روستاهای کردستان در اسفندماه همیشه میزبان برگزاری جشن های چند هزار نفری نوروز و تولد دوباره زمین هستند و جشن پیروزی زمین بر زمستان و قلب یخی قندیل های آویزان بر ناودان و بام خانه های روستایی، بنا بە عادتی دیرینە و موقعیت جغرافیایی زودتر شروع می شود.

کردستان، پایتخت نوروز ایران است. رسم نوروز کُردها از دست نخورده‌ترین و اصیل‌ترین رسوم باستانی است و اکنون این رسوم که ریشه در قدمت تاریخ دارد، با نو شدن زمین جشن گرفته می شود.

جشن باستانی نوروز در کردستان به دو قسمت تقسیم می شود؛ یکی جشن طبیعت، در پنجم اسفند که در روستاها و در بین کشاورزان مرسوم است و دیگری جشن رسمی و ملی است که در تقویم و از روی طی کردن ماه ها و پایان سال برگزار می شود.

در کردستان، به دلیل دوری از دریا و نبود معادن و کارخانه های تولیدی و بافت جغرافیایی، کار کشاورزی که از اصلی ترین و پر رونق ترین کارهای این ناحیه است از دهه اول اسفند شروع می شود.

با اولین اشعه های روح بخش خورشید نوروز، کشاورزان و باغداران، راهی مزارع خود می شوند و با نوای «یا مدبر لیل و النهار» نبض ریشه را به رگ خاک و جمع شدن آب را در لایه‌های زیرین زمین، به رویش دانه های پناهنده در دل نمور خاک را نوید روز نو می دانند.

در کردستان، به ویژه در بین روستانشینان، باغداران و کشاورزان با برپا کردن آتش نوروز که نماد زندگی، انرژی و از بین بردن غم و روی تلخ زندگی است آغاز می شود و با رقص دسته جمعی گرداگرد آتش که نماد شور، ابراز شادی و احساس رهایی از بند بیکاری، سرما و تاریکی شب های زمستان و پاییز و فائق آمدن بر دیو پلشتی ها است، پایان می یابد.

دامداری، باغداری و کشاورزی، سە کار اصلی و پایه ای بوده که نیاز به هوشیاری و مراقبت خاص خود دارد و مردمان این ناحیه را بر آن می دارد تا توازن طبیعت را بر هر چیز دیگر گرامی بدارند.

تاریخچه برگزاری جشن نوروز در بین کردها

دکتر اسعدی، تاریخ شناس در دانشگاه کردستان در گفت و گو با ایسنا اظها کرد: در بررسی تاریخچه برگزاری جشن های باستانی توجه به دو عامل اهمیت دارد؛ یک عامل روایات اسطوره ای در خصوص شکل گیری پدیده هاست و عامل مهم تر نقش عوامل طبیعی زندگی جوامع انسانی است.

وی افزود: براساس این روایات اساطیری کیومرث در زمان غلبه بر اهریمن به پاس این پیروزی دستور داد بر فراز کوه ها به مدت 9 روز آتش افروخته شود و از این زمان جشن «نه روز» پدید آمد و چون جمشید شاه نیز بعدها در این ایام برتخت نشست و جشن «"نه روز» را گرامی داشت، نام وی نیز درکنار این جشن آمده است. همچنین کاوه آهنگر نیز به علت جایگاه و اهمیت ملی این جشن زمان «نه روز» را برای قیام علیه ضحاک برگزید.

دکتر اسعدی عنوان کرد: به لحاظ ریشه طبیعی نوروز در تقویم ایرانیان باستان که بعد از اسلام تبدیل به هجری شمسی شد، نوروز به زمانی اطلاق می شود که خورشید از استوا عبور کرده و به سمت شمال می‌رود و در این زمان وارد برج حمل می شود.

وی افزود: این واقعه در روز اول فروردین که به آن هرمز روز می گفتند روی می دهد، انگیزه اصلی جشن گرفتن آن آغاز دوباره رشد گیاهان و جانوران و زنده شدن طبیعت است.

این تاریخ شناس، با اشاره به سنت های ویژه نوروز در میان کردها، گفت: چهارشنبه سوری، افروختن آتش که نشانه پاکی و غلبه بر اهریمن است، خانه تکانی چون معتقد بودند در نوروز فروهرها(ارواح نیاکان آنان) به بازماندگان خود سرکشی می کنند، کاشت دانه گندم، نخود، عدس و کنجد بخاطر استقبال از بهار و طبیعت نو، جشنانه و دادن عیدی توسط بزرگان فامیل به افراد کوچکتر، کوسه گردی، خوانچه عروس، میرنوروزی، کوسه گردی، هه لاوه ملاوه، هه‌ته‌ری، مه‌ته‌ری، هلپرکی و نوروز خوانی را از آیین های باستانی نوروز در میان مردم کردستان عنوان کرد.

وی بیان کرد: مراسم هایی همچون چهارشنبه سوری، افروختن آتش، خانه تکانی، هلپرکه و خوانچه تازه عروس(عیدی دادن به تازه عروسان) در سالیان گذشته تا به امروز همیشه اجرا شده اند.

اسعدی با بیان اینکه مراسم میرنوروزی فقط در برخی روستاها اجرا می شود، افزود: رسم «هه لاوه ملاوه» نیز از آیین‌هایی بود که در روزهای پایانی توسط کودکان و نوجوانان اجرا می‌شد و آنان با مراجعه به درب منازل هدیه هایی از صاحب خانه دریافت می کردند. این رسم در سال های گذشته کم رنگ شده بود که در یکی دو سال اخیر دوباره درحال احیاشدن است.

وی خاطرنشان کرد: مراسم «هه تری مه تری» نیز امروزه اجرا نمی گردد که در آن افراد بزرگتر شال خود را از روزنه پشت هام های قدیمی (روچن) دراز کرده و صاحبخانه هدیه ای را در آن قرار می داد.

این استاد دانشگاه یادآور شد: نوروزخوانی نیز امروزه به فراموشی سپرده شده است. براساس آن افراد فامیل و همسایه ها در ایام عید، هر شب در خانه یکی از اهالی جمع شده و به نقالی می پرداختند.

 انتهای پیام