ماه مبارک رمضان که به ماه نزول قرآن و برکات آسمانی مشهور است یکی از بهترین ماه‌ها برای ارتباط با خداوند است. شخص روزه دار به جهت پاکسازی روحی که بر اثر پیروی از دستور خداوند به دست آورده، دارای تقرّبی شده است که دعای او را به استجابت نزدیک کرده است؛ بنابراین، نوع دعا و نحوه درخواست او از خداوند بسیار اهمیت دارد. اهل بیت عصمت و طهارت (ع)، ادعیه‌ای را برای ماه مبارک رمضان بیان کرده‌اند که بهترین شیوه جهت تحقق خواسته‌های دنیوی و اخروی مؤمنان است.

به مناسبت ماه مبارک رمضان و بهره‌مندی معنوی بیشتر از این ماه پر برکت با رسول چگینی پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت قم به گفت‌وگو پرداختیم.

رسول چگینی در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: اعمال ماه رمضان در دو بخش اعمال مشترک ماه مبارک رمضان و اعمال اختصاصی روزها و شب‌های این ماه پرفضیلت بخش‌بندی می‌شود که در این مجال تنها به دعاهای مشترک ماه مبارک رمضان اشاره می‌کنیم و دعاهای مختص هر روز را به کتاب مفاتیح الجنان ارجاع می‌دهیم.

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت قم بیان کرد: بهترین اعمال در ایام مبارک رمضان تلاوت قرآن است. با وجود اینکه خواندن قرآن در همه اوقات ثواب دارد اما ماه رمضان، بهار قرآن است و ثواب خواندن یک آیه از آن برابر با ثواب تلاوت کل قرآن در سایر ماه‌های سال است.

ادعیه مشترک ماه مبارک رمضان

وی با بیان اینکه درباره برخی ادعیه ماه مبارک رمضان تأملاتی وجود دارد، افزود: علت تأکید فراوان بر توفیق حج رفتن در ادعیه ماه مبارک رمضان و اعتبارسنجی دعای روزهای ماه مبارک رمضان از جمله مسائلی است که باید به صورت دقیق مورد بررسی قرار گیرد.

چرا در ادعیه ماه رمضان، بر توفیق حج رفتن تأکید شده است؟

چگینی با اشاره به اینکه یکی از خواسته‌هایی پرتکرار در ادعیه ماه مبارک رمضان، درخواست توفیق انجام حج از خداوند است، گفت: این دعا از شب اول ماه رمضان تا عید فطر همواره تکرار شده است، در دعای شب اول که امام صادق(ع) بیان فرموده‌اند، این درخواست وجود دارد؛ «اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ... وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ مِنَ الاْمْرِ الْمَحْتُومِ وَ فِیمَا تَفْرُقُ مِنَ الاْمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضَاءِ الَّذِی لا یُرَدُّ وَ لا یُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرَامِ الْمَبْرُورِ حَجُّهُمْ الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمْ الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمْ الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئَاتُهُمْ وَ اجْعَلْ فِیمَا تَقْضِی وَ تُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ لِی فِی عُمْرِی وَ تُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ».

وی ادامه داد: در دعای هر شب ماه رمضان نیز این درخواست وجود دارد؛ «اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرآنَ وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی عامی هذَا وَ فِی کُلِّ عَام وَ اغْفِرْ لِیَ تِلْکَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ، فَإِنَّهُ لا یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یا رَحْمنُ یا عَلامُ».

چگینی با بیان اینکه دعای توفیق حج، در شب‌های قدر نیز مورد تأکید قرار گرفته است، یادآور شد: در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که مقدّرات شب قدر غیر قابل تغییر است، اگر کسی به عنوان زائر بیت الله الحرام معین گردد، لاجرم به این سفر خواهد رفت حتی اگر فقیر و بیمار باشد و اگر کسی به عنوان مسافر حق مقدر نشد، توان انجام حج را نخواهد داشت حتی اگر تندرست و ثروتمند باشد.

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت قم، تصریح کرد: غیر از دعاهای شب‌ها و روزهای ماه مبارک رمضان که زیارت خانه خدا در آن‌ها درخواست شده، در دعای روز عید فطر نیز این خواسته وجود دارد. در دعای این روز، که پس از نماز عید خوانده می‌شود، بار دیگر حجّ خانه خدا آرزو شده است. در بخشی از این دعا آمده است؛ «أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّد وَ آلِ مُحَمَّد وَ أَنْ تَقْبَلَ مِنِّی شَهْرَ رَمَضَانَ وَ تَکْتُبَنِی فِی الْوَافِدِینَ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ...».

وی تصریح کرد: عالمان اسلامی دیدگاه‌های متعدد ولی همگون درباره علت اصرار و پافشاری بر درخواست زیارت خانه خدا و انجام حج در ماه مبارک رمضان مطرح کرده‌اند که عمده این دیدگاه‌ها، پیرامون اهمیت مسئله حج و ارزش والای این عبادت معرفت‌افزا است.

چگینی بیان کرد: در حقیقت علت تأکید زیاد در ادعیه ماه مبارک رمضان بر موضوع حج و درخواست زیارت بیت الله الحرام را باید در حکمت‌های آن جستجو کرد. مهمترین فلسفه حج، تجدید بیعت با ولایت و امامت، اذعان و اعتراف به جایگاه عظیم اهل بیت (ع) و اعلام آمادگی برای نصرت و یاری ایشان است؛ امری که فلسفه همه مناسک و افعال شرعی به شمار رفته و به بیانی دیگر، روح همه عبادات به شمار می‌رود.

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت قم ادامه داد: با توجه به اینکه درخواست حج، باید همواره و در طول سال از خداوند طلب کرده شود، به نظر می‌رسد اهتمام فراوان بر تکرار این خواسته در ماه رمضان، می‌تواند به مسئله دیگری نیز اشاره داشته باشد.

وی اضافه کرد: در نگاه اول می‌توان این ادعیه را به آیه «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَّعْلُومَاتٌ» (حج در ماه‌های معینی است) مرتبط دانست؛ زیرا علمای شیعه و سنی اتفاق نظر دارند که مراد از ماه‌های معین، ماه شوال، ذی القعده و ذی الحجه است. بنابراین، ماه رمضان در آستانه ماه های انجام عمره تمتع (ماه شوال) قرار گرفته است و در واقع دعای توفیق حج، به منظور آماده سازی جامعه جهت انجام این فریضه الهی است.

چگینی با بیان اینکه همچنین این ادعیه می‌تواند ناظر به برخی رویدادهای تاریخ اجتماعی مسلمانان نیز باشد، گفت: با گسترش اسلام به مناطق خارج از جزیرة العرب، مسلمانان زیادی از سرزمین‌های اسلامی، به منظور زیارت خانه خدا و قبر مطهر پیامبر اکرم(ص)، عازم مکه و مدینه می‌شدند؛ مسافت زیاد، استفاده از مرکب و چهارپایان برای جابه‌جایی و سختی‌های فراوانی که در گذشته برای مسافرت وجود داشته، مدت زمان این سفرها را طولانی می‌کرد. به همین منظور، کاروان‌های حجاج، مجبور بودند از ماه‌ها قبل از زمان آغاز حج تمتع در ماه ذی الحجه، خود را مهیای انجام سفر حج کنند.

وی تاکید کرد: تأکید بر توفیق انجام مناسک حج در ادعیه رمضانی در حقیقت برای زمینه‌سازی و ایجاد شوق در بین مسلمانان است که خود را مهیای انجام سفر حج کنند. نظیر این اتفاق امروزه نیز روی می‌دهد؛ آنجایی که با سر زدن هلال ماه محرم، درخواست‌های مسلمانان از خداوند فزونی می‌یابد که توفیق زیارت مرقد مطهر سید الشهدا(ع) و درک زیارت اربعین را روزی آنان گرداند.

اعتبارسنجی دعای روزهای ماه مبارک رمضان

پژوهشگر بنیاد بین المللی امامت قم بیان کرد: یکی از ادعیه‌ای که در ماه مبارک رمضان قرائت می‌شود، دعاهای مختصری است که برای هر روز به صورت جداگانه در کتب ادعیه ذکر شده و به عنوان دعاهای روزهای سی‌گانه ماه مبارک رمضان شناخته می‌شود.  

وی عنوان کرد: در پاسخ به اینکه آیا این دعاها مأثور است، یعنی دعایی است که از طریق معصومین علیهم السلام رسیده باشد؛ باید گفت قدیمی ترین منبع ذکر این دعا، کتاب «جُنة الأمان الواقیة و جَنة الإیمان الباقیة»، معروف به مصباح الکفعمی تألیف تقی‌الدین ابراهیم بن علی کفعمی است؛ این کتاب جایگاه مهمی نزد شیعیان دارد و به عنوان دومین کتاب دعای مشهور پس از مصباح المتهجد شیخ طوسی شناخته می‌شود، بنابراین منبع ذکر دعا معتبر است.

انتهای پیام