شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، اولین سازمان مؤسس مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در کشور بعد از پیروزی انقلاب است و به همین دلیل این شهرک نه تنها از دستاوردهای علمی انقلاب اسلامی محسوب می‌شود، بلکه الگویی موفق برای تأسیس مراکز مشابه در کشور است. شکل‌گیری این شهرک بیانگر جهش علمی کشور در دهه سوم انقلاب است.
قاسم مصلحی، رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان و عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان در گفت‌وگو با ایسنا، پارک‌های علم و فناوری را مولود انقلاب در دهه سوم دانست. در این گفت‌وگو، او اعلام کرد که در حال حاضر بیش از ۷۰۰ شرکت کوچک، متوسط و بزرگ در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان مستقر هستند و بالغ بر ۹۰۰۰ نفر به‌صورت تمام وقت و نیمه وقت مشغول به کار هستند. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی ایسنا با رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان درباره وضعیت فعلی، دستاوردها، چشم‌انداز و برنامه‌های آتی این شهرک است.
با توجه به اینکه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان اولین سازمان مؤسس مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در کشور است، شما دستاوردهای این شهرک را در زمینه‌های علمی و تحقیقاتی چطور ارزیابی می‌کنید؟
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، مؤسس پارک‌های علم و فناوری در کشور است. در واقع، نقطه شروع کار پارک‌های علم و فناوری از اصفهان بوده و سپس در تهران و دیگر شهرها نیز این پارک‌ها تأسیس شدند. ما اولین مرکز رشد اصفهان را در خیابان ۲۲ بهمن اصفهان داریم که هنوز هم مشغول به فعالیت است. همچنین، در این شهرک، پارک‌های علم و فناوری شیخ بهایی و ابوریحان مستقر هستند. البته این‌ها موارد فیزیکی هستند و شاید مسائل فیزیک اهمیت چندانی نداشته باشند، چرا که در بسیاری از مکان‌های دیگر هم وجود دارند. آنچه که اهمیت دارد این است که در این مکان‌ها چه اتفاقی رخ می‌دهد.
شهرک علمی و تحقیقاتی، خود یک ارگان دولتی است با تعداد پرسنل بسیار محدود. شهرک محل شرکت‌های دانش بنیان و فناور است و حتما اطلاع دارید که این شرکت‌ها خصوصی هستند. آن چیزی که شما در شهرک می‌بینید، قریب به اتفاق آن‌ها بخش خصوصی هستند و آن چیزی که باعث افتخار است این که بیش از ۷۰۰ شرکت کوچک، متوسط و بزرگ در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان وجود دارد و بالغ بر ۹۰۰۰ نفر به صورت تمام‌وقت و نیمه‌وقت مشغول به کار هستند. در واقع، حدود ۵۶۰ نفر از این ۹۰۰۰ نفر با مدرک دکتری مشغول به کار هستند و کاری که این افراد مشغول به انجام آن هستند با سطح دانش بالایی انجام می‌شود. این افراد با عشق و علاقه بسیار مشغول به کار هستند و نیازهای کشور را برآورده می‌کنند. به عبارتی، این افراد خودشان کار و خودشان نیز حقوق پرسنل را پرداخت می‌کنند. این خروجی را که نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم که عملکرد خوبی وجود دارد.
آیا میان شهرک‌های علمی و تحقیقاتی کشور رتبه‌بندی خاصی وجود دارد؟ اگر وجود دارد، جایگاه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان کجاست؟
پاسخ به این پرسش از سوی من سخت است، اما باید بگویم که همیشه رتبه و جایگاه شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در میان شهرک‌های علمی و تحقیقاتی کشور جایگاه خوبی بوده است و همیشه با تفضل خداوند و با زحمت جوانان، شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در رتبه اول قرار گرفته است.
به نظر شما نقطه قوت شرکت‌هایی که در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان فعالیت می‌کنند در مقایسه با شرکت‌های دیگر چیست؟
اگر به گذشته برگردیم، متوجه می‌شوید که بسیاری از افراد به تحقق برنامه‌هایی که امروز در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان عملی شده، امیدوار نبودند. البته باید بگویم که در تحقق برنامه‌ها و اهداف شهرک، بسیاری از افراد، از گذشته تاکنون، نیز کمک بسیاری کرده‌اند. این نکته را هم بگویم که شرکت‌هایی که در بخش خصوصی فعالیت می‌کنند و پرسنل دارند جز اینکه کار مفیدی برای سازمان و کارخانه‌ای انجام دهند و درآمدی دریافت کنند راهی ندارند، یعنی آن‌ها با ارگان‌های دولتی که موظف هستند حقوق افراد را پرداخت کنند، تفاوت دارند. به عبارتی، در شرکت‌هایی که در بخش خصوصی فعالیت دارند، کسی موظف نیست به آن‌ها حقوق بدهد. بنابراین همیشه باید کاری انجام دهند که نیازی را از جایی مرتفع کنند و درواقع می‌توان گفت این نقطه قوت این شرکت‌ها است.
شما چه چشم‌انداز و آینده‌ای را برای شهرک علمی و تحقیقیاتی اصفهان می‌بینید؟
افق بسیار بلندی برای شهرک قابل تصور است. برای مثال، معضل آلودگی آب و هوا تا چه زمانی می‌تواند ادامه پیدا کند؟ یا تا چه زمانی اقتصاد استان اصفهان می‌تواند وابسته صنایع بزرگ باشد؟ فکر نمی‌کنم که ما این راه را بتوانیم برای طولانی مدت ادامه دهیم.
ما برای این گونه از مسائل، جایگزین‌های خوبی سراغ داریم. در اصفهان باید کارهایی انجام دهیم که ارزش افزوده بالایی داشته باشد. کارهایی که دیگران نمی‌توانند آن‌ها را انجام دهند و این کار هم باید سریع انجام شود. برای مثال یک موبایل اندازه و وزن کمی دارد، اما قیمت بالایی دارد، یعنی ارزش افزوده خوبی دارد. ما باید بتوانیم فناوری ایجاد کنیم و این کاری است که شرکت‌های دانش‌بنیان انجام می‌دهند. باید به اقتصاد توجه داشته باشیم و به سوی اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کنیم، یعنی ارزش افزوده بالا باشد و این هم با انجام کارهای عادی حاصل نمی‌شود. با حرکت در مسیر اقتصاد دانش بنیان، ما می‌توانیم به محیط زیست کمک و از آن بهتر حفاظت کنیم و از سوی دیگر هم می‌توانیم گردش مالی بیشتری داشته باشیم.
آیا تمام شرکت‌های مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در مسیر اقتصاد دانش بنیان حرکت می‌کنند؟
یکی از وظایف ما در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، حفظ همین رویکرد است و این شرکت‌ها باید به دنبال نوآوری و فناوری جدید باشند، یعنی اگر کسی در شهرک باشد و فناوری در اولویت کار آن نباشد، جای آن در شهرک نیست. لذا، هر سال ما شرکت‌ها، نوع کار و فعالیت‌های آن‌ها را ارزیابی می‌کنیم. همچنین، برخی از شرکت‌های مستقر در شهرک مشمول معافیت مالیاتی قرار می‌گیرند، یعنی نوع فعالیت و قرار داد آن‌ها کاملا بررسی می‌شود و به آن بخشی که در زمینه فناوری باشد، معافیت تعلق می‌گیرد.
ما امیدوار هستیم از بحث مقاله در دانشگاه‌ها که در جای خود مفید است، و سپس از مباحث دانش بنیان‌ها و نوآوری، به اقتصاد دانش بنیان دسترسی پیدا کنیم. یعنی صنایعی که قدرت و گردش مالی بالایی دارند وارد کار شوند. شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با شرکت فولاد مبارکه تعاملات بسیار خوبی دارد، فولاد مبارکه نیز از شرکت‌ها در بحث نوآوری حمایت می‌کند و شاید در پنج سال گذشته کسی نمی‌توانست این تعاملات را تصور کند.
همچنین، در پردیس علم و فناوری نصف جهان که در فضای ۴۰ هکتاری با پترو پالایش اصفهان شروع کردیم. در حال حاضر هزینه‌های بسیار زیادی برای آن انجام می‌شود. به عبارتی، می‌خواهم بگویم که این موج در صنایع شکل گرفته است. علاوه بر این، صنایع شیمیایی نیز وارد بحث نوآوری شده‌اند و بسیاری از آن‌ها پایگاه بزرگی را در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان دارند و در زمینه توسعه فناوری از شرکت‌ها حمایت می‌کنند.
در حال حاضر، تعامل شهرک علمی و تحقیقاتی با دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه اصفهان به چه صورت است؟ چگونه تعامل سازنده شهرک با دانشگاه‌ها می‌تواند فعالیت‌های انجام شده در کشور را به سوی اقتصاد دانش بنیان سوق دهد؟
تعامل شهرک با دانشگاه‌ها، تعامل خوبی است و من خود عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان هستم. مرکز رشد دانشگاه صنعتی اصفهان در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان قرار دارد و در واقع دانشگاه صنعتی اصفهان حق بزرگی را بر گردن شهرک علمی و تحقیقاتی دارد، چرا که کلیه زمین‌ها متعلق به دانشگاه صنعتی اصفهان بوده است.
با دانشگاه اصفهان نیز تعاملات خوبی داریم و در حال حاضر در مرکز رشد علوم انسانی به صورت مشترک مشغول به فعالیت هستیم. این مرکز تقریبا تا یک ماه آینده نیز افتتاح می‌شود. دانشگاه‌ها در ارکان تصمیم‌گیری شهرک علمی و تحقیقاتی نقش مهمی دارند و در این خصوص رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان و رئیس دانشگاه اصفهان از هیئت امنای شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان هستند.
همچنین، اولین مرکز رشد هنر حدود ۹ سال پیش توسط دانشگاه هنر در دروازه دولت اصفهان راه‌اندازی شد. سعی شهرک بر تعامل با دانشگاه‌ها است و گفتنی است که ورودی‌های این شرکت‌ها از فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند، یعنی اگر این فارغ‌التحصیلان نباشند این شرکت‌ها هم شکل نمی‌گیرند. علاوه بر این، شرط اصلی شکل‌گیری این شرکت‌ها داشتن دانشی است که افراد بتوانند آن را به عمل تبدیل کنند.
در سال‌های اخیر به دلایل مختلف مانند پرداخت تسهیلات به شرکت‌های دانش بنیان تعداد این شرکت‌ها رو به افزایش است. این افزایش در جهت برنامه‌ها و سیاست‌های شهرک است یا خیر؟شما این فرآیند زیاد شدن شرکت‌های دانش بنیان را چطور ارزیابی می‌کنید؟
من فکر می‌کنم بیشتر تراکم محیطی شرکت‌های دانش بنیان در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان است. همچنین بعد از تهران، اصفهان بیشترین تعداد شرکت دانش بنیان را دارد. اولین شرط این شرکت‌ها برای تبدیل شدن به دانش بنیان این است که نوآور باشند، یعنی برای نقطه شروع، نوآوری مهم تر از درآمد است، اما در رده‌های بعدی، درآمد یا به اصطلاح تجاری سازی آن‌ها نقش پررنگ تری پیدا می‌کند.
به یاد داشته باشید که در همه کارها هم شکست وجود دارد و هم موفقیت. ما ادعا نمی‌کنیم که تمام شرکت‌هایی که به شهرک می‌آیند، موفق می‌شوند. اصلا چنین ادعایی نمی‌کنیم، منتهی یک تفاوت مهم و اساسی وجود دارد و آن اینکه شرکت‌هایی که در شهرک مستقر می‌شوند، وقتی در محیط‌های این چنینی قرار می‌گیرند به دلایل متعدد از جمله آموزش‌ها و مراقبت‌های مختلف و تعامل با رقبا، باور می‌کنند که دستیابی به اهدافشان شدنی است و در نتیجه تلاش بیشتری می‌کنند. از این‌رو، احتمال موفقیت آن‌ها از ۱۰ درصد به ۷۵ درصد افزایش پیدا کند. از طرفی، اگر ۷۵ درصد را با ۱۰۰ درصد مقایسه کنید، یعنی ۲۵ درصد این احتمال وجود دارد که آن‌ها نتوانند فعالیت خودشان را به درستی انجام دهند و در نتیجه مجبور می‌شوند که از این گردونه خارج شوند.
بسیاری از جوان‌ها و دانشجویان ایده‌هایی دارند که می‌خواهند ایده‌های خود را به شکل شرکت‌های نوپا و استارتاپ راه‌اندازی کنند. این افراد چطور می‌توانند از آینده شغلی خودشان اطمینان حاصل کنند؟ آیا شهرک علمی و تحقیقاتی، مشاوره یا خدمات خاصی در اختیار این افراد قرار می‌دهد؟
برای ورود به شهرک علمی و تحقیقاتی، مسیری وجود دارد به نام پذیرش، این پذیرش در سطوح مختلف صورت می‌گیرد، مثلا ممکن است شرکتی که سابقه دارد بخواهد در بحث فناوری در شهرک پذیرش شود و یا یک تیم بخواهد در این مکان پذیرش شود. این شرکت‌ها و تیم‌ها در شهرک درخواست می‌دهند، ایده‌هایشان مورد بررسی قرار می‌گیرد و ارزیابی می‌شوند تا مشخص شود شدنی است یا خیر.
همچنین، از آن‌ها حمایت‌های مشاوره‌ای و مالی انجام می‌شود تا بتوانند ایده‌هایشان را به سرانجام برسانند. نکته مهم این است که قرار نیست ما هر کار قشنگ و زیبایی را انجام دهیم، بلکه کار زیبایی را انجام می‌دهیم که حتما برای آن مشتری وجود داشته باشد. متاسفانه، بسیاری از مواقع ما به دنبال یک کار زیبایی هستیم که مشتری ندارد و این فرآیند معمولا با مشکل مواجه می‌شود.
جوان‌ها و دانشجویان علاقمند باید آگاه باشند که شرکت‌ها و تیم‌ها باید ویژگی خاصی داشته باشند. یعنی مجموعه‌ای از افراد را تشکیل دهند که هر کدام توانمندی خاصی داشته باشند و مکمل یکدیگر باشند. ایده داشتن و ایده را محقق ساختن ۲۰ درصد راه است و اینکه بتوانند آن را تجاری کنند مابقی راه است. در صورتی که اکثر افراد تصور می‌کنند آن ۲۰ درصد، تمام راه است.
پس ممکن است تیم‌هایی که برای پذیرش به شهرک علمی و تحقیقاتی مراجعه می‌کنند از ابتدا دانش بنیان نباشند؟
اصلا لزومی ندارد که شرکت‌ها دانش بنیان باشند. بسیاری از شرکت‌های مستقر در شهرک فناور محور هستند و ممکن است دانش بنیان هم نباشند. اما به دلیل اینکه در محیط شهرک مستقر هستند از مزایای قانونی برخوردار می‌شوند.
در گفت‌و گوهای ایسنا با بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی، می‌بینیم که آن‌ها از حمایت معنوی شهرک صحبت می‌کنند و می‌گویند "شهرک از ما حمایت معنوی بسیاری انجام داده است". آقای دکتر لطفا بفرمایید این حمایت معنوی شامل چه حمایتی می‌شود؟
به نکته خوب و به جایی اشاره کردید. یک پدر خانواده چه کاری انجام می‌دهد؟ آیا فقط به فرزندش پول تو جیبی می‌دهد؟ درواقع، یک پدر سایه‌اش بالای سر فرزندانش است و زیر حمایت و سایه پدر است که آن‌ها رشد می‌کنند. شهرک هم به همین صورت است، یعنی به لطف خدا شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان یک برند شناخته شده است. این برند به واسطه فعالیت شرکت‌ها و برای حمایت از آن‌ها ایجاد شده است. ما از طریق ارتباط با مسئولین استان، ادارات و استاندار می‌توانیم مشکلات شرکت‌ها را مطرح کنیم. برای مثال، ممکن است در سازمانی به جوانی اهمیت داده نشود، اما وقتی آن جوان با نام شهرک پیش می‌رود، کار او انجام می‌شود.
شما چه انتظاری از دولت دارید؟ و دولت چطور می‌تواند از شهرک حمایت کند؟
دولت تاکنون حمایت بسیاری از شهرک داشته است، اما بحثی که وجود دارد، بحث زیرساخت‌ها و فضاهای فیزیکی ما است که در خصوص آن‌ها محدودیت داریم. جوان‌های زیادی هستند که می‌خواهند وارد کار شوند و در حال حاضر ما تعداد زیادی را پذیرش کرده‌ایم اما مشکلاتی از جمله مشکل مکان وجود دارد. تا به حال حمایت‌هایی هم انجام شده و ساختمان‌های مختلفی در اختیار شهرک گذاشته شده، اما هنوز کم است. امیدواریم بتوانیم این فضای فیزیکی را برای جوان‌ها آماده کنیم و حمایت‌های لازم را از آن‌ها انجام دهیم.
اگر بخواهید به یکی از افتخاراتی که شهرک علمی و تحقیقاتی به تازگی بدست آورده، اشاره کنید به چه موردی اشاره می‌کنید؟
شرکت‌های فناور محور این امکان را دارند که از نظر فناوری با یکدیگر در کشورهای مختلف و پیشرفته رقابت کنند. انجمن پارک‌های علمی آسیا (ASPA) که مقر آن در کشور کره است، هر سال میان تیم‌های مختلف مسابقه‌ای برگزار می‌کند و شرکت‌های برگزیده‌ای که در پارک‌های علم و فناوری کشورهایی مانند کره، چین، ترکیه، مالزی و ایران مشغول به فعالیت هستند را انتخاب و معرفی می‌کند.
در رقابت‌های آسیایی ASPA Award ۲۰۲۳، شرکت «نوین لیزر صبا» به‌عنوان یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، موفق به دریافت جایزه Excellence Award (اکسنلت اِوارد) انجمن پارک‌های علمی آسیا شد.
می‌خواهم بگویم که جوان‌های ما برای کسب رتبه اول از دنیا چیزی کم ندارند. آن چیزی که ممکن است مشکل ما باشد، بحث تجاری سازی کردن است. وگرنه، از نظر فناوری، ما چیزی از دنیا کم نداریم. از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۲۳، هر ساله شرکت‌های مستقر در شهرک در رقابت های آسیایی ASPA Award، به عنوان شرکت برگزیده در این رقابت‌ها معرفی شده‌اند. منتهی کشورهای دیگر ارقام و اعدادی که هزینه می‌کنند قابل مقایسه با ما نیست.
در برنامه‌های آتی شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان چه رویداد و برنامه‌هایی قرار است برگزار شود؟
بحث ترویج کارآفرینی و فن آفرینی همیشه در سرلوحه برنامه‌های شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان بوده است. به خاطر دارم زمانی که کسی به کارآفرینی توجهی نداشت، شهرک میزبان جشنواره کارآفرینی بود.
امسال، اسفند ماه، اصفهان میزبان نخستین رویداد «جایزه ملی فناوری نِکست» خواهد بود. این رویداد با شعار «ایران پیشرفته با فناوری‌های نوظهور» با هدف حمایت از توسعه سبد محصولات شرکت‌های فناور کشور، تشویق ورود صنایع و شرکت‌های صاحب فناوری به توسعه در جهت فناوری‌های نوظهور، افزایش شتاب رشد شرکت‌های فناور و هم‌افزایی، هم‌آفرینی و رقابت فن‌آفرینان برگزار می‌شود.
توجه این جایزه به کسانی است که پیش‌تر با کار در بحث فن‌آفرینی، فعالیت‌هایی را انجام داده‌اند و توانسته‌اند محصولاتشان را وارد بازار کنند و از این طریق فروش و درآمد داشته‌اند. اکنون این افراد برای آینده ایده‌هایی دارند که در این رویداد مطرح و به آن‌ها جایزه پرداخت می‌شود تا این ایده‌ها عملی شوند. این جایزه با همکاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری و شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با تمرکز بر بحث دانش بنیان‌ها در سه محور «هوش مصنوعی، رباتیک و صنعت نسل ۴»، «اتصال‌پذیری، ارتباطات و میکروالکترونیک» و «زیست فناوری و زیست مهندسی» برگزار می‌شود. در این رویداد به افراد حدود ۱۵ میلیارد تومان تسهیلات ارزان قمیت داده می‌شود تا بتوانند به ایده‌های خود جامه عمل بپوشانند و به نفرات اول نیز پنج میلیارد تومان جایزه اعطا خواهد شد. این رویداد به شکلی تشویق شرکت‌ها برای داشتن نگرشی بلند نظرانه‌تر نسبت به آینده است.
انتهای پیام