نمایشگاه رسانههای ایران امروز سهشنبه ـ اول اسفندماه ـ به میانه برگزاری خود رسیده اما موضوعی که بنا بر مشاهدات و گفته اغلب اهالی قدیمی رسانه مشخص است، تفاوت فضای امسال نمایشگاه با سالیان پیش به واسطهی مانور بیشتر شخصیتهای سیاسی در آستانه انتخابات و حضور کمتر مردم عادی است.
خبرنگار ایسنا طی دو روزِ ابتدایی برگزاری نمایشگاه با غرفهداران و اهالی رسانه حاضر در نمایشگاه گفتوگو کرده است؛ گفتوگوهایی که فصل مشترکِ آنها اتفاقِ نظر درخصوص نتایج مثبت ازسرگیری نمایشگاه پس از ۶ سال وقفه به منظور تعامل بیشتر رسانهها با یکدیگر، در کنار انتقاد از اطلاعرسانی اندک درباره زمان برگزاری، مدت زمان ناکافی برپایی نمایشگاه و برگزاری در روزهای وسط هفته در کنار شلوغیهای بهمن و اسفند است.
نگاه مسوولان به رسانههای استانی و سراسری یکسان نیست
حضور رسانهها و نشریات استانی و محلی در نمایشگاه امسال به چشم میآید؛ غرفههایی که برخی با برنامهریزی قبلی در نمایشگاه حاضر شدهاند و برخی دیگر گویی تنها برای اعلام حضور آمدهاند.
در این میان با محمد راعیفرد ـ عضو شورای سردبیری نشریه «امروزِ خراسان جنوبی» و مسئول غرفه این نشریه ـ صحبت کردیم. او میگوید: نمایشگاه رسانههای ایران در سالیان قبل کاملا مدیریت شده و با حضور اساتید مهم حوزه ارتباطات و روزنامهنگاری برگزار میشد.
او ادامه میدهد: طی دو روز حضور در نمایشگاه، به نظرم نمایشگاه خلوت است و نسبت به سالیان قبل، استقبال چندانی از این دوره نشده است. حتی برخی غرفهها همچنان در روز دوم نمایشگاه در حال آماده شدن بودند. برخی هم که آماده بودند یا با تلفن همراه مشغول هستند و یا چای مینوشند.
وی به تعدد غرفهها اشاره میکند و ادامه میدهد: البته آن امکانی که روزنامهها و خبرگزاریهای دولتی دارند را متاسفانه سایر نشریات و خبرگزاریهای کوچک ندارند. حتی نوع برخورد مسوولانی هم که برای بازدید از نمایشگاه میآیند متفاوت است؛ مسئولی که به غرفه یک خبرگزاری بزرگ میرود و مصاحبه میکند، به غرفه یک نشریه استانی نمیآید.
راعیفرد نمایشگاه رسانههای ایران را بیرمق خواند و ادامه داد: احتمال میدهم تا روز پایانی هم شرایط به همین شکل باشد زیرا چنین نمایشگاهی سالها برگزار نشده است و شرایط مردم هم نسبت به آخرین سالی که نمایشگاه رسانههای ایران برگزار شد متفاوت شده است؛ البته نشریه ما با علاقه قلبی در نمایشگاه حاضر شده است زیرا فکر میکنم همین قدم کوچکی که برداشته شده است میتواند در تلطیف شرایط امروز جامعه موثر باشد و اگر نشریات استانی در چنین نمایشگاههایی شرکت نکنند، همین روزنه امید هم بسته میشود.
بهزعم او یکی از دلایل مهم برگزاری نمایشگاه رسانههای ایران در این بازه زمانی بحث انتخابات مجلس شورای اسلامی است و میگوید: احتمالا خواستند که شور انتخاباتی ایجاد شود و نمایشگاه ابزاری برای تشویق مردم برای رأی دادن باشد، اما وزارت ارشاد باید برای برگزاری نمایشگاه مطبوعات زاویه نگاه خود را تغییر دهد و آن را احیاء کند که در این صورت مطمئنا تاثیرات بیشتری خواهد داشت و استقبال عامه مردم هم از چنین نمایشگاهی بیشتر میشود.
او درباره چالشهای نشریه خود، بیان کرد: استان خراسان جنوبی سه روزنامه خصوصی دارد که به لحاظ اقتصادی با زورِ آگهیها سرپا هستند و به لحاظ تیراژ و محتوا به آن صورت حرفی برای گفتن ندارند؛ البته در ابعاد کشوری هم شمارگان روزنامههای ما اندک است. متاسفانه نگاه وزارت ارشاد در هر دولتی به رسانهها گزینشی است و آنقدری که به رسانههای تهران اهمیت میدهد به استانهای دیگر نگاه ویژه ندارد. با این نگاه روز به روز تاثیر روزنامههای استانی بر افکار عمومی ضعیفتر میشود.
هزینههای بالای تجهیز غرفه در تنگنای اقتصادی رسانهها
در ادامه با مسئول غرفه «هفتهنامه نیریزان فارس» گفتوگو کردیم. او که سابقه فعالیت خود را حدود ۲۳ سال عنوان میکند، میگوید: حضور نشریه ما در نمایشگاه امسال فرمایشی و سفارش شده نبود و همانند دورههای قبلی با علاقه در نمایشگاه حاضر شدیم؛ هرچند به نظرم مدت زمان برگزاری نمایشگاه کم است و از طرفی چون وسط هفته برگزار میشود، باعث میشود مردم کمتر در نمایشگاه حاضر شوند.
او درباره میزان استقبال از این دوره نمایشگاه رسانههای ایران، اظهار کرد: دورههای قبل حتی طبقه دوم هم غرفه داشتیم اما اکنون اینگونه نیست. از نظر اقتصادی هم با توجه به اینکه رسانهها در تنگنا قرار دارند، برپا کردن یک غرفه برایشان سخت است. همین غرفه ۱۲ متری که به ما دادند به علاوهی هزینه رفت و آمد و اسکان در تهران برای ما نزدیک به ۱۰۰ میلیون هزینه داشته است.
او ادامه میدهد: انتظار داشتیم اینجا کارگاههای آموزشی بیشتر و هماندیشی بیشتر وجود داشته باشد.
مسئول غرفه نشریه نریریزان فارس میگوید: اینکه مردم بدانند رسانهها هنوز زنده هستند خیلی مهم است ما علیرغم تمام مشکلات یکی از نشریات استانی بودیم که موضوع توزیع نشریه در سوپرمارکتها را مطرح کردیم تا تیراژ را حفظ کنیم و بازگشت نشریه هم نداشته باشیم. همچنین همزمان با نشریه کاغذی به انتشار مطالب در شبکههای اجتماعی هم مشغول هستیم تا مرجعیت خود را حفظ کنیم، متاسفانه تامین هزینه کاغذ اذیتکننده است.
نمایشگاهی که چندان دغدغه نشریات کودک و نوجوان را ندارد
حضور غرفههای نشریات کودک و نوجوان حتی با وجود حضور کم کودکان از این رویداد، حال و هوای دیگری به نمایشگاه داده است. سیدسعید هاشمی ـ نویسنده «نشریه سلام بچهها» ـ که در نمایشگاه غرفه دارند، به ایسنا میگوید: نمایشگاه رسانههای ایران پلی میان مخاطبان و رسانهها است، اما فکر میکنم از سوی مسوولان خیلی جدی گرفته نشده است و ما آگاهیرسانی عمومی چندان درستی ندیدیم؛ حتی خودمان یک یا دو روز مانده به برگزاری نمایشگاه متوجه شدیم و آمدیم. به طور کلی تصور میکنم نمایشگاه رسانههای ایران امسال خیلی باعجله برنامهریزی شده است.
او هم معتقد است ایام برگزاری نمایشگاه بسیار کوتاه است و میگوید: این در حالی است که به شکل کلی اقبال مردم به رسانهها کم شده است و فکر میکنم نمایشگاه رسانهها در این دوره خیلی ناشناخته است؛ درحالی که نمایشگاه هرسال میتوانست نقطه عطفی برای شناخت مطبوعات و رسانهها به جامعه باشد.
هاشمی ادامه میدهد: متاسفانه نمایشگاه در اکثر دورهها تمرکز چندانی بر نشریات کودک و نوجوان ندارد و بیشتر روزنامهها و خبرگزاریها فضای نمایشگاه را اشغال میکنند و میدانیم این رسانهها از نظر مالی هم تامین هستند؛ درحالی که مجلات کودک از نظر مالی ضعیف هستند و باید مسوولان وزارت ارشاد فضای خاصی را در نظر بگیرند که مجلات کودک و نوجوان در قسمت مطلوبی از نمایشگاه جمع شوند و بتوانند جذب مخاطب کنند.
او تاکید کرد: اکنون دوره خطرناکی برای نشریات کودک و نوجوان است؛ چون خیلی از این مطبوعات به دلایلی از جمله مشکلات مالی یا ریزش مخاطب، تعطیل شدند.
با کمی فاصله و مقابل غرفه همیشه شلوغِ یک خبرگزاری، غرفه مجله کودکان نبات قرار دارد؛ غرفهای که معمولا خلوت است. مجتبی سادات، موسس و مدیر مسئول مجله کودکان نبات به ایسنا میگوید: از سال ۹۰ کار نشریه آغاز شده است و تا پیش از تعطیلی نمایشگاه حضور داشتیم و همیشه هم جای خوبی برایمان درنظر گرفته میشد اما امسال به جز خبرگزاریها و روزنامههای بزرگ که غرفههایشان یک نظمی دارد، بخشبندیهای دیگر انسجام کافی ندارند. مثلا همین رسانههای کودکان هر کدام در یک نقطه هستند و حوزه کودک در یک نقطه متمرکز نشده است.
به اعتقاد او نمایشگاه رسانههای ایران زمان عرضه تخصصی به مخاطب خاصی است که دنبال مطبوعات است و میگوید: سعی ما هم حضور در نمایشگاهها است.
او در عین حال برگزار نشدن نمایشگاه رسانههای ایران را آسیبزا خواند و گفت: محل عرضه کتاب کودک با محل عرضه نشریه کودک متفاوت است. کتاب کودک در کتابفروشی است و نشریه کودک در دکههایی است که عملا تعطیل شدهاند؛ بنابراین وجود چنین محملی برای حضور رسمی یک نشریه تخصصی مهم است. سالیان پیش که نمایشگاه برگزار میشد تعداد زیادی اشتراک در نمایشگاه ایجاد میشد که به رشد و پایداری مجموعه کمک میکرد. در آخرین سال برگزاری بیشترین اشتراک را در نمایشگاه گرفتیم اما با قطع شدن ارتباط، مخاطب نشریه را گم میکند.
سادات با اشاره به اینکه نشریه نبات همچنان به شکل کاغذی تولید میشود، گفت: البته به حوزه دیجیتال و بستر سایت هم ورود کردهایم اما نکته مهم این است که در حوزه کودکان نمیتوان روی موبایل و تبلت برای کودک مجله خواند زیرا کماکان در سن پایین مجله فیزیکی قدرت نفوذ دارد و استفاده میشود.
او ادامه میدهد: در کل هرچند که به طور کلی در حوزه کودک هم اراده جدی وجود دارد، اما اصولا نمایشگاه رسانهها برداشت سیاسی دارد و هر تبلیغی هم که شده است بیشتر در بُعد خبرگزاریها بوده است.
در این زمینه بخوانید:
- حاشیههای روز دوم نمایشگاه رسانهها از نگاه ایسنا
- حاشیهنگاری خبرنگار ایسنا از اولین روز نمایشگاه رسانهها
***
نظر رسانههای رسمی درباره برگزاری نمایشگاه چیست؟
حضور رسانهها و خبرگزاریهای رسمی با غرفههای بزرگ، در راهروی اصلی شبستان و معمولا شلوغ، موضوعی است که از روز نخست به چشم میآید. غرفههایی که معمولا برای هر روز خود برنامهریزی کردهاند و معمولا هیچگاه خالی از مهمان نمیشوند.
نمایشگاه، رسانههای رسمی را از خواب بیدار میکند
محدثه تکفلاح ـ مدیرروابط عمومی موسسه همشهری و مسوول غرفه این نشریه در نمایشگاه رسانههای ایران ـ معتقد است، امسال نمایشگاه رسانههای ایران به لحاظ تقویمی زمان خیلی خوبی برگزار شده است و میگوید: در فضای انتخابات، ما نیاز به یک تلنگر و جریانسازی رسانهای داریم. فضاهای رسمی خبری ما در خوابی هستند که تنها، چالشهای چند گروه حزبی را پوشش میدهند و کم پیش میآید با خلاقیت فضای رقابتی درست برای آنها شکل گیرد و از این نظر برگزاری نمایشگاه رسانهها یک فرصت است.
او ادامه میدهد: رسانهها و نشریات در این محیط یکدیگر را میبینند و تقریبا در غرفه اکثر نشریات و خبرگزاریهای بزرگ، جایگاه برگزاری مناظره تخصصی سیاسی تعبیه شده است و این باعث میشود رسانهها از یکدیگر ایده بگیرند.
تکفلاح ادامه میدهد: رقابت خبرگزاریهای جدیِ عمومی و رسمی با انسانرسانهها و رسانههای تخصصی در کنار یکدیگر در شرایطی که به نظر میرسد انسانرسانهها درحال پیشیگرفتن از سایر رسانهها هستند، مهم است.
او با تاکید بر اهمیت رسیدن به باور دهکدههای جهانی، اظهار کرد: برخی روزنامههای ما در فضای دهه ۶۰ ماندهاند؛ درحالی که حتی به عنوان رسانه مکتوب باید با شیوههای جدید حرفهای تازه بزنند تا در فضای امروز دیده شوند.
تکفلاح با اشاره به اینکه در فضای تحقیقاتی مشخص شده است که مطالعه هر مطلبی به صورت مکتوب ماندگارتر از فضای مجازی است، اظهار کرد: با وجود سختیهای تهیه نشریه کاغذی اما ما نباید نسل جدید را از فضای نشریات کاغذی دور کنیم زیرا به ماندگاری مطلب کمک میکند.
او به تجربه اضافه کردن ضمائم به روزنامه همشهری اشاره کرد و گفت: به عنوان مثال وقتی در شکل کاغذی ضمیمهای به نام «دوچرخه» مخصوص نوجوانان را به روزنامه اضافه کردیم، توانستیم خبرنگار افتخاری حتی از دورافتادهترین و محرومترین شهرهای کشور هم جذب کنیم و این نشان دهنده ابعاد فراگیر رسانه است؛ بنابراین اقبال به کاغذ وجود دارد، اما در عین حال نسبت به گذشته تیراژ کاهش یافته است چون دیگر خبرگزاریها در فضای مجازی به شکل انتخاب شده اطلاعات را به دست مخاطب میرسانند. طبیعاتا فاصلهای بین شرایط موجود و شرایط مطلوب وجود دارد؛ در عین اینکه نمیخواهیم از کاغذ دور شویم اما نمیخواهیم با کاغذ در زمینه تولید محتوا در فضای دهه ۶۰ بمانیم.
تکفلاح درخصوص قرارگیری رسانههای بزرگ رسمی در کنار انسانرسانهها، تصریح کرد: تجربیات رسانهای نشان میدهد وجود انسانرسانهها در عین وجود برخی مزایا، آسیبهایی هم داشته است. تبلیغات انسانرسانهها برای موضوعات تجاری، بیان حرفهای بیسند درباره مسائل مختلف و ... از مشکلات این بخش است، اما در سمت دیگر، کارها و پویشهای خوبی از طریق انسانرسانهها به نتیجه رسیده است. با کنار هم قرار دادن این دو مورد میبینیم که همچنان رسانههای رسمی برای اعلام اخبار باید در اولویت باشند، اما همین رسانهها هم نباید درگیر فضای سیاستزده حزبی و گروهی شوند تا مردم به آنها اقبال داشته باشند؛ آنها باید ببینند که خبرنگار میخواهد حرفی را بزند که پاسخ مشکل یا دغدغه آنها است و حرفی را بدون سند نمیزند. نمایشگاه رسانههای ایران در این دوره که رسانه رسمی را کنار انسان رسانه قرار داده است اهمیت این موضوع را نشان میدهد که بخشی از کار را باید انسانرسانهها پیش ببرند.
او درباره شرایط برگزاری نمایشگاه رسانههای ایران، ادامه داد: تصور ما این بود که نمایشگاه رسانههای ایران امسال قرار است ۱۰ روزه برگزار شود و تمام برنامهریزیهای خود را بر این اساس انجام داده بودیم که برگزاری نشستها و هزینههایی که کردهایم در مدت بیشتری باشد و شاید برای چهار روز برایمان صرفه اقتصادی نداشت ولی آنقدر خلاء نبودِ نمایشگاه در ۶ سال گذشته حس میشد که برای همین مدت کم هم تلاش کردیم به بهترین نحو در خدمت بازدیدکنندگان نمایشگاه باشیم. یکی از نقدهایی که به نمایشگاه وارد است مدت زمان کوتاه آن و قرار گرفتن در وسط هفته است اما درعین حال شاید اگر به روزهای تعطیل آخر هفته میرسیدیم حتی برخی از اهالی رسانه هم ترجیح میدادند در کنار خانواده باشند.
او تاکید کرد: اینکه تاریخ نمایشگاه مطبوعات از ۲۳ بهمن به ۲۹ بهمن موکول شد خیلی اتفاق خوبی بود چون مدتی فاصله بین جشنواره فیلم فجر تا برگزاری نمایشگاه اتفاق میافتاد که به مدیریت فضای کاری اهالی رسانه کمک میکرد. تلاش کردیم با کار تیمی خودمان را با زمان برگزاری نمایشگاه هماهنگ کنیم، از جمعه عصر بعد از برگزاری نماز جمعه تا شنبه شب فرصت کوتاهی برای ساخت غرفه داشتیم و برخی رسانهها حتی تا اواسط اولین روز نمایشگاه درحال غرفه زدن بودند.
تکفلاح با اشاره به اینکه تبلیغات برای برگزاری نمایشگاه رسانهها برای مردم عادی بسیار کم بود، گفت: حتی در طراحی پوستر نمایشگاه هم مردم و حضورشان نقش زیادی ندارند، هرچند که خود رسانهایها متوجه آن میشوند اما مردم را کمتر دخیل میکرد.
برخی برای تبلیغ خود به نمایشگاه رسانهها میآیند
غرفه دیگری که به سراغ گفتوگو با آنها رفتیم مربوط به خبرگزاری فارس است؛ حمید محمدی محمدی، مدیر فرهنگی خبرگزاری فارس و مسئول غرفه این رسانه در نمایشگاه رسانههای ایران ضمن اینکه برگزاری نمایشگاه رسانهها را محفل خوبی برای اهالی رسانه میداند به ایسنا میگوید: اینجا همکاران خود را در سایر رسانهها میبینیم و این موضوع به نوآوری و خلاقیت کمک میکند.
او با اشاره به اینکه در سالیان گذشته نمایشگاه رسانههای ایران حاشیههای زیادی داشته است، بیان کرد: در دورههای قبل اینجا رئیس جمهور وقت را هو کردند، به دهان نامزد انتخابات ریاست جمهوری کفش پرتاب کردهاند و ... اما در عین حال نمایشگاه بستر مناسبی برای همکاری رسانهها و مسوولان است.
وی افزود: با اینکه مدت زمان برگزاری نمایشگاه کم است اما برای احیای جسمِ بیجان نمایشگاه رسانههای ایران، همین مدت زمان کم هم میتواند کمککننده باشد. با این همه برای سالیان آتی باید به این موضوع هم توجه شود که وقتی نمایشگاه در مصلی امام خمینی (ره) برگزار میشود ناخواسته به دلیل برپایی نماز جمعه، محدودیت زمانی هم به وجود میآید.
وی افزود: از طرفی با توجه به گذر از مناسبت دهه فجر و جشنوارههای پیرامونی آن فکر میکنم به لحاظ تقویمی این زمان برای برگزاری نمایشگاه رسانههای ایران مناسب نبود و شاید بد نبود اگر نمایشگاه کتاب و نمایشگاه رسانهها را کنار یکدیگر برگزار میکردیم تا اقشار مردمیِ بیشتری از نمایشگاه رسانه هم دیدن کنند.
او ادامه میدهد: متاسفانه برخی رسانهها اصلا حضور ندارند برخی دیگر هم فقط برای اعلام حضور و بدون برنامه حضور پیدا کردهاند. از طرفی در این بازه زمانی نزدیک به انتخابات ممکن است هر فردی که از درِ مصلی وارد میشود برای تبلیغ خود آمده باشد و طبیعتا نمیتوانیم سراغ هر شخصی برویم.
او با اشاره به اینکه خبرگزاریها اگر بخواهند به سیاق گذشته عمل کنند با شکست مواجه میشوند، گفت: اما نمیتوان مرجعیت را از یک رسانه رسمی گرفت هرچند که گاهی حتی این انسانرسانهها هستند که ممکن است دغدغه یا خبر مهمی را عنوان کنند و بعد رسانه رسمی به سراغ آن برود، اما هرچقدر هم که اخبار از طریق افراد منتشر شود باز مردم به دنبال تایید خبر در رسانه رسمی هستند. رسانه رسمی منسوخ نمیشود اما باید با مردم تعامل کند.
نزدیکی مردم و مطبوعات در نمایشگاه رسانهها
در آخرین بخش از گفتوگو با مسوولان غرفههای رسانهها به سراغ علیرضا مرادی ـ سردبیر فرهنگی خبرگزاری ایرنا و مسئول غرفه این رسانه ـ در نمایشگاه رسانههای ایران رفتیم. به اعتقاد او برگزاری نمایشگاه در این بازه زمانی، در میانه کارهای متعدد ایام جشنوارههای فجر و انتخابات مجلس شورای اسلامی، برای اهالی رسانه کمی سخت است و میگوید: شاید بهتر بود نمایشگاه یک یا دو ماه زودتر برگزار میشد اما همین که بعد از چند سال وقفه برگزار شد، خوب است.
وی افزود: همواره موافق برگزاری نمایشگاه رسانههای ایران بودم؛ از این جهت که همه صنوف به شکلی کار خود را عرضه میکنند، پس چرا ما خبرنگاران نباید بتوانیم چنین فضایی را تجربه کنیم و کار خود را نشان مخاطب عام و تخصصی بدهیم تا ببینند چه تلاشهایی میکنیم و چه سختیهایی میکشیم.
او تاکید کرد: نمایشگاه رسانههای ایران مانند سال تحویل اهالی رسانه است؛ چون دیدارها تازه میشود و در عین حال فضای گفتوگو شکل میگیرد و از سوژههای مختلف آگاه میشویم.
مرادی ادامه داد: وقتی در محل کار هستیم مردم هم دسترسی کمتری به ما دارند اما نمایشگاه رسانههای ایران فضایی را فراهم میکند که مردم با ما راحتتر ارتباط بگیرند و موضوعات مختلفی به ذهن میرسد.
او تاکید میکند: اینکه اعلام میشود اهمیت و اعتبار رسانهها با آمدن پلتفرمهایی مانند اینستاگرام و تلگرام کم شده است را قبول ندارم، در نهایت خوراک این پلتفرمها هم از مرجع و رسانه اصلی است و هنوز هم اعتبار رسانهها به جاست. کمی درمورد رسانههای چاپی بحث وجود دارد که آنها هم به سمت رسانه برخط رفتهاند تا از این رقابت جا نمانند.
او هم معتقد است، مدت زمان برگزاری نمایشگاه کم است و میگوید: جدیترین نقدی که به این دوره از نمایشگاه وارد میدانم همین موضوع است. از طرفی بهتر بود یک روز تعطیلی هم در نمایشگاه داشته باشیم اما چون مصلی امام خمینی(ره) باید برای نماز جمعه آماده میشد فرصت بیشتری نداشتیم.
مرادی تاکید میکند: قطعا فرصتی که برای آماده کردن غرفه و آمادگی قبلی برای نمایشگاه داشتیم کم بود و طی یک روز و نیم غرفه رسانه خود را آماده کردیم و این فرصت زمان کمی بود.
به گزارش ایسنا، نمایشگاه رسانههای ایران، که از یکشنبه ـ ۲۹ بهمن ماه ـ آغاز شد، تا چهارشنبه دوم اسفند ساعت ۱۹ و ۳۰ دقیقه در مصلی امام خمینی(ره) برپا خواهد بود.
انتهای پیام