«املش»، یکی از شهرستان‌های کوهستانی شرق گیلان است که با داشتن محوطه‌های تاریخی و مناطق بکر طبیعی همواره مورد توجه گردشگران بوده است؛ در این شهرستان محوطه‌های تاریخی و گورستان‌های باستانی زیادی وجود دارد.
کوه های املش، پوشیده از باغ‌های چای و درختان فندق است و این شهرستان بزرگترین تولیدکننده چای در گیلان و دومین تولیدکننده فندق در کشور محسوب می‌شود.
تنها باغ پلکانی چای در شرق گیلان که مشابه باغ‌های چای ژاپنی است، در روستای «تارمه سرا» واقع در بخش رانکوه املش قرار دارد.
عمارت های تاریخی صوفی
پس از صفویه، مدنیت در املش توسعه می‌یابد. «ولی سلطان صوفی» و «بهرام علی صوفی» با حکم شاه عباس صوفی در املش و رانکوه سکنی گزیده و خاندان صوفی، موجب توسعه این شهرستان می‌شوند. خانه تاریخی «عبدالعلی‌خان صوفی» در شهر املش و خانه تاریخی منسوب به «امان‌الله خان صوفی» در روستای ییلاقی اُمام، از جمله جاذبه‌های تاریخی شهرستان املش است.
خانه عبدالعلی‌خان صوفی با قدمت حدود ۱۹۰ سال، با معماری بومی، ارسی‌های پرکار و گره‌های چینی و گچبری‌های ظریف، از معدود بناهای دوره قاجار در شرق گیلان است. این عمارت دو طبقه، پنج نسل از خاندان صوفی را به خود دیده است.
خانه امان‌الله خان صوفی، دیگر عمارت زیبای این خاندان است که در روستای اُمام قرار دارد. این بنای تاریخی در اواخر دوره قاجار و در بخش رانکوه ساخته شده و در سال ۱۳۸۲ با شماره ۱۰۵۸۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
بقعه میراثی سرتربت و مراسم علم واچینی
بخش «رانکوه» مرکز حکومت کیائیان (فرمانروایان محلی شرق گیلان پیش از صفویه) بود و آرامگاه برخی از امرای کیائی در روستای سرتربت املش قرار دارد. در این بقعه کوهستانی که بدون سقف طراحی شده، حاکمان محلی آل کیا دفن شده‌اند و هر سال در نیمه مردادماه، مراسم علم واچینی در آن بقعه برگزار می‌شود (علم بندی و علم واچینی، مراسمی مذهبی است که در آن پارچه‌هایی را به نیت برآورده شدن حاجت بر علمی چوبی می‌بندند و طی مراسمی پارچه‌ها باز شده و علم به محل بقعه بازگردانده می‌شود).
در حیاط بقعه که دیوراهای سنگی دارد، ۶ قبر هست که سنگ مرمرهای قبور را با شیشه پوشانده‌اند. چهار طرف بنا ایوان کتابی دارد و مصالح ساختمان از سنگ لاشه‌های بزرگ سفید رنگ با ملات آهک ساخته شده و اتاقک کوچکی در انتهای حیاط برای عبادت زائران تعیین شده است.
منابع، درباره نسب خفتگان در سرتربت نوشته‌اند: «در حیاط این بنا، گورهای سلطان محمد کیا، والی لاهیجان که سلخ ربیع الاول سال ۸۸۳ هجری فوت شد و پسرش کارگیا میرزا علی کیا که در پنجم رمضان سال ۹۱۲ کشته شد و پری سلطان دختر سید محمد که در سال ۹۰۸ هجری فوت شد و گور حسنی که در صفر ۹۰۲ هجری مرد در اینجاست و دو گور نامعلوم که احتمالا از سادات مرعشی مازندران هستند. کتیبه‌ای بر سنگ مرمر به دیوار حیاط است که نشان می‌دهد این بنا به دست «میرزا علی کیا» بنا شده است».
بقعه میراثی باباجان دره و نقاشی های دوره قاجار
پایین تر از بقعه سرتربت، روستای کوچکی در دل دره‌ای مه‌آلود قرار دارد که در آن تنها بقعه کوهستانی که نقاشی‌های مذهبی بجامانده از دوره قاجار دارد، دیده می‌شود.
ساختمان بقعه، دارای معماری بومی است. ایوانی در سه طرف با ستون‌های چوبی خراطی شده که بر هر دیوار صحنه‌های مذهبی ملهم از حوادث عاشورا همچون؛ صحنه‌ای که حارث قصد جان دوطفلان مسلم را می‌کند، زمانی که حضرت علی اکبر(ع) به میدان جنگ می‌رود، حضرت زینب (س) که همراه اسیران کربلا به شام می‌رود، نقش سلطان قیس، صحنه قتلگاه کربلا، مجلس طلب آب نمودن حضرت علی اکبر از پدرش، مجلس عروسی فاطمه زهرا(س) در جمع زنان قریش، امام موسی الکاظم(ع) و حکیم فرنگی، صحنه ضامن آهو و... نقاشی شده است.
این نقاشی‌ها، هنر آقاجان نقاش لاهیجانی است که بر جداره گچی دیوارهای بقعه، این نقاشی‌ها را با رنگ‌های گیاهی ترسیم کرده است.
پل خشتی تمیجان
روستای تمیجان، بر سر راه املش به رودسر قرار دارد. این منطقه در زمان کیائیان بسیار بزرگ و آباد بوده است. با روی کار آمدن کیاییان به ویژه در دوره «میرزا علی کیا»، منطقه «تمیجان» توسعه می‌یابد. وجود بقایای ضرابخانه هوسم، مسجد جامع و چند پل خشتی بر رودخانه پلرود، حاصل آن دوران است.
بزرگترین پل خشتی شرق گیلان بر روی رودخانه پلرود قرار دارد که آذرماه ۱۳۵۴ ثبت ملی شده است. این پل ۶۰ متر طول و پنج متر عرض دارد. این پل سه دهنه اصلی و دو دهنه کوچک دارد و بلندی دهانه اول از سطح آب ۶۲۰ سانتی متر و بلندی دهانه دوم که مقداری از کف آن از گل پر شده، ۴۵۰ سانتی متر و دهانه سوم ۳۸۰ سانتی‌متر است.
مسجد جامع تمیجان و بقعه میراثی دوبرادران با معماری بومی، از دیگر بناهای میراثی این روستاست که در فهرست آثار ملی ثبت شده است. «مسجد جامع تمیجان» در سال ۱۰۷۵ قمری توسط «حاجی محمد صالح تمیجانی» و بر سر راه قدیم شاه عباسی ساخته شده است. این مسجد در گذشته مناره و حوض و درب چوبی داشته که تخریب شد. ثبت میراثی این مسجد تاریخی می تواند به حفظ آن کمک نماید.
نزدیک به بقعه دوبرادران که در فاصله کمی از پل خشتی است، کارگاه تولید «نان تمیجان» قرار دارد. این نان سنتی تماما با آرد برنج تولید شده و در کوره‌های چدنی پخته می‌شود.
باغ‌های چای و فندق
به دلیل کوهستانی بودن املش، کوه‌های این محدوده سراسر پوشیده از بوته‌های همیشه سبز چای و باغ‌های فندق است. بوته‌های چای در زمین‌های شیب‌دار، محصول بهتری می‌دهند.
یکی از اهالی روستای تارمه‌سرا بخش رانکوه املش، با اصلاح باغ چای خود توانسته این باغ را به سبک باغ‌های ژاپنی به‌زراعی کند و حالا باغ چای پلکانی خانواده داداش‌پور، به عنوان الگویی برای افزایش کیفی برگ‌های سبز چای شده است. فرآوری چای در کارگاه جانبی این باغ به شکل نیمه سنتی انجام شود و از این حیث نیز چای این باغ عطر و طعم بهتری دارد.
انتهای پیام