نخستین نشست از پنجمین دوره طرح ملی فصل سخن با رویکرد نقد و بررسی کتاب «دانش در مصاف» به همت انتشارات سازمان جهاددانشگاهی استان گیلان با حضور دانشجویان و اساتید امروز، ۳۰ دی‌ماه در پژوهشکده گیلانشناسی برگزار شد. در این نشست محمود رنجبر، دانشیار دانشگاه گیلان و نادیا ره، محقق و دانشجوی دکترای تاریخ و حسین ادهمی، پژوهشگر و دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی به تحلیل کتاب دانش در مصاف(تاریخ شفاهی حضور جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس) اثر سیدحمیدرضا رئوف پرداختند.
کتاب «دانش در مصاف» در چهارچوپ پروژه تاریخ شفاهی جهاددانشگاهی در دوران مقدس به همت سازمان ترویج مطالعه و نشر این نهاد تهیه و تدوین‌شده، به بررسی نقش و عملکرد تعدادی از واحدهای سازمانی جهاددانشگاهی در دوران دفاع مقدس پرداخته‌شده است.
محمود رنجبر، دانشیار دانشگاه گیلان و رئیس پژوهشکده گیلانشناسی در این نشست با بیان اینکه حضور جوانان در عرصه‌های دفاع چشمگیر بود، اظهار کرد: جهاددانشگاهی یک نهاد نخبه پرور در کشور محسوب می‌شود که از دل دانشگاه و پژوهش بر مبنای دانش پدید آمد و در دانشگاه ریشه دوانده است.
وی افزود: در این کتاب سه سطح فعالیت از جهاددانشگاهی را در دفاع مقدس شاهد هستیم که شامل فعالیت‌های فرهنگی، فعالیت‌های مهارتی و تخصصی، فعالیت‌های پژوهشی و بنیادی می‌شود.
رنجبر گفت: در این کتاب با نقش آفرینی جهادگران جهاددانشگاهی در طراحی خلاقانه تجهیزات دفاعی در دوران جنگ آشنا می‌شویم و می‌خوانیم که جنگ و دفاع باید دانش بنیان باشد و پی می‌بریم که اجرای کارهای بزرگ توسط جوانان امکان‌پذیر است.
دانشیار دانشگاه گیلان بیان کرد: رزمندگان در مواجهه با جنگ نگاه خلاقانه داشتند، به عبارتی وقتی جنگ آغاز شد، نداشتن تجهیزات و امکانات اولین مانع بزرگ بود که همین خلأ باعث شد دست به ابتکاراتی نظیر طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز دفاعی و اجرای فعالیت‌های فرهنگی در این حوزه بزنند.
رئیس پژوهشکده گیلانشناسی بیان کرد: یکی از مشکلات اساسی این اثر عدم تفاوت‌گذاری بین تاریخ شفاهی و خاطره شفاهی است. لذا در این کتاب شاهد نثرهای مبتنی بر خاطره گویی هستیم لذا در بحث روایتی نیاز به ویرایش دارد.
وی با بیان اینکه روایت یک کتاب همواره از جلد آن شروع می‌شود، افزود: در طراحی جلد این اثر کار گرافیکی خاصی که شاخصه محتوا و نقش آفرینی جهاد دانشگاهی در دفاع مقدس بوده باشد شاهد نیستیم. مقدمه اثر، قلم مؤلف یا گردآورنده نیست و بیشتر مقدمه سازمانی است که به عبارتی بیانگر نگاه اداری به اثر بوده و از مقدمه خاص مؤلف خبری نیست.
نادیا ره، محقق و دانشجوی دکترای تاریخ در نقد و بررسی کتاب «دانش در مصاف»، اظهار کرد: این کتاب در حوزه تاریخ شفاهی و با رویکرد جهاد تبیین می‌باشد و نمایه‌ای از سطح توانمندی کشوری بوده که در فضای پس از انقلاب اسلامی به سرعت درگیر جنگ ناعادلانه شده و توانسته است با اعتماد به نیروهای جوان دانشگاهی توانمندی‌های بالقوه را بالفعل کند.
وی افزود: روایت اول کتاب بیان می‌کند که جهاددانشگاهی در آن زمان که تازه انقلاب به پیروزی رسیده و کشور وارد جنگ تحمیلی شده بود، بدون پیشینه و تخصص و با اتکاء به دانش جوانان دانشگاهی، به صورت دانش بنیان، نیاز و ضرورت را تشخیص داد و با مسئله یابی به حل مسئله و ارائه راهکار پرداخت. کتاب «دانش در مصاف» بیش از ۸۰ پروژه جهاددانشگاهی را معرفی می‌کند که در طول دفاع مقدس اجرایی شده، مهم‌ترین ویژگی این اثر اعتماد به جوانان را در آن زمان نشان می‌دهد و می‌تواند آموزه‌ای برای حکمرانی امروز باشد.
این محقق حوزه تاریخ تصریح کرد: کتاب مذکور علاوه‌بر تجربه‌نگاری، تاریخ نگاری نیز محسوب می‌شود و مؤلفه‌های مهم تاریخی نظیر تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان پلی تکنیک و نقش جهادگران در عملیات‌های مرصاد و مبارزه با کومله و دموکرات و غیره را روایت می‌کند.
وی گفت: نکات مبهمی در روایت‌های کتاب به چشم می‌خورد، اما این نکته چیزی از ارزش‌های آن کم نکرده بلکه مخاطب را تشنه‌تر می‌کند تا منتظر روایت‌های تکمیلی باشد، مقدمه‌هایی که به صورت جدا برای هر فصل تعریف شده، مقدمه کور است در حالیکه هر روایت می‌تواند مقدمه مختص خودش را داشته باشد.
ره افزود: کتاب دانش در مصاف، معرف شخصیت‌های برجسته تاریخی و نقش کنشگری آنها در دفاع مقدس است اما به دلیل نداشتن نمایه در انتهای کتاب اسامی این شخصیت‌های علمی و سیاسی تاریخ ساز دیده نمی‌شود. اما در مجموع کتاب مذکور نمونه‌ای برای ادامه پژوهش‌های مبتنی بر تاریخ شفاهی در جهاد دانشگاهی است.
حسین ادهمی، پژوهشگر و دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی در این نشست اظهار کرد: این کتاب محصولی پژوهشی از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی است که به بررسی عملکرد و نقش سازمان جهاددانشگاهی در دفاع مقدس می‌پردازد و کار ارزشمندی است.
وی افزود: کتاب «دانش در مصاف» به نقش پر اهمیت جهاددانشگاهی و طرح‌های خلاقانه جهادگران در جهت رفع نیازها و ضرورت‌های کشور در طول دفاع مقدس اشاره دارد. جنگ یک مقوله ضرورت‌آفرین است و این اثر نشان می‌دهد که چگونه دانشگاه به عنوان قشر نخبه و علمی جامعه در کنار نهادهای نظامی کشور قرار گرفته و از توانمندی و ظرفیت‌های علمی نخبگان خود در راستای تقویت توان دفاعی و تسلیحاتی کشور بهره گرفته است.
این پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی گفت: جهاد دانشگاهی مولود انقلاب فرهنگی است و توانست در کنار فعالیت‌های فرهنگی در زمینه تحقیقات نظامی هم نقش آفرین باشد که شامل اجرای فعالیت‌های فرهنگی، اعزام نیروی متخصص به جبهه و اجرای طرح‌های تحقیقاتی و نظامی است.
ادهمی با اشاره به برخی از ضعف‌های اثر افزود: مؤلف می‌توانست فعالیت‌های فرهنگی را در پژوهشی جداگانه ارائه کند و در این کتاب فقط به طرح‌های نظامی ارائه شده توسط جهاددانشگاهی بپردازد، جدا کردن این دو بخش باعث می‌شود نثر کتاب منسجم و تخصصی‌تر باشد.
وی بیان کرد: این کتاب راویان متعددی داشته که تجربیات مفیدی از دفاع مقدس داشته‌اند، ولی به دلیل تفاوت نقش و دیدگاه راویان، گاهی به بیان موضوعات کلی و تکراری پرداخته‌اند و حتی در برخی موارد شاهد جهت‌گیری سیاسی و غلبه تفکر سازمانی هستیم در حالی که فلسفه تاریخ شفاهی بر این تأکید دارد که به یک رویداد از زوایای مختلف نگاه کنیم، از طرفی سال‌هاست که از مراحل اولیه انقلاب عبور کرده‌ایم و اکنون بهتر است به تناسب نیازها و دانش امروز رویکرد ما نیز در این زمینه تغییر کند.
انتهای پیام