فرشید کاکاوند (آهنگساز و نوازنده تنبور) در گفت‌وگویی با ایسنا به ارائه توضیحاتی از فعالیت‌های خود به همراه گروه «طرز» می‌پردازد و در عین حال به سوالاتی درباره شرایط برگزاری کنسرت در ایران به خصوص برگزاری کنسرت‌ها در تعداد و مرتبه بالا و دو سانس پشت هم پاسخ می‌دهد که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.

کیفیت سانس دوم کمتر از سانس اول

کاکاوند که آهنگساز و نوازنده تنبور است، در ابتدای گفت‌وگو درباره برگزاری کنسرت‌ها در دو سانس و تأثیر این کار بر کیفیت اجرا می‌گوید: برگزاری کنسرت در دو سانس به لحاظ اجرای فنی کار و بار کیفیتی معمولا این‌گونه خواهد بود که یک سانس کیفیت کمتری نسبت به دیگری خواهد داشت؛ چرا که در سانس اول انرژی زیادی را صرف کرده‌اند و در سانس دوم همراه با خستگی روی صحنه خواهند رفت. حالا اگر اجرا باکلام باشد، ممکن است خواننده دچار گرفتگی صدا و پایین آمدن کیفیت صدایش شود. البته این مسئله نسبی است و درباره هر هنرمند و گروه نسبت به توانایی آنها متفاوت است.

او درباره علت برگزاری کنسرت‌ها در دو سانس می‌گوید: این امر صرفا به خاطر شرایط مالی صورت می‌گیرد؛ در حقیقت آنقدر هزینه اجازه سالن‌ها زیاد شده که برای تهیه‌کنندگان صرف نمی‌کند که کنسرت خود را در یک سانس برگزار کنند. مثلا چندی پیش قرار بود در شهری در یک سالن ۵۰۰ نفره به همراه آقای تاج کنسرت برگزار کنیم که هزینه اجاره سالن را شبی ۴۰ میلیون تومان اعلام کردند که اصلا برای ما صرف اقتصادی نداشت. اتفاقا رئیس سالن به ما پیشنهاد داد که هزینه اجرای یک سانس را پرداخت کنیم و در دو سانس روی صحنه برویم تا بتوانیم به سود برسیم.

این هنرمند می‌گوید که «اگر بخواهیم کیفیت کنسرت‌ها را بالا ببریم، سالن‌ها که اتفاقا عمده آنها دولتی هستند باید با هنرمندان و گروه‌ها کنار بیایند، هزینه‌ها را کمتر کنند و اجازه دهند که مثلا اگر قرار است گروهی با پرداخت هزینه یک سانس در یک شب دو سانس روی صحنه برود، عوضش با پرداخت همان هزینه دو شب متوالی روی صحنه برود تا کنسرت خود را با کیفیتی بارها بهتر برگزار کند.»

این اجراها تکرار مکررات هستند

امروز بسیاری از خوانندگان پاپ کشور و برخی از خوانندگان موسیقی آواز ایرانی طی کنسرت‌های طولانی مدت و عمدتا بدون وقفه روی صحنه می‌روند که از این هنرمند درباره تأثیر این امر روی کیفیت صدای خواننده‌ها سوال می‌کنیم که می‌گوید: به عقیده من لزوما موجب آسیب نمی‌شود و حتی اگر خواننده، خواننده باشد این اتفاق که نوعی تمرین و تکرار است و موجب می‌شود خواننده به پختگی در کار خود برسد. به هر حال تکرار مثلا ۸ قطعه در یک ژانر ثابت موجب آسیب خاصی نمی‌شود و صرفا تکرار مکررات است.

کاکاوند ادامه می‌دهد: البته مخاطب این اتفاقات را تعیین می‌کند، مثلا در موسیقی ایرانی گروه ژانری از موسیقی را کار می‌کنند و اگر بازخورد خوب ببینید در راستای آن تور برگزار می‌کنند ولی گاه آنقدر این تکرارها زیاد می‌شود که ممکن است به قول یکی از دوستان برگزاری کنسرت‌ آنها به روستاها هم کشیده ‌شود. نمی‌توان گفت که این نوع از کار کردم خوب است یا بد اما به هر حال این نوع اجراها مخاطب دارند و تا زمانی که مخاطب هست، برگزار می‌شوند.

کاکاوند اما درباره نکته منفی برگزاری این نوع از رویدادها می‌گوید: بعضا پیش آمده که خواننده‌ای در حال برگزاری تور بوده و آهنگسازان دیگری قصد انجام کاری متفاوت با همکاری او را داشته‌اند ولی خواننده به آنها وعده دو سال بعد را داده است؛ چون تا آن زمان قرار بوده که تورهای کنسرت خود را برگزار کند و این افراد که ممکن است حتی آن قطعه را صرفا برای آن خواننده نوشته باشند باید مدت زمان زیادی صبر کنند تا بتوانند همکاری خود را انجام دهند.

محدودیت‌های تنبور در آهنگسازی

کاکاوند در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره محدودیت‌هایی که ساز تنبور برای موسیقیدان چه به لحاظ اجرا و چه به لحاظ آهنگسازی ایجاد می‌کند، می‌گوید: فضای ساز تنبور دو وجهی است و از دو بخش کلی تبعیت می‌کند؛ بخش اول مقام‌ها و فضای مقامی تنبور را ارائه می‌دهد و بخش دوم هم شامل آهنگسازی‌های به‌روزتر است که خیلی از دوستان انجام داده‌اند.

او ادامه می‌دهد: آگاهی به مقام‌ها و اصالت این ساز مهم است ولی متأسفانه برخی از دوستان فضای موسیقی مقامی را درک نکرده‌اند و آثاری را می‌سازند که نمی‌توان هیچ ریشه و اساسی برای آن پیدا کرد. به هر حال گاه که هنرمندان در محیط قدم می‌گذارند سلیقه‌ها شخصی می‌شود که البته نمی‌توان گفت خوب است یا بد. به هر حال فضای آهنگسازی شخصی است و به شناخت آهنگساز و توانایی او بستگی دارد ولی ذهنیت من همیشه اینگونه بوده که ترجیح داده‌ام فضای جدیدتری را تجربه کنم و در عین حال ردپایی از مقام‌ها هم در کارهایم وجود داشته باشم.

ماجرای تشکیل گروه «طرز»

کاکاوند همچنین درباره ماجرای تشکیل گروه «طرز» که اکنون با آن فعالیت می‌کند و اخیرا هم کنسرت‌هایی را برگزار کرده‌اند، می‌گوید: در سال ۱۳۸۰ اولین گروهم را به نام گروه «ققنوس» پایه‌گذاری کردم و مدت‌ها با همان گروه تا سال ۱۳۸۸ فعالیت می‌کردم اما از آن زمان به بعد نام گروه را به «طرز» تغییر دادم و گروه از آن زمان تاکنون با همین نام فعالیت می‌کند.

او ادامه می‌دهد: «طرز» یکی از مقام‌ها و اولین مقامی است که توسط تنبور اجرا می‌شود و باوری درباره آن وجود دارد که می‌گوید در زمان خلقت انسان، زمانی که روح از ورود به جسم خاکی سرباز زد، نوا و موسیقی در جسم خاکی پخش شد که روح سرگشته آن صدا و وارد جسم خاکی شد. می‌گویند که در آنجا مقام «طرز» نواخته شد و من نیز در راستای همین ماجرا نام گروه را که پایه و اساس آن تنبور است، به «طرز» تغییر دادم.

این هنرمند همچنین درباره تجربه همکاری خود با وحید تاج نیز می‌گوید: در آلبوم چند قطعه کردی وجود داشت و زمانی که در حال نوشتن قطعات آلبوم «سِحر سَحَر» بودم به اساتید زیادی برای خواندن روی اثر فکر کردم ولی در نهایت این چند قطعه فولکلور را حذف کردم؛ زیرا هر خواننده‌ای نمی‌تواند خارج از چهارچوب موسیقی آوازی و ردیف دستگاهی بخواند. اما دلیل انتخاب آقای تاج این بود که خود او اهل دزفول است و موسیقی این منطقه را کار کرده است و در کنار موسیقی دستگاهی و آوازی، نسبت به موسیقی مقامی هم آگاهی خوبی دارد؛ به همین دلیل بهتر از برخی از خوانندگان می‌تواند لحن‌ها و آن چه را که خارج از موسیقی ردیف و دستگاهی است، اجرا کند. بنابراین ایشان یکی از گزینه‌ها بودند؛ زیرا راحت‌تر می‌تواستیم با هم کار کنیم.

انتهای پیام