دوم فوریه(۱۳ بهمن ماه) در تقویم جهانی به نام تالاب ها زده شده تا این روز فرصتی برای شناخت بیشتر نسبت تالاب ها و ضرورت حفظ و نگهداری از این اکوسیستم باشد.
آئین اولین روز تالاب‌ها در سال ۱۹۹۷ توسط گروهی از دوستداران محیط زیست برگزار شد تا اهمیت تالاب‌ها برجسته شود.با به رسمیت شناختن تلاش‌های محیط‌بانان جهان و اهمیت حفاظت از تالاب‌ها، در سال ۲۰۲۱ دوم فوریه به صورت رسمی روز جهانی تالاب‌ها نام گرفت و هدف از این نامگذاری انتشار اطلاعات در مورد ارزش تالاب‌ها و تشویق مردم و دولت‌ها به اقدام برای جلوگیری از نابودی آنها عنوان شد.
هر ساله برای این روز عناوین و شعارهایی در نظر گرفته می شود که برای سال ۲۰۲۴ شعار تالاب ها و رفاه انسان انتخاب شده است.
بیش از ۲۳۰۰ تالاب با مساحت پوششی بیش از ۲۵۰ میلیون هکتار در جهان شناسایی و ثبت شده و خوشبختانه کنوانسیون رامسر به عنوان قدیمی ترین معاهده بین المللی، با تاکید بر حفاظت از طبیعت در جهان، حفاظت از تالاب ها را با جدیت دنبال می کند و امروز بیش از ۱۷۰ کشور عضو را، ملزم به تعیین و حفظ تالاب های با اهمیت بین المللی و تشویق به استفاده خردمندانه می کند.
در دنیا ۴۲ نوع تالاب وجود دارد که ۴۱ نوع آن در ایران موجود است، وسعت تالاب‌های کشور به سه میلیون هکتار می رسد که بخشی از آنها حال و روز خوشی ندارند و این در حالی است که کنوانسیون رامسر که در راستای حفاظت از این اکوسیستم ها فعالیت می کند، در ایران شکل گرفت و حتی ۲۵ تالاب کشور با وسعتی حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار در این کنوانسیون ثبت شده است.
یکی از مهمترین تالاب های مرکزی کشور تالاب میقان اراک است که در طول سال های اخیر به کانون گرد و غبار تبدیل شده و شهر اراک را که در فاصله ۸ کیلومتری خود قرار دارد، در معرض ریزگرد قرار داده است.
این تالاب با وسعتی حدود ۲۵ هزار هکتار در زمستان ها مأمن و زیستگاه پرندگان مهاجر است و هر ساله میزبان بسیاری از درناهای خاکستری است و بزرگترین منبع سولفات سدیم کشور را نیز در خود جای داده است، اما با وجود اهمیت فوق العاده اش، هنوز در کنوانسیون رامسر ثبت نشده و در ابعاد مختلف درگیر آسیب و تهدید است.
تالاب ها، حافظ تنوع زیستی و اکوسیستم ها
رییس اداره حفاظت و احیای تالاب های اداره کل محیط زیست استان مرکزی در گفت و گو با ایسنا، با اشاره به کارکردهای مختلف تالاب ها، اظهار کرد: تالاب ها از بعد اکوسیستمی کارکردهای مختلفی از جمله تحقیقاتی، هیدرولوژیکی، گردشگری و زیستگاهی و ... دارند و در واقع جزو زیستگاه ها و اکوسیستم حیاتی کره زمین محسوب می شوند که با مهیا کردن آب و شرایط مناسب، امکان زادآوری انواع گونه های جانوری و گیاهی را فراهم می کنند و باعث حفظ گونه ها و تنوع ژنتیکی آنها می شوند.
محمودرضا فراهانی با بیان اینکه تالاب ها به لحاظ اکولوژیکی نیز دارای اهمیت و ارزش بسیار بالایی هستند، کنترل سیلاب ها، نگهداری و انباشت رسوب ها، پالایش آلودگی ها و فراهم کردن شرایط زیستگاهی برای گیاهان و جانوران را به عنوان بخشی از ارزش های اکولوژیکی تالاب ها برشمرد.
خشکسالی، بلای جان میقان
وی تصریح کرد: تالاب ها ارزش و کارکرد خاص خود را دارند و مقایسه آنها با دیگر اکوسیستم ها مانند جنگل ها اقدامی درست نیست و هر کدام به شکلی زندگی انسان را به خود وابسته کرده است.
فراهانی بیان کرد: تالاب میقان اراک به لحاظ اکوسیستمی و اکولوژیکی تالابی بسیار مهم در کشور قلمداد می شود، اما متاسفانه به دلیل کاهش بارندگی ها و خشکسالی اخیر، از هشت مسیل ورودی به تالاب میقان، هیچ گونه آبی وارد این منطقه نشده است.
تغییر اقلیم و عدم تامین حقابه، متهمین اصلی تهدید حیات میقان
وی با تاکید بر اینکه حیات تالاب ها به آب وابسته است، گفت: تالاب میقان اراک از جمله تالاب های مهم کشور است که برای بقای خود به آب نیاز دارد، در حال حاضر، کم آبی تهدیدی جدی برای حیات تالاب میقان اراک است و این شرایط به دلیل عدم تامین حقابه طبیعی به وجود آمده است. تغییر اقلیم و خشکسالی ها، بهره برداری بیش از حد منابع آب زیرزمینی، احداث بندهای خالی متعدد در حوضه آبریز، احداث چاه های عمیق و نیمه عمیق مجاز و غیرمجاز و فعالیت شرکت معدنی املاح، عدم مدیریت حوضه آبریز میقان و استفاده بیش از حد سموم و کودهای شیمیایی از مهمترین عوامل تهدید کننده حیات میقان به شمار می رود.
رییس اداره حفاظت و احیای تالاب های اداره کل محیط زیست استان مرکزی، مدیریت اصولی در حوضه آبریز میقان به منظور تامین حقابه این تالاب، اجرای کامل برنامه مدیریت جامع تالاب میقان و توقف برداشت ماده معدنی از منطقه را از جمله عوامل مهم و موثر در ادامه حیات و بقای تالاب میقان اراک بیان کرد.
فرسایش بادی در کمین اراک
وی با بیان اینکه آسیب به تالاب، آسیب ها و تهدیدات جدی برای شهر اراک به همراه خواهد داشت، افزود: با کاهش جریان آب ورودی به تالاب، خشک شدن بستر تالاب را خواهیم داشت. این تالاب و اراضی حاشیه ای آن یکی از کانون های بحرانی فرسایش بادی هستند و خشک شدن سطح تالاب، افزایش فرسایش و طوفان های نمکی و خیزش ریزگرد در مناطق مجاور تالاب از جمله اراک را به دنبال خواهد داشت که سلامت عمومی را تهدید خواهد کرد.
ورود پساب و رشد ۴۰۰ هکتار نیزار
فراهانی تصریح کرد: تغییرات اقلیمی به ویژه خشکسالی های پی در پی باعث خشکی وسیعی در بخش‌هایی از تالاب شده است.
وزارت نیرو موظف به تامین حقابه تالاب
وی در خصوص برنامه هفتم توسعه و تامین ۱۰.۷ میلیارد مترمکعب حقابه برای تالاب های کشور توسط وزارت نیرو، بیان کرد: براساس ماده دو قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب های کشور مصوب سال ۱۳۹۶، سازمان محیط زیست کشور مکلف است نیاز آبی تالاب های کشور را تعیین کند و وزارت نیرو نیز مکلف به تدوین و اجرای برنامه مدون برای تامین و تخصیص این آب است. براساس مطالعات انجام شده توسط سازمان، نیاز آبی تالاب میقان اراک بین ۲۸ تا ۴۲ میلیون مترمکعب است و وزارت نیرو نیز مکلف است طبق ماده مذکور، این میزان آب را به عنوان حقابه تالاب تامین کند.
مدیریت حوضه آبریز، جان میقان را نجات می دهد
فراهانی راهکارهای تامین این حقابه را شامل مدیریت آب در حوضه آبریز تالاب، مسلوب المنفعه کردن چاه های غیرمجاز و نظارت بر میزان برداشت آب از چاه های مجاز در حوضه آبریز، حذف بندهای خاکی و هدایت سیلاب های فصلی به تالاب و ... بیان کرد.
به گزارش ایسنا، در بارندگی های شدید سال ۱۳۹۸ و روان شدن سیلاب، تالاب میقان با جای دادن ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب که از ۱۸ نقطه وارد این منطقه شد، عملا اراک را از یک سیل ویرانگر نجات داد، اما امروز همین تالاب به دلیل کم آبی به کانون ریزگرد تبدیل شده است.
از طرفی این منطقه به دلیل اینکه هر ساله بیش از ۱۵ هزار پرنده مهاجر را میزبانی می کند، می تواند در زمینه توسعه گردشگری، البته با رعایت الزامات زیست محیطی برای اراک بدون تفرجگاه، نقش موثری ایفا کند ولی همچنان این شاخصه ارزشمند مورد غفلت قرار گرفته است.
متاسفانه هیچ گاه از تالاب میقان اراک با وجود همه ارزش های اکوسیستمی و اکولوژیکی، بهره برداری پایدار و استانداردی صورت نگرفته و حتی در روز ۱۳ بهمن ماه که فرصتی برای آشنا کردن مردم با تالاب ها و تبیین اهمیت آنهاست، باز هم از قافله جا ماند و هستند افرادی که هنوز این اکوسیستم بکر و خاص در استان مرکزی را نمی شناسند و از اهمیت آن آگاه نیستند.
انتهای پیام