آنچه اشاره شد، بخشی از گفت‌گوی اختصاصی ایسنا با محسن بهزاد، فرزند مرحوم استاد علی بهزاد، بنّا و معمار چیره‌دست اصفهانی، از نوادگان استاد محب علی بیک لله ناظر و واقف عمده مسجد جامع عباسی در میدان نقش‌جهان است. او که طراح زورخانه علیقلی آقا در اصفهان بوده و این طراحی را با محوریت زورخانه‌ها و ساختمان‌های ورزش پهلوانی به انجام رسانده، در رشته‌های عمران، آب و محیط‌زیست، عمران ساختمان و نیز کارشناسی ارشد مهندسی معماری دانش‌آموخته شده و از پژوهشگران حاذق معماری ایرانی است.
در ادامه، گفت‌وگوی ایسنا با محسن بهزاد را بخوانید که با تمرکز بر قدمت، ریشه و پیشینۀ ورزش زورخانه‌ای، ویژگی‌ها، آداب و اصول این ورزش، نحوۀ اجرای آن، و همچنین با اشاره به زورخانه‌های قدیمی ایران و اصفهان و البته زورخانه‌های دایر و به ویژه مبنای طراحی وی برای احداث زورخانۀ علیقلی آقا انجام‌شده است.
لطفاً صحبت را با موضوع قدمت، ریشه و پیشینه ورزش زورخانه‌ای آغاز کنید.
ورزش زورخانه‌ای یا پهلوانی یکی از اصیل‌ترین، قدیمی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین ورزش‌های کشور ایران است که ریشه‌ای عمیق در آداب‌ورسوم و باورهای مردم این مرزوبوم دارد و از حدود ۱۰۰ سال پیش به‌اشتباه ورزش باستانی نام‌گرفته، زیرا این ورزش با آداب‌ورسوم امروزی، قبل از اسلام وجود نداشته و در کتاب‌های تاریخی، آداب و اخلاق ایرانیان مطلبی راجع به زورخانه یا محلی شبیه به آن و ورزش باستانی به چشم نمی‌خورد که ما بخواهیم از آن به ورزش باستانی یاد کنیم؛ اما هرچند به صورت کتاب‌نوشته، آثار مشخصی در دوران قبل از اسلام از این ورزش در دست نیست ولی ورزش زورخانه‌ای باید با ورزش در ایران باستان مطالعه و بررسی شود، زیرا وجود صفات پهلوانی، فتوت و روح جوانمردی در زورخانه‌ها و فرهنگ و آیین ورزش زورخانه‌ای، قطعاً با آیین پهلوانی دوران باستان پیوند آشکار دارد.
همچنین شباهت آلات و ادوات ورزش زورخانه مانند میل باگرز، کباده با کمان و ضرب که می‌تواند قرابت و نشانی از طبل و کوس داشته باشد و در جنگ‌های ایرانیان به کار می‌رفته و نیز فارسی بودن اسامی حرکات و آلات ورزشی و نام خودِ زورخانه که کاملاً ریشه ایرانی دارد همگی دلیل این ادعاست. درنتیجه ورزش زورخانه یا پهلوانی، یک هنر رزمی بوده که بیان‌کننده باورهای اسلامی، عرفانی و باستانی ایران‌زمین است.
در بررسی تاریخی پیش از زرردشت می‌توان یافت که توده‌هایی از مردم، «ایزد باروری» که همان «ایزد مهر» است را در زندگی‌شان مظهر و مرکز قدرت می‌دانستند که با موعظه برابری و برادری قشرهای مختلف فقیر و میان حال را به خود می‌خواند؛ و باعث پدید آمدن الگوهای رفتاری و آیین‌های جدید ازجمله «الگوی پهلوانی- مهری» شد. در این آئین بود که یکی از شرط‌های رسیدن به حقیقت و سلامت روح پرورش تن بوده است که درواقع پرورش روان را از تن جدائی‌ناپذیر می‌دانستند. در مورد ریشه‌های ورزش پهلوانی و آداب زورخانه‌ای نظرات مختلفی ارائه‌شده، اما آنچه از همه این نظرات نتیجه می‌شود آن است که شیوه‌های پهلوانی با خلقیات مردم ایران باستان سازگاری و همخوانی داشته و حتی شباهت زورخانه‌ها با معابد مهری نیز به‌خوبی آشکار است و بسیاری آداب و سنت‌های پهلوانی و زورخانه‌ای را جزو آیین مهرپرستی می‌دانند. این آیین که مربوط به دوره اشکانیان بوده ریشه بسیاری از آداب‌ورسوم و فرهنگ ما ایرانیان است و حتی از ایران به اروپا نیز راه‌یافته که ساختار معابد مهری اروپائی را نیز با بناهای زورخانه‌ها در ایران مرتبط دانسته‌اند و به همین دلیل اصل ورزش پهلوانی را حداقل به دوره اشکانیان می‌دانند.
ورزش باستانی و پهلوانی در دوره اسلامی به چه نحوی بوده است؟
با ورود اسلام به خاطر دوام آئین، اسطوره‌های تازه‌ای درباره منشاء این آئین پدید آمد و آن را با اسلام پیوند داد که این پیوند همراه با ریشه‌های تاریخی آن بود، البته به جهت هم‌سویی و انطباق موازین و معیارهای آن با تعالیم اسلامی و به تبعیت و پیروی از احکام و فرامین دینی و سرمشق قرار دادن پیشوایان دینی به‌تدریج از رونق و اعتبار بیشتری برخوردار شد و به لحاظ توجه عمیق به گرایش‌ها و علائق مذهبی همچنان تا به امروز مداومت کرده است. در آن دوران حضرت علی(ع) نخستین مسلمانی است که به لقب فتوت و جوانمردی مفتخر شده است.
در ایران نیز جوانمردانی به نام فتیان و جوانمردان شکل گرفتند و ریشه اصلی مبارزات مردم ایران را تشکیل می‌دادند که جزو مخالفین شدید حکام ظالم اعراب بوده‌اند. فتیان و جوانمردان به مصداق حدیث «لا فتی الا علی لا سیف الا ذوالفقار» خود را پیرو علی بن ابیطالب(ع) می‌دانند و اصول فتوت را از قول آن حضرت بر هیئت خصلت نوشته‌اند که عبارت‌اند از وفا، صدق، امن، سخا، تواضع، نصیحت، هدایت، توبه و خصلت‌های لازم برای ورود به گروه جوانمردان را ۷ خصلت برشمرده‌اند که تقریباً با آداب ورزش رودخانه‌ای مطابقت دارد و عبارت است از ۱. دین (باید مسلمان باشد) ۲. ذکورت (باید مرد باشد) ۳. بلوغ (باید بالغ باشد) ۴. عقل (باید عاقل باشد) ۵. صحت (ازنظر بدنی سالم و بدون نقص باشند ۶. مروت (بامروت و باانصاف باشد) ۷- حیا (باید باحیا باشد)
از دیگر گروه‌های جوانمرد آن دوره‌ها می‌توان به شاطران و عیاران اشاره کرد که همراه با فتیان تقریباً اهداف مشترکی داشتند، به‌هرحال پیدایش ورزش باستانی و کشتی پهلوانی بعد از اسلام به نقلی از سرزمین خاوران (شرق ایران) بوده است که زمان آن از قرن سوم هجری به بعد شروع می‌شود و در عصر پوریای ولی یعنی قرن هفتم به اوج خود می‌رسد؛ اما تشکیل گروه‌های فتیان، شاطران و عیاران همواره در کل تاریخ ایران، منجر به پیدایش نهضت‌ها و خیزش‌های مردمی مانند نهضت سربداران و غیره بوده است. اگر بخواهیم نامی از مشوق اصلی ورزش باستانی و کشتی پهلوانی در ایران ذکر کنیم الحق باید به نام شاعر پارسی‌زبان «فردوسی» اشاره‌کنیم.
ورزش زورخانه و پهلوانی دارای چه خصوصیات، ویژگی‌ها و اصولی است؟
در این ورزش علاوه بر تربیت جسم به مسائلی مانند اخلاق ورزشی، جایگاه سادات، شور و استقامت، استقبال از حقایق بالاتر از دانسته خود، توجه به ارزش‌های اسلامی در تنظیم، تطهیر و کنترل، احترام به قبله مسلمانان، همچنین فروتنی و تواضع، احترام به بزرگان، دعا و نیایش و غیره توجه بسیاری شده؛ به‌طوری‌که می‌توان این آداب را جو اصول جدانشدنی این ورزش دانست.
در گذشته، کسانی که به این ورزش روی می‌آوردند ضمن اجرا در آموزش و حرکات ورزشی، روحیه جوانمردی، بخشندگی، مروت، کمک به تنگدستان و دیگر صفات عالی و ارزشمند انسانیت را نیز می‌آموختند که در دوره معاصر مراسم گل‌ریزان در زورخانه‌ها را می‌توان ادامه دادن راه آن‌ها دانست.
وضعیت ورزش باستانی و پهلوانی از شروع تا امروز به چه نحوی بوده است؟
این ورزش از شروع تاکنون دارای نوساناتی بوده که می‌توان از بی‌لیاقتی شاه سلطان حسین صفوی در مورد عدم تربیت ورزشکاران و افراد جنگجو در دوران خود و نیز از تربیت پهلوانانی ازجمله پوریای ولی، حاج مصطفی طوسی، غلامرضا تختی در ادوار مختلف نام برد. همچنین تربیت پهلوانانی در دوره معاصر که همگی شاهد آن‌ها بوده‌ایم؛ که هم جزء فتیان و شاطران و هم عیاران بودند و خود هرکدام یک‌تنه در برابر قدرت‌های ظالم و متجاوز ایستادند و با تقدیم جان خود نه‌تنها از ایران و جان و مال و ناموس ایرانی دفاع کردند بلکه دست متجاوزان را از تعدی به ضعیفان در خارج از ایران نیز کوتاه کردند.
درج و تصویب روز ملی فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای در متن تقویم رسمی کشور که روز ۱۷ شوال بوده و روز نبرد حضرت علی(ع) با عمر بن عبدود است و با هدف پاسداری و ترویج فرهنگ ارزشمند پهلوانی و جوانمردی و حفاظت از آثار فرهنگی ناملموس انجام‌شده است می‌تواند یکی از کارهایی ارزشمند درباره احیای این ورزش باشد.
لطفاً به زورخانه‌های قدیمی ایران بپردازید و به تعدادی از مهم‌ترینِ آن‌ها اشاره کنید.
ازجمله زورخانه‌های قدیمی ایران که از دوره صفویه به‌جای‌مانده می‌توان به زورخانه خانقاه شهرستان آران و بیدگل و زورخانه خواجه خضر شهر یزد اشاره کرد. از دوره زندیه نیز در شهر شیراز زورخانه پولاد هنوز به‌جای مانده است.
در دوران قاجاریه با توجهات شخصی ناصرالدین‌شاه، ورزش پهلوانی موردتوجه قرار گرفت و ارتقا داده شد ولی توسط جانشینان او تعقیب نشد. در آن دوران باشگاه پهلوانی رِی و زورخانه باغ گلستان در تهران ساخته شد. از دیگر زورخانه‌های قدیمی ایران می‌توان از زورخانه علی میرزا همدان(۱۲۳۵)، زورخانه پهلوان پور تهران (۱۳۰۴)، زورخانه شیر تهران (۱۳۰۵)، زورخانه بیژن کرمانشاه (۱۳۲۰) و بیش از صدها زورخانه در کل کشور نام برد که اکثراً فعال هستند.
زورخانه‌ها قدیمی اصفهان را نام ببرید.
در گذشته نه‌چندان دور در هر محله از اصفهان چندین زورخانه وجود داشتف حتی در برخی از خانه‌ها نیز محلی به‌عنوان گود زورخانه‌ها برای انجام ورزش باستانی در نظر گرفته می‌شد که کم‌کم بر اثر بی‌مهری‌ها تعداد این زورخانه‌ها کم و اکثر آن‌ها تخریب شد و کاربری آن‌ها تغییر کرد که به تعدادی از آن‌ها در ادامه اشاره می‌کنم.
زورخانه قاضی در بازارچه حمام قاضی در محله شهشهان، زورخانه دردشت در اواسط بازار دردشت در کوچه مسجد آقانور، و زورخانه درب امام که در یکی از صحن‌های بقعه امام‌زاده درب امام قرار داشته است. زورخانه گل‌بهار در محله امام‌زاده اسماعیل، زورخانه جوی باریکه در محله جوی باریکه، و زورخانه علی جان یا ظلمات و در مجاورت میدان نقش‌جهان نزدیک چاه حاج میرزا بوده است. همچنین زورخانه پاگلدسته که در محل بقعه یا مدرس بوعلی سینا قرار داشت و به زورخانه پهلوان حاج عباس نجار معروف بود و بعد از مدتی گود آن پرشد، اما مدرس ابن‌سینا هنوز پابرجاست.
برخی دیگر از این زورخانه عبارت بودند از: زورخانه پهلوان عباس بهاب در خیابان چهارباغ عباس روبروی کنسولگری روسیه، و زورخانه استوار قالیباف که در خیابان وحید اول باغ دریاچه قرار داشت و چندین سال پیش تخریب شد. زورخانه آب ۲۵۰ که در خیابان مصلی قرار داشته و هم‌اینک اثری از آن نیست. زورخانه آرش (معروف به زورخانه سید کمال) که در طرح احیا و نوسازی میدان امام علی (ع) کاملاً تخریب شد. زورخانه قدیمی محله علیقلی آقا که در بازار آنجا قرار داشت و به‌جای آن یک مغازه ساخته‌شده و البته زورخانه‌های قدیمی دیگری هم بودند که حتی نام آن‌ها نیز از یادها رفته است.
به زورخانه‌های امروزی و دایر شهر اصفهان نیز اشاره کنید.
امروزه متأسفانه در شهر اصفهان که پایتخت فرهنگ و تمدن ایران اسلامی است با توجه به وسعت شهر و جمعیت حدود ۲ میلیون نفری آن، زورخانه‌های فعال بسیار کم است و تعداد آن‌ها به انگشتان دست می‌رسد. بااینکه این ورزش در تهران دارای فدراسیون بین‌المللی است و در سال ۱۳۸۷ در ایران ثبت ملی شده و همچنین در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس یا معنوی مستقل ایران در یونسکو به ثبت رسیده، اما همچنان مورد بی‌مهری واقع‌شده و تعداد افراد طرفدار این ورزش کم شده‌اند که شاید به خاطر عدم شناخت مردم از ایده‌ها و اصول این ورزش فرهنگی است. البته وجود ورزش‌های بیشمار دیگر را می‌توان دلیلی بر رکود و فراموشی این ورزش دانست.
طبق آمارها، در استان اصفهان حدود ۱۵۰ زورخانه وجود دارد که ۱۳۷ باب از آن‌ها فعال است. به‌هرحال زورخانه علیقلی آقا در محله بید آباد، زورخانه پهلوان رحیم نجارپور در محله دروازه نو، زورخانه صاحب‌الزمان (عج) در محله محسن‌آباد، زورخانه فتوت در محله خوراسگان، زورخانه علی بن ابیطالب در میدان شهدا، زورخانه مولا علی (ع) در محله جویباره، زورخانه پوریای ولی خمینی‌شهر، زورخانه آهن در محله لنبان، زورخانه آقا شیر واقع در بازارچه و دروازه حسن‌آباد، زورخانه پوریای ولی (باشگاه کارگران) خیابان چهارباغ بالا، از زورخانه‌های فعال شهر اصفهان هستند.
زورخانه علیقلی آقا را چگونه و در چه زمانی و برای چه کسی طراحی کردید؟
اول اینکه مفتخرم که محلی را در شهر آبا و اجدادیم طراحی کردم که تا زمان پایداریش در آن همواره جوانمردی صداقت و صفا تداعی می‌شود و در همه حال به نام و ذکر امیرالمؤمنین حضرت علی (ع) مزین می‌شود. دوم اینکه افرادی از روی ناآگاهی این زورخانه را قدیمی‌ترین زورخانه‌های اصفهان معرفی می‌کنند و با زورخانه قدیمی بازارچه علیقلی آقا که در اواخر دوره قاجار ساخته‌شده بود و هم‌اکنون به مغازه تبدیل‌شده است اشتباه می‌گیرند.
این زورخانه را سال ۱۳۸۰ طراحی کردم که در آن زمان، شهردار اصفهان آقای مهندس محمدعلی جوادی سی و چهارمین شهردار این شهر و آقای مهندس سمنانی نیز مدیر طراحی شهری شهرداری اصفهان بودند. در ۲۸ مهرماه ۱۳۸۰ بود که به همراه مدیریت وقت طراحی شهری شهرداری اصفهان، شهردار منطقه یک و یکی از معاونانشان به محله علیقلی آقا رفتیم. در آنجا محوطه‌ای را به من نشان دادند و از من خواستند تا محلی را برای ساخت زورخانه جانمائی و زورخانه‌ای را طراحی کنم که در ایران، تک باشد و مثل و مانند آن در هیچ کجای کشور نباشد و شهردار گفتند ما مهمان خارجی که داریم محل مناسبی را جهت بازدید زورخانه در اصفهان نداریم.
و پنجره‌های این زورخانه برای استفاده از نور طبیعی
و پنجره‌های این زورخانه برای استفاده از نور طبیعی در زورخانه علیقلی آقا
در همان جلسه قرار شد نقشه‌های معماری و سازه توسط بنده طراحی و تهیه شود و حتی قرار شد مجری و پیمانکار ساخت آ زورخانه نیز خودم باشم و صورت‌جلسه‌ای نیز تنظیم و به امضای حاضرین رسید. چون در آن زمان استاندارد خاصی برای طراحی زورخانه‌ها نظیر کتاب نویفرت وجود نداشت ابتدا مجبور شدم چند زورخانه دایر آن زمان ازجمله زورخانه نجارپور، آرش، آهن و پوریای ولی را بررسی کنم تا الگوی استانداری را برای طراحی انتخاب کنم؛ اما این چند زورخانه، بدون طراحی و غیر کارشناسی توسط افراد عامی ساخته‌شده بود و نمی‌توانست معیار طراحی من باشد. به هر صورت معایب و محاسن آن‌ها بررسی کردم و چون به نتیجه نرسیدم به توصیه مرحوم پدرم به تهران رفتم و خدمت آقای مهندس هاشمی طبا رئیس سازمان تربیت‌بدنی کشور و معاون رئیس‌جمهور وقت رسیدم و از ایشان خواستم بهترین زورخانه‌های ایران که در نظرشان جالب است را به بنده معرفی کنند تا بتوانم پس از بررسی، الگوی استاندارد را تهیه کنم. ایشان یک زورخانه در شهر رشت و یک زورخانه در شهر کاشان را معرفی کردند و از کار بنده نیز بسیار تجلیل کردند. البته با معرفی پدر خدمت دو نفر از پهلوانان قدیم پایتخت نیز رسیدم و نکات مهم زورخانه‌ها و آداب‌ورسوم آن‌ها را از ایشان پرسیدم و پس از بررسی زورخانه شهید فهمیده (شعبان بی‌مخ یا شعبان جعفری) در تهران، فوراً به کاشان رفتم و در آن شهر زورخانه‌های نیرومند و شهدای طوقانی را بررسی کردم که در این سفرها برادر عزیزم استاد مهدی بهزاد من را همراهی می‌کردند.
پس از جمع‌بندی معایب و محاسن و اطلاعات جمع‌آوری‌شده و تهیه جزوه ۱۵ صفحه‌ای با عنوان طراحی ساختمان‌های ورزش باستانی، زورخانه علیقلی آقا را بر اساس یافته‌های خود طراحی کردم و یک نسخه از طراحی و جزوه تهیه‌شده را به کارفرما تقدیم کردم که متأسفانه با عدم انجام تعهد کارفرما روبرو شدم و این امر باعث شد بقیه نقشه‌های طراحی داخلی و جزئیات و فایل‌های معماری که ۷ شیت بود و نقشه‌های سازه را نیز به ایشان تحویل ندهم. اما به خواست پروردگار متعال مدتی بعد طرح اینجانب توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان در همان محل ساخته شد و تقریباً ۲۰ سال است که به بهره‌برداری رسیده است؛ اما چون نقشه‌های جزئیات معماری را به کارفرما نداده بودم، نتوانستند ایده اصلی بنده را اجرا کنند.
زورخانه علیقلی آقا را بر مبنای چه اصولی و قواعدی طراحی کردید؟
ساختار اصول طراحی زورخانه علیقلی آقا به این شرح است:
الف. ساختار طراحی روابط مستقل ورزشکاران که این افراد پس از کنترل و ورود به کفش‌کن و پاشور وارد رختکن شده و در صورت نیاز پس از گرفتن دوش به محل اصلی زورخانه هدایت می‌شوند و هیچ تداخلی و برخورد فیزیکی با تماشاچیان و میهمانان ویژه ندارند.
ب. ساختار طراحی، روابط مستقل تماشاچیان که پس از کنترل و عبور از ورودی مخصوص وارد محوطه اصلی زورخانه می‌شوند.
ج. ساختار، طراحی روابط مستقل میهمانان ویژه که بازهم پس از کنترل از درب جداگانه‌ای وارد سالن اصلی زورخانه می‌شوند و محلی برای پذیرایی و یا توقف کوتاه و همچنین سرویس بهداشتی مستقل برای آن‌ها طراحی شد.
د. ساختار طراحی احاطه‌گر روابط کنترلی و اداری، در این ساختار محل اطلاعات به نحوی طراحی‌شده که به مکان‌های درب اصلی ورودی، اتاق نگهبانی و سرایداری، مدیریت و اداری، نمازخانه، بوفه، سالن کشتی، سرویس بهداشتی تماشاچیان، درب ورودی میهمانان ویژه، درب ورودی ورزشکاران به کفش‌کن، کفش‌کن، پاشور و رختکن کاملاً دید داشته باشد که با این ساختار طراحی می‌توان تمام مجموعه را نسبتاً کنترل مستقیم نمود و درنتیجه مدیریت زورخانه و مجموعه را تقویت بخشید. در طراحی زورخانه علیقلی آقا این اصول رعایت شده است.
گود زورخانه، محل استقرار مرشد (سَردم)، تماشاچیان، میهمانان ویژه، راهروهای ارتباطی و همۀ فضاها استاندارد می‌باشند. نمازخانه که جزء اصول ورزش پهلوانی است طراحی‌شده بود، درب اضطراری و محلی نیز برای استقرار گزارشگران و فیلم‌برداران طراحی‌شده بود.
کفش‌کن، پاشور، رختکن در محلی طراحی‌شده بود که بتواند از نور طبیعی آفتاب جهت ضدعفونی کردن استفاده شود. محل نورگیر سالن اصلی پای طاق طراحی‌شده بود همچنین با اختلاف ارتفاع سقف، نور طبیعی سالن کشتی، گود زورخانه تأمین‌شده بود و در طراحی داخلی سقف اصلی گود وجومگاه بر اساس معمار سنتی از (مقرنس پاکوتاه) استفاده‌شده بود. ورود و محل استقرار و سرویس جانبازان و معلولین نیز طراحی‌شده بود. کلیه فضاها با توجه به محدودیت زمین و محل‌های موردنیاز و امکان ساخت و جنبه‌های اقتصادی طراحی‌شده بود.
لطفاً از آداب زورخانه‌ای نیز صحبت کنید.
این ورزش دارای آداب خاصی است که ورزشکاران و تماشاچیان را به اصول عالی اخلاقی و انسانی مقید می‌سازد به‌طوری‌که همه اشخاص اعم از ورزشکار و تماشاچی باید به مرشد ادای احترام کنند. نشستن در کنار سَردم مخصوص پهلوانان و پیشکسوتان است. ورزشکار هنگام ورود به گود، زمین ادب را می‌بوسد و میاندار قبل از شروع ورزش از دیگران رخصت می‌گیرد. برداشتن و گذاشتن وسایل ورزشی به‌استثناء (کباده) از بزرگ‌ترها شروع می‌شود. ورزشکار هنگام ورود به گود باید ازنظر شرعی پاک باشد. ورود با کفش به داخل گود ممنوع است. داخل گود و روبه روی سَردم محل ورود ورزشکاران به گود است. کباده زدن و چرخیدن از کوچک‌ترها شروع می‌شود و به بزرگ‌ترها ختم می‌شود. ورود بانوان به زورخانه ممنوع است. ورزش بدون لنگ یا شلوارک مخصوص پهلوانی ممنوع است.
گود زورخانه‌ها دارای سطحی پایین‌تر از کف سالن اصلی است و از جایگاه بالا و مقدس برخوردار است و می‌توان آن را گود افتادگی و ادب نامید. درِ ورودی زورخانه‌ها را کوتاه قرار می‌دهند تا ورزشکاران زمانی که بخواهند وارد شوند قامت خود را خم کنند و از این طریق فرهنگ تواضع و فروتنی را بیاموزند. این ورزش در بین ورزشکاران به احترام و ادب معروف است و شیعیان معتقدند که زورخانه، مسجد دوم آن‌ها است.
پس از ورود پیشکسوت و صاحب زنگ، مرشد برای آن‌ها زنگ را به صدا درمی‌آورد که در محله دردشت، مرحوم پهلوان استاد حاج سید اصغر مظلوم زاده کاشی تراش در کل ایران صاحب زنگ بودند و این موضوع را بنده خود در مکان‌های مختلف از نزدیک دیده بودم. ختم و ورزش را میاندار با اجازه بزرگ‌ترها اعلام می‌کند. ضمن دعا، صحبت یا خروج از گود، بی‌احترامی محسوب می‌شود. به هر صورت انجام حرکات ورزشی با به صدا درآوردن زنگ و حماسه‌خوانی توسط مرشد آغاز می‌شود. سپس هم‌زمان با آوازخوانی مرشد، پهلوانان از او رخصت می‌گیرند و حرکات زورخانه‌ای مانند میل گرفتن پای چنگلی، پای تبریزی، کباده کشی را اجرا می‌کنند که هرکدام از این حرکات ورزشی نمادی از جنگاوری مردم ایران باستان است و دارای اصول خاصی می‌باشند. در زورخانه ترکیب هیئت‌داوران نیز اصول خاصی دارد.
اگر نکته قابل‌توجه دیگری به نظرتان می‌رسد در خدمتتان هستیم.
اکنون که نیاز به بازگشت به خویشتن و فرهنگ نیاکانمان بیشتر از هر زمان در جامعه مشهود است در این میان، ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای و آداب و رسوم آن که خود یکی از ریشه‌های فرهنگی ما است و مکتبی انسان‌ساز بوده و می‌تواند واژۀ «حریفِ خود بودن» را به معنی واقعی کلمۀ آن در همه شئونات زندگی به افراد بیاموزد؛ و گوشزد کند که همواره هرچه طبیعتِ جسم و قدرت او در همه زمینه‌ها قوی‌تر می‌شود بنا به این آداب و رسوم، تسلط بر نفس (برای رضای خدا) باید بیشتر شود و چه‌بسا جسم و جانِ قوی‌تر نیز بهتر در ظرفیت معنوی‌اش بگنجد و باعث شود که انسان، حد و اندازه و جاه خود را بداند و به کاری پایین‌تر و بالاتر از شئونات خود اقدام نکند، بلکه واقع‌نگری را در نظر داشته باشد.
از طرف دیگر، با توجه به سابقه درخشان فرهنگ و تمدن ایران و اینکه زورخانه‌ها را می‌توان نخستین باشگاه ورزشی جهان دانست که خود، یک تاریخ و فرهنگ بوده و قوانین آن علوی و غیر وارداتی است و ۲۰ سال است که پس از ثبت جهانی و مستقل این ورزش به نام ایران در سازمان جهانی یونسکو به‌عنوان میراث ناملموس، مسئولان نظام همه گونه حمایت کرده اند تا این رشته در جهان اسم و رسم پیدا کند و تاکنون به ۸۵ عضو در جهان رسیده است. لذا به‌جاست در مورد حفظ و توسعه و پشتیبانی و شناساندن این ورزش به ایرانیان و جهانیان تلاش بیشتری صورت گیرد. به امید سربلندی و سرافرازی فرهنگ و تمدن ایران در جهان.
سمت راست، ورودی ورزشکاران و سمت چپ، ورودی اصلی زورخانه است.
انتهای پیام