به گزارش ایسنا، هفتاد و پنج سال پیش مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلامیه جهانی حقوق بشر را در نشستی در پاریس تصویب کرد که یکی از سنگ‌های بناهای نظم بین‌المللی را که پس از جنگ جهانی دوم گذاشت.
این اعلامیه به عنوان «معیار مشترک موفقیت برای همه مردم و همه ملت‌ها» اعلام شد.
در عمل، در دهه‌های بعدی همیشه اینطور نبوده است. در حالی که این سند ۷۵ ساله می‌شود، فولکر تورک، مسئول حقوق بشر سازمان ملل متحد، این هفته گفت که جهان در «لحظه تلخی از تاریخ» است، که تحت تاثیر درگیری‌ها و بحران‌ها قرار گرفته است. اما او تاکید کرد که «حقوق بشر شکست نخورده است.»
اعلامیه جهانی چیست؟
این اعلامیه یک سند نسبتا فشرده است که شامل یک مقدمه و ۳۰ ماده است که حقوق و آزادی‌های اساسی را مشخص می‌کند.
ماده اول می‌گوید: «همه افراد بشر آزاد به دنیا می‌آیند و از نظر جایگاه و حقوق با هم برابرند.» و ماده دوم می‌گوید که هر کسی حق دارد از کلیه حقوق و آزادی‌های مندرج در این اعلامیه «بدون هیچ گونه تمایزی از قبیل نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی یا سایر عقاید، منشاء ملی یا اجتماعی، اموال، تولد یا وضعیت دیگر.»
مواد دیگر بیان می‌کنند که «هر کسی حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی دارد» و هیچکس «نباید در بردگی یا استثمار نگهداری شود» یا «معرض شکنجه یا رفتار یا مجازات ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز» باشد.
این اعلامیه می‌گوید که «همه در برابر قانون برابرند» و همه حق دارند «دادگاهی منصفانه و علنی توسط دادگاهی مستقل و بی‌طرف داشته باشند.» و این اعلامیه همچنین تصریح می‌کند که «هر کسی حق دارد در برابر آزار و شکنجه به دنبال پناهندگی در کشورهای دیگر باشد و از آنها برخوردار شود.»
اعلامیه مذکور حقوق آزادی مذهب، آزادی عقیده و بیان و آزادی اجتماعات مسالمت‌آمیز را تضمین می‌کند و می‌گوید همه حق تحصیل دارند.
این اعلامیه چرا و چگونه تهیه شد؟
این اعلامیه ناشی از احساس «دوباره هرگز» در میان رهبران سیاسی پس از دو جنگ جهانی بود. علاوه بر منشور ملل متحد، سندی که سازمان ملل متحد را در سال ۱۹۴۵ تأسیس کرد، کشورها تصمیم گرفتند آنچه را که سازمان ملل «نقشه راه» می‌نامد، برای تضمین حقوق هر فرد ترسیم کنند.
یک کمیته رسمی تهیه پیش‌نویس به ریاست النور روزولت، بیوه فرانکلین دی. روزولت، رئیس‌جمهوری اسبق ایالات متحده و متشکل از اعضای کمیسیون جدید حقوق بشر از هشت کشور، انتخاب شد تا توزیع جغرافیایی را منعکس کند.
بیش از ۵۰ کشور عضو سازمان ملل متحد در تهیه پیش‌نویس نهایی در سال ۱۹۴۸ شرکت کردند و مجمع عمومی سازمان ملل این دستاورد را در ۱۰ دسامبر ۱۹۴۸ تصویب کرد و هشت کشور رای ممتنع دادند اما هیچ یک رای مخالف ندادند.
گروه حقوق بشر عفو بین‌الملل خاطرنشان می‌کند که این اعلامیه در زمانی تنظیم شد که بسیاری از جمعیت جهان تحت حکومت استعماری زندگی می‌کردند، اما می‌گوید که «تدوین پیش‌نویس آن در نهایت نمی‌تواند توسط قدرتمندان به تنهایی کنترل شود.» این بیانیه می‌گوید که کشورهای کوچک‌تر «بر کشورهای بزرگ غلبه کردند» و تضمین کرد که متن نهایی وعده حقوق بشر را برای همه بدون تمایز ارائه می‌دهد و نمایندگان زن تضمین می‌کنند که حقوق برابر برای مردان و زنان تأیید می‌شود.
چه به دست آمد؟
این اعلامیه به خودی خود یک معاهده نیست و از نظر قانونی الزام‌آور هم نیست، اما اصولی که بیان می‌کند در قوانین بسیاری از کشورها گنجانده شده و به عنوان مبنایی برای قوانین بین‌المللی حقوق بشر تلقی می‌شود. براساس گزارش سازمان ملل متحد، این اعلامیه به عنوان الهام‌بخش و زمینه‌ساز بیش از ۷۰ معاهده حقوق بشر در سطوح جهانی و منطقه‌ای شناخته شده است.
فولکر تورک، کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل چهارشنبه گفت: «این الهام‌بخش جنبش استعمارزدایی، جنبش ضد آپارتاید و الهام‌بخش مبارزان آزادی در سراسر جهان شد، چه در مورد مسائل جنسیتی، چه علیه نژادپرستی.»
او گفت: «اگر ما این اعلامیه را نداشتیم، ممکن بود در وضعیت جدی‌تری قرار می‌گرفتیم، زیرا در این صورت استانداردهای متفاوتی در کار بود. بگذارید خیلی واضح بگوییم؛ این استاندارد جهانی است.» او اذعان کرد که برخی گفته‌اند که این امر به مذهب، فرهنگ یا منطقه خاصی صدق نمی‌کند، اما آن را «کاملا بیهوده» خواند.
کار خود فولکر تورک از یکی از قراردادهایی که براساس اعلامیه ۱۹۴۸ بنا شده بود، پدید آمد: اعلامیه وین و برنامه اقدام ۱۹۹۳.
وضعیت کنونی چیست؟
هفتاد و پنجمین سالگرد اعلامیه جهانی حقوق بشر در حالی برگزار می‌شود که حقوق بشر در جنگ میان رژیم صهیونیستی علیه حماس، جنگ روسیه و اوکراین، درگیری‌های داخلی در میانمار و سودان و در بسیاری از مکان‌ها و موقعیت‌های دیگر به چالش کشیده می‌شود.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفت که این اعلامیه جهانی «بیش از حد مورد سوء استفاده و استفاده نابجا قرار گرفته است.»
گوترش در یک سخنرانی در ماه فوریه در شورای حقوق بشر سازمان ملل که خود این نهاد هم بابت عملکرد ضعیف برخی اعضایش مورد انتقاد است، گفت: «این اعلامیه برای منافع سیاسی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و اغلب توسط همان افراد نادیده گرفته می‌شود. برخی از دولت‌ها آن را کنار می‌گذارند. دیگران از آن به عنوان گوی ویرانگر استفاده می‌کنند.»
با این حال، عفو بین‌الملل می‌گوید که این اعلامیه «گواه زنده این است که چشم‌انداز جهانی حقوق بشر ممکن است، شدنی است و می‌تواند محقق شود.»
و فولکر تورک می‌گوید علی‌رغم اینکه این اعلامیه بارها نادیده گرفته شده یا مورد سوء استفاده قرار گرفته، اما همچنان مرتبط است و جهان باید به موفقیت‌های آن احترام بگذارد و از شکست‌های آن درس بگیرد. او می‌گوید: «حقوق بشر ذاتی هر انسانی است. رهبرانی که این حقیقت را نادیده می‌گیرند، مردمی را که قرار است به آنها خدمت کنند، به خطر می‌اندازند.»
انتهای پیام