل و پیشه‌های سنتی شهرستان محسوب می‌شود و از گذشته تا به امروز رواج بسیار داشته رشته ابریشم‌کشی (چله کشی ابریشم) است.
وی خاطرنشان کرد: از دیگر رشته‌های فعال صنایع‌دستی به ترتیب می‌توان از تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی (به ویژه عقیق)، ساخت زیورآلات سنتی، رنگرزی سنتی، فرت بافی، ابریشم‌بافی، خراطی، معرق و منبت چوب، رودوزی‌های سنتی، نمدمالی و تولیدات نمدی، گلیم‌بافی، نقاشی روی سفال و شیشه،، مصنوعات چرم (سراجی سنتی)، بافتنی‌های سنتی نام برد. از دیگر هنرها و مشاغل سنتی می‌توان به نجاری، فرش‌بافی، آهنگری، قفل‌سازی سنتی و مسگری اشاره کرد.
به گفته محمدی، همچنین از غذاهای سنتی شهرستان تربت‌حیدریه می‌توان به بلغور، قورمه، چنگالی، گرماست، آش، شوله و... اشاره کرد.
حضور بیش از یک میلیون گردشگر داخلی و خارجی
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه در ادامه خاطرنشان کرد: امسال یک میلیون ۳۵۰ هزار گردشگر و زائر ایرانی و ۱۷۵ گردشگر و زائر خارجی از جاذبه‌های گردشگری و بقاع متبرک این شهرستان و به خصوص در فصل ابریشم‌کشی از بخش بایگ و زمان برداشت زعفران از مزارع تربت‌حیدریه و زاوه، دیدن کردند.
وی با اشاره به اینکه چهار دفتر خدمات مسافرتی، هدایت و راهنمایی زائران و مسافران داخلی و خارجی را در این شهرستان بر عهده دارند، گفت: برای اقامت شبانه گردشگران و زائران ایرانی و خارجی در ایام نوروز، چهار باب خانه مسافر، ۲ باب مهمانپذیر و ۱۳ باب اقامتگاه، با ظرفیت ۵۷۰ نفر آماده پذیرایی و اسکان پیش‌بینی شده است.
دبیر ستاد خدمات سفر تربت‌حیدریه همچنین در خصوص اقدامات انجام شده به منظور اسکان و پذیرایی و معرفی دیگر آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری این شهرستان گفت: در حوزه اسکان ۱۷ اقامتگاه رسمی شامل اقامتگاه بومگردی، خانه مسافر و مهمانپذیر، آماده‌سازی ۱۰۰ کلاس درس برای اسکان مسافران و به ویژه فرهنگیان، هشت زائرسرا، بقعه متبرکه، حسینیه و مسجد و همچنین ۲ باب سالن ورزشی مهیا شده است.
محمدی افزود: زمینه برپایی چهار پایگاه استقبال و پذیرایی، ۲ بازارچه نوروزی، ۶ پایگاه ثابت و سیار هلال‌احمر، ۲۱ پایگاه اورژانس و آمبولانس و تدارک ۱۲ تیم گشت بازرسی و نظارت نیز فراهم شده است.
وی اظهار کرد: انجام تبلیغات محیطی، ساماندهی مبادی و نیز ورودی‌های شهر، ساماندهی بوستان‌ها و سرویس‌های بهداشتی، چاپ و توزیع اقلام فرهنگی، ساماندهی اماکن تاریخی و گردشگری، آموزش راهنمایان گردشگری، آماده‌باش نیروهای انتظامی، پلیس‌راه، راهداری، اصناف و امداد خودرو، از دیگر اقدامات این ستاد است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت‌حیدریه در پایان یادآور شد: به دلیل همزمانی بهار قرآن و بهار طبیعت طرح سفره های ساده افطاری در پایگاههای استقبال، بقاع متبرکه و مساجد برای مسافرین و زایرین نوروزی برگزار می شود.
انتهای پیام