ماسوله رودخان، بارها سیلاب های فصلی را تجربه کرده است. سیلاب هایی که به شهر تاریخی ماسوله آسیب زده و برخی عناصر هویتی این شهر همچون ۷ آسیاب آبی اش را از بین برده است.

به گفته کارشناسان میراث فرهنگی، قدمت این شهر پلکانی به قرن هفتم هجری می رسد. بر اساس مستندات میراث فرهنگی، شهر تاریخی ماسوله در سال ۱۳۵۴ خورشیدی با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده است. اما مجموعه حرایم حفاظتی منظر فرهنگی ماسوله طی دو مرحله در سال های ۷۶ و ۹۳ تعیین و به مراجع قانونی ذیربط ابلاغ شد.

 به دلیل پویایی و زندگی این شهر تاریخی، چندسالی است موضوع ثبت جهانی ماسوله، در دست ارزیابان یونسکو قرار دارد و پله پله، عناصر هویتی این شهر برای ثبت جهانی بازمی گردد.

یکی از آنها، احیای آسیاب آبی ماسوله بود که اسفندماه سال ۱۴۰۰، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان خبر داد، سنگ آسیاب آبی ماسوله، دوباره با فشار آب «ماسوله روخان» به گردش درآمده است.

پایین تر از پاسگاه انتظامی شهر ماسوله، تابلوی چوبی راهنمای گردشگران به آسیاب آبی است. در حال حاضر، آسیاب آبی ماسوله، کمی پایین تر از آبشار شهر ماسوله، در ورودی دوم و نزدیک به پاسگاه انتظامی این شهر قرار دارد.

 در اتاقکی نه چندان خرد، آب ماسوله رودخان، از دریچه ای با شدت بر پره های چوبی فرومی ریزد که سنگ های گرد و خارای آسیاب سنگی را به گردش درمی آورد و از سویی دیگر، آب آسیاب به جریان رودخانه متصل می شود.

ماسوله در گذشته ۳ آسیاب آبی به نام های «حاج فرج الله، حاج رحمت الله و خواجه اسدالله» داشت.

مصطفی پورعلی، دبیر شورای ثبت کشور در این باره می گوید: سنگ  آسیاب های متعددی در ماسوله  وجود دارد و بررسی ها نشان می دهد ماسوله در گذشته آسیاب‌های آبی و بادی متعددی داشته و آخرین آسیاب نیز تا دهه ۱۳۴۰ خورشیدی فعالیت داشته است.

رئیس اسبق پایگاه پژوهشی ماسوله می افزاید: چموش دوزی و  تهیه چرم، یکی از صنایع فعال در ماسوله بود. و آسیاب های آبی ماسوله، تنها برای آرد کردن گندم نبود. یکی از آسیاب ها، پوست انار را برای رنگ دهی به چرم چموش  فعالیت داشت.

 سال ۱۳۹۷، به همت پایگاه پژوهشی میراث فرهنگی و شهرداری ماسوله، موضوع احیای یکی از آسیاب های آبی ماسوله، کلید می خورد. اما از آنجاکه آسیاب در اثر سیلاب رودخانه از بین رفته بود، موضوع باززنده سازی و ساخت دوباره آسیاب مطرح می شود.

مهرداد منفرد، کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی- که بیش از ۱۴۰مرمت بنای تاریخی گیلان را در کارنامه خود دارد- درباره احیای آسیاب آبی ماسوله می گوید: شهر ماسوله در مسیر سیلاب قرار دارد و هنوز هم هرچندسال یک بار رودخانه دچار سیلاب می شود و از آنجاکه آسیاب های آبی را در مسیر رودخانه می ساختند، آسیاب های آبی دچار آسیب شده و به دلیل تغییر سبک زندگی و عدم استفاده از آسیاب های آبی، نسبت به مرمت آنها غفلت صورت گرفت.

منفرد، با اشاره به مرمت خانه های تاریخی و بازارهای ماسوله در سال های اخیر، اضافه می کند: پایگاه پژوهشی ماسوله، با توجه به مستندات و شواهد موجود، تلاش کرد یک آسیاب را باززنده سازی کند. ازآنجا که آسیاب آبی دیگر وجود نداشت، زمینی نزدیک به رودخانه برای ساخت آسیاب، مکان سنجی شد و نقشه ای برای احیای آسیاب تهیه گردید. اما بازهم مشکل، فقدان استادکار سنتی بود.

وی ادامه داد: به همین منظور پایگاه پژوهشی ماسوله، سراغ آسیابانی در شهر کاشان رفت که پسرش استاد نجاری بود. او را به ماسوله آوردیم تا بتواند آسیاب آبی ماسوله را از نو بسازد. از آنجا که آسیابی وجود نداشت که احیا شود، درنتیجه آسیاب را عین به عین از نو ساختیم و می توان گفت آسیاب آبی ماسوله، به نوعی موزه زنده ای است که گردشگران می توانند از نزدیک شیوه گردش سنگ آسیاب های بزرگ را توسط آب رودخانه ببینند.  

اگرچه قدمت استقرار و سکونت در شهر تاریخی ماسوله به قرن هفتم بازمی گردد، ولی دلیل ایجاد این شهر، وجود معادن سنگ آهن در کهنه ماسوله است. زمانی که معدن سنگ آهن در «کهنه ماسوله » فعال بود، کارگران زیادی همراه با خانواده هایشان در کهنه ماسوله زندگی می کردند. بنابراین، قدمت استقرار انسان و سکونت در کهنه ماسوله به عصر آهن می رسد.کهنه ماسوله و ماسوله رودخان، هنوز هم غنی از معادن آهن است، ولی دیگر خبری از کوره های ذوب آهن نیست.

میثم نوائیان، باستان شناس و پژوهشگر، بر اساس یافته های جدید باستان شناسی از وجود معادن آهن، کارگاه های فلز کاری و اشیای فلزی بدست آمده در گورهای باستانی، درباره شکل گیری ماسوله می گوید: علت شکل گیری شهر صنعتی ماسوله، وجود کارگاه های متعدد فلزکاری و تجارت ابزارهای ساخته شده از ماسوله به دیگر استانها بوده است. تجارت پرسودی که در نهایت با ریزش دهانه معادن و مرگ و میر استادان این فن و شیوع طاعون از بین می رود.

شهر تاریخی ماسوله، در مسیر راه قدیمی زنجان به خلخال  قرار دارد و  بخاطر صنایع فعال در این منطقه، از گذشته های دور ماسوله بازار دائمی داشت. صنعتگران و بازرگانان، برای خرید آهن و ساخت مصنوعات فلزی و... به ماسوله می آمدند. بنابراین  با وجود فقدان گندم زار و شالیکاری در کوه های ماسوله، باز شاهد رونق بازار ماسوله و فعالیت ۳ آسیاب آبی در ماسوله بودیم.

اکنون، راه قدیم ماسوله به زنجان همانند گذشته فعال نیست و شهر پلکانی ماسوله این روزها به جای آنکه محل تردد تاجران و صنعتگران باشد، شاهد حضور گردشگرانی است که پله پله از کوه بالا می روند و خانه هایی را می بینند که بامش، حیاط همسایه است.

انتهای پیام